Dance festival closes with heady eroticism and fierce confrontation

Het thema van deze laatste dag van het Moving Futures festival klinkt en beetje theoretisch: zelfreflectie en culturele identiteit. Maar in het overvloedige programma wordt duidelijk hoe direct deze woorden iedereen raken.

Macho Macho

Dat is al meteen duidelijk in Macho Macho van de Bosnisch-Nederlandse theatermaker Igor Vrebac. Hierin zoeken twee performers hun weg in een wereld van mannelijke ideaalbeelden. Maar van onder hun vertoon van machismo, stoere poses met hun mooie lichamen, kruipt iets anders tevoorschijn: behoefte aan nabijheid, intimiteit en onvoorwaardelijk vertrouwen.

Handsfree worstelen

Mannelijke intimiteit: daar heb je het niet over in onze samenleving. Je zou ermee te kijk staan. Op de kale speelvloer geven de performers alle ruimte aan de gevoelens die ze bij elkaar oproepen. Ze meten hun krachten, worstelen met elkaar. Maar er zijn wel spelregels. Ze worstelen handsfree. Een behoorlijke beperking als ze elkaar echt te grazen zouden willen nemen, lijkt me. Je armen zijn de belangrijkste werktuigen waarmee je iemand eronder kunt krijgen. Maar daar zijn ze dus niet op uit. Ze gaan eindeloos door. Speels, maar tegelijk ook bloedserieus.

Ontwapenend contact

Hoewel er dus geen echt scherpe kanten aan dit gevecht zitten, komt er iets glashelder naar voren: dat geworstel, die wedijver en stoerdoenerij zijn alleen maar bedoeld om contact te krijgen. Een ontwapenend contact. Je leest het aan ze af zoals ze daar op het toneel staan te bekomen van al dat vechten.

Kwetsbare mannenband

Door de hele voorstelling sijpelt humor. Aan het eind, als ze zich onomwonden hebben verzoend, komt die humor volop tevoorschijn. Zoals de één droogkomisch van de ander profiteert en de ander daar, ondanks de vrede, toch wel een beetje onder gebukt gaat: met zo’n beeld laten ze prachtig zien hoe kwetsbaar en gevoelig het eigenlijk is, die mannenband.

Van erotiek doortrokken

‘Zelfreflectie en culturele identiteit’ raakt je het diepst als het om erotiek gaat. De twee laatste voorstellingen zijn daarvan doortrokken. Ze laten je ondergaan hoe vrouwen in verwarring kunnen raken door de erotische verwachtingen die hun omgeving aan hen opdringt.

Wilde heupschokken

At ZOOM Hestia and Sheela na gig begint choreografe en danseres Lana Čoporda kalm. Een vrouw dicht bij zichzelf. Bewegingen die haar in volkomen evenwicht met haar lijf brengen. Dan barst ze uit in wilde heupschokken. Erotisch, krachtig, totaal. Alsof ze iets in zichzelf gevonden heeft wat hartstochtelijk naar buiten wil.

Gekmakend onverzadigbaar

Maar de impuls uit haar lichaam vloeit uit over de hele toneelruimte. Beelden van (delen van) haar lichaam worden op de muur geprojecteerd. Zo wordt ze geconfronteerd met haar eigen erotiek die een vreemd leven buiten haar om is gaan leiden. De wereld buit mensen erotisch uit met een gekmakend onverzadigbaar vaginabeeld. Ze schreeuwt ertegen. Maar ze kan er niet tegenop. De beelden van haar eigen schokkende lichaam overspoelen haar. Ze vermenigvuldigen zich. Niet te stuiten. Haar lichaam wordt over alle beeldschermen ter wereld verstrooid. Overdonderend is het, maar ook vervlakkend.

Verdwaald

Er heerst een sfeer van volkomen verdwaald zijn. Ook als Lana Čoporda zich in een lichtkring op zichzelf en haar schaduw concentreert. Weer splitst zich een beeld van haar, zoals ze daar staat, af. Op de beeldprojectie ziet haar schaduw er verwrongen uit.

Alarmerend

Echt alarmerend wordt het als de beamer zich met Lana’s eigen beelden op haar zelf richt. De erotische bewegingen die ze op de wereld heeft rondgestrooid worden nu op haar naakte lichaam geprojecteerd. Ze vervormen zich, lijken niet meer op een mens. Vooral niet als ze de muur weer opzoeken en zij ernaast staat. Puur, naakt, zichzelf. Volkomen open. Welk verlangen komt er nu in haar op?

Alleen zijn met je lichaam

Het is een meeslepende ervaring. Woest, ruig, niet te stuiten. En dat laatste wil je juist wel. Even stilstaan. Even alleen zijn met je lichaam, vragen wat het wil. Het is bewonderenswaardig hoe radicaal Lana Čoporda zich in deze strijd werpt.

