Phenomenal ballet needs no message for Holland Festival 2019

Met alle maatschappijkritische, exotische en persoonlijke levenskunst op het Holland Festival is Van Manen, Forsythe, Arqués eigenlijk een buitenbeentje, een statement zonder boodschap. Dans heeft genoeg aan zichzelf, drukt zichzelf ten voeten uit. En hoe.

Werk van overdonderende kwaliteit. Hoeveel beter kan het nog worden? Hoogstens door het toch een boodschap mee te geven. Daar ligt ruimte. De rest is helemaal af. Bij balletacademies wereldwijd kun je de techniek tot het uiterste leren beheersen, topdansers monsteren aan bij gezelschappen, invloeden van modern en urban worden vlekkeloos verwerkt. Wat overblijft is ballet van het hoogste niveau, met vrijheid voor persoonlijke inkleuring door de dansers zelf.

Is het daarom dat Peggy Olislaegers bij Het Nationale Ballet is aangesteld als Associate on Research and Development? Het ballet van de toekomst ligt, volgens haar en de recente balletconferentie Positioning Ballet, onder andere in diversiteit (zoals ‘gay interpretation of the classics’) en aanpassingen in de werkomgeving (#MeToo, co-creatie, minder hiërarchie). Verder is het koffiedik kijken hoe ballet er over twintig jaar uit komt te zien.

Fenomenaal uitzicht

Tijdens de première-avond riddert wethouder Marjolein Moorman kostuum- en décorontwerper Keso Dekker en stelt dat een choreograaf de geest prikkelt en een ontwerper de ogen. Het zijn bij Van Manen, Forsythe, Arqués echter vooral de ogen en de zinnen die worden geprikkeld. Net als dat je ergens zonder te veel nadenken of praten geniet van een fenomenaal uitzicht.

Pas/Parts 2018

Dat is meteen raak bij het toneelbeeld van Pas/Parts 2018. Drie grijze vlakken. Zodanig ontworpen, inclusief licht door William Forsythe zelf, dat je zodra het doek opent even ademloos bent. De choreograaf probeert die ervaring vast te houden met non-stop bewegingen, alsof hij een heleboel passen heeft opgespaard. De dansers werken machinaal zwijgend door, ook in de stillere delen van de boeiende, dreigende compositie van Thom Willems. Slechts een keer is er een hak, een geflexte voet, te zien die alle gestileerde bewegingen even tegenhoudt.

Het is maar goed dat balletten van Forsythe niet op het programma stonden toen ik er danste. Ik had het een drama gevonden als ik er niet aan had meegedaan. Iedere danser wil hierin staan. Je moet echter technisch veel kunnen, een sterk fysiek geheugen hebben, jazzy, een beetje gek en met grillige felheid sierlijk kunnen dansen. Dat gaat de sterren van Het Nationale Ballet prima af. Van killer ballerina (assoluta) Anna Tsygankova, Maia Makhateli en Aya Okumura tot Constantine