Once upon a time, subsidised theatre was a left-wing hobby. Now, two years on, subsidised theatre has effortlessly conformed to the prevailing, much more right-wing trend. Toneelgroep Amsterdam heeft immers een toneelbewerking van Ayn Rands rabiaat anti-sociale roman en Tea Party-bijbel The Fountainhead op het programma staan. En op donderdag 24 januari kondigde het Utrechtse stadstheatergezelschap De Utrechtse Spelen een toneelstuk aan waarbij voor de inhoudelijke verantwoording wordt teruggevallen op de sociaal verbitterde teksten van Theodor Dalrymple.
Het toneelstuk ‘Mogadishu‘, dat eind februari in première gaat, is het enige toneelstuk van de Britse schrijfster Vivienne Franzmann en gaat over de gevolgen van een valse beschuldiging. Ik zag de eerste scenes tijdens de presentatie, en was met name onder de indruk van het spel van Kenneth Herdigein, die als vader een intimiderend 10-minutengesprek deed met een zwak schoolhoofd, gespeeld door Bart Klever. De voorstelling wordt wellicht minder indringend dan Thomas Vinterbergs Jagten, maar opvallend is dat regisseur Matthias Mooij vertelde veel te hebben aan het werk van Dalrymple. Deze oud-gevangenispsychiater schopt al een paar jaar met veel succes tegen de schenen van wat hij de hulpverleningsmaffia noemt. De Volkskrant plaatste in de nasleep van de rellen in een aantal Britse steden in 2011 een artikel van zijn hand, waarin zijn gedachtegoed perfect over het voetlicht kwam:
“Op de ene of andere manier zijn zij erin geslaagd niet te zien wat evident is voor iedereen die een wandelingetje maakt in een drukke Britse straat en zijn ogen openhoudt: dat een aanzienlijk deel van de jonge bevolking van het land lelijk, agressief, gemeen, slecht opgevoed en onbeschoft is en misdadige neigingen heeft. Die jeugd heeft geen enkel zelfrespect, wel veel eigendunk. Ze vindt dat ze recht heeft op een hoog levenspeil en op andere dingen, zonder daar ook maar de minste inspanning voor te doen.”
Deze tirade geeft precies aan waarom Dalrymple even populair als omstreden is: niet de omgeving maakt dat mensen slechte dingen doen: het is hun inborst die tot het kwade neigt en onze neiging om ze te pamperen maakt ze alleen maar erger. Vanuit deze visie wordt elke inspanning van hulpverleners om iets aan de omstandigheden van achterbuurtbewoners te doen bij voorbaat verdacht gemaakt. Als mensen hun eigen shit niet oplossen, is niemand genoodzaakt het voor hen op te nemen.
Opvallend is nu dat een toneelmaker voor deze ideologische onderbouwing kiest bij een toneelstuk over goed en kwaad en racisme op een schoolplein. Voor het eerst sinds Hamlet twijfelde over de verantwoording van zijn wraaklust wordt er gedacht over personages die ronduit slecht zijn. Tot een paar jaar geleden zou elke toneelmaker zich haasten om de denkbeelden van Dalrymple luidkeels te veroordelen als racistisch, gemakzuchtig en populistisch. Nu biedt datzelfde werk een stevig fundament voor een toneelstuk over hoe goedbedoelende hulpverleners heel veel kwaad aanrichten.
Samen met die aankondiging van Toneelgroep Amsterdam om Ayn Rands lofzang op het egoïsme The Fountainhead de eer van een toneelbewerking aan te gaan doen, kunnen we stellen dat het theater in ieder geval naadloos aansluit op de tijdgeest: totale morele verwarring.
Mogadishu speelt vanaf 24 februari. Information.
The Fountainhead gaat in juni 2014 in première tijdens het Holland Festival
English (UK) 
Nederlands 
Français 
Comments are closed.