Oost, west, hel best op Writers Unlimited

Home is where The hell is. De naamgeving van de programmaonderdelen van Writers Unlimited laat weinig aan de verbeelding over. En wanneer we naar de opening van dit bewuste onderdeel luisteren, is schrijfster Maaza Mengiste ook niet iemand die ons met prettige gedachten achter wil laten. Zij heeft zich literair gestort op het lot van vluchtelingen die uit Ethiopië naar het westen willen komen, en gaat in haar beschrijvingen van de hel waar zij doorheen moeten nog wat verder dan Dave Eggers in ‘Wat is de Wat?’ deed.
Ze toont scenes waarin kinderen toekijken hoe hun ouders worden verkracht en letterijk verscheurd, en kinderen gruwelijk om het leven worden gebracht. Of zij daar moeite mee heeft, vraagt Manon Uphoff, gespreksleider in deze ontmoeting met Mengiste, David Grossman en Jennifer Clement. ‘Eerst wel’, verklaart Mengiste, ‘in het begin voelde ik me schuldig, maar toen ik de beelden van Abu Ghraib zag wist ik dat het mijn taak was deze scenes juist te laten zien.’ Verschrikkingen beschrijven is voor Mengiste een politieke statement.

Feitelijk geldt dat ook voor David Grossman. Deze Israëlische schrijver is in eigen land omstreden omdat hij tegenstander is van de strijd tegen de Palestijnen. Zijn boek is minder grafisch in de beschrijving van geweld, maar de passage die hij voorleest ontroert sterk. Het is een verhaal waarin een klein jongetje door teveel te vragen over de politieke situatie van zijn vaderland, langzaam maar zeker de angst leert kennen, die hem in zijn eigen huis overvalt.

‘Een bijna vrolijke conversatie, maar met een loodzware lading,’ vat Manon Uphoff samen. ‘Israël is voor mij nog steeds niet het thuis dat het zou moeten zijn’, verklaart Grossman. ‘Israël zal nooit ons thuis worden, zolang de Palestijnen er geen plaats hebben gevonden.’

Waarom hij niet vertrekt uit Israël, vraagt Uphoff. ‘Ik heb het gevoel dat ik mijn hele verleden in ballingschap ben geweest. Ik heb een enorme behoefte aan een echt thuis, een stevige basis. En Israël is de plek waar die gevonden kan worden. Maar het is er nog niet.’

Nog meer angst en beven in het eigen huis zit in het werk van Jennifer Clement. Zij leest een fragment voor waarin een meisje door haar moeder lelijk wordt gemaakt uit angst voor de drugsmaffia die op jacht is naar mooie meisjes. ‘De eerste keer dat ik hoor dat het tanden breken van je kinderen beschreven wordt als een daad van liefde’, reageert Manon Uphoff. Waarom zo’n keiharde insteek, wil ze van Clement weten.
Voor de in Mexico geboren schrijfster is het de manier om te vertellen hoe ze haar huis is kwijtgeraakt.

Oost, west, hel best. In het werk van deze drie schrijvers geldt thuis als de meest gevaarlijke plek op de wereld. Niet fijn, snappen we inmiddels.

‘Thuis is waar je bekenden zijn, dat is de enige reden waarom we ernaartoe willen. Hoe groot de hel daar ook is.” Is de afsluitende tekst waarmee gespreksleider Uphoff ons naar huis stuurt. Voorwaar, dat wordt een prettige wandeling.