Geisha’s Miracle

Heel anders is de manier waarop choreografe Jija Sohn in Geisha’s Miracle de vrouwelijke zoektocht door het absurde erotische doolhof uitwerkt. Ook hier een dubbelzinnige sfeer van plezier, verlangen, show, tranen en flitsende erotiek, maar veel raadselachtiger dan bij Lana Čoporda. IJle bewegingen en glimmende kostuums geven de drie Aziatische danseressen iets ongenaakbaars.

Glazen sprookje

Als ze met keelstoten en gezang een show gaan opvoeren, voelt dat alsof er een glazen sprookje wordt verbrijzeld. Het loopt uit in gehuil en uitzinnig geschater. Het komt schril over. Tegelijk voel je een zwoele sensualiteit rondsluipen.

Ritueel vuur

Toch gaat de geheimzinnigheid niet weg. Rituele handelingen met vuur geven je het gevoel dat er iets is waar je niet bij kunt, waar ze je niet in toelaten. In alles voel ik dat er een dubbele laag is. Aardse popzang, headbangen, stemmen als schuurpapier, een sexy show, een vrouw staande op twee onderworpen roofdieren. En dan keren ze terug bij die trage bewegingen van het begin. Hoe anders kijk je daar nu naar!

Workshops

Twee workshops maken deel uit van het festival. Deelnemers doen oefeningen met onderdelen uit de choreografieën die daarna te zien zijn. De workshops hebben een speciale bedoeling. Doordat de deelnemers elementen uit de voorstelling aan den lijve hebben ervaren, wordt de beleving van wat ze in de voorstelling zien dieper.

Trillingen door je lichaam

Jija Sohn neemt in haar workshop oefeningen door die ze met haar twee danseressen heeft gedaan bij het maken van Geisha’s Miracle. Alle zintuigen gaan open. Stemgeluiden maken, de trillingen door je lichaam voelen gaan, je stemgeluid mengen met die van anderen, tasten, voelen, zien. Zo wordt de ruimte extra intensief ervaren. Dan volgt de tweede oefening. Samen snel en ritmisch een woord herhalen maakt spreken tot een fysieke ervaring. De woorden vervormen, gaan vanzelf over in andere woorden. De schotjes die woorden van elkaar scheiden worden opengezet.

Scherpe zintuiglijkheid

Op keelklanken na zijn de oefeningen niet letterlijk in Geisha’s Miracle terug te vinden. Toch geeft de workshop je iets mee van een scherpe zintuiglijkheid die je gevoelig maakt voor de surrealistische sfeer van de voorstelling.

Shake your booty

Bij wijze van participerende journalistiek heb ik meegedaan met de workshop Shake your booty van Lana Čoporda. Ze laat je grondig kennismaken met het schudden van je bekken. Ook de andere delen van je lichaam gaan erin mee. Ik heb niet zomaar de soepelheid om alle schokgolven soepel door mijn lichaam te laten gaan. Maar er groeit bij deze oefening een heftig energiek gevoel in me. En vooral ervaar ik dat allerlei stemmingen, van vrolijk tot razend, met die bewegingen in mijn lichaam kunnen opkomen.

Herkenning

Van dit laatste herken ik veel in ZOOM Hestia and Sheela na gig. Ik onderga het intensief als ik zie hoe Lana Čoporda zich met haar superieur schuddende heupen vaardig in het seksspel beweegt. De behaaglijke stemming glijdt weg, maakt plaats voor verwarring, woede en verlangen naar stilte.

Dansend reageren

Het is een intensieve avond. Ook nu geeft danseres Junadry Leocaria na elke choreografie in de foyer een instant body feedback op wat ze gezien heeft. Het is mooi telkens elementen te herkennen, terwijl ze toch heel anders zijn in haar vloeiende stijl, met telkens die verblindend flitsende armgebaren!

Een literaire brug slaan

Om een brug te slaan naar andere kunstvormen, nodigde Moving Futures de schrijfster Fatima Jamai uit het festival bij te wonen. In de pauze is ze in een kort vraaggesprek te horen. Ze heeft workshop en voorstelling van Lana Čoporda bijgewoond. Met de ervaringen die ze hierin heeft opgedaan hoopt ze contacten tussen mensen ook in hun erotisch aspect te gaan beschrijven.

Moving Futures is ten einde, althans in Amsterdam. Vier dagen ondergedompeld worden in verrassende dans, erover praten en nadenken: ik heb een bijzondere totaalervaring meegekregen. En ook de overtuiging dat veel mensen zich hierdoor geïnspireerd zullen voelen, of ze nou verstand van dans hebben of niet. Gelukkig komt het festival in nog zeven andere steden. Voor de data zie het overzicht van Moving Futures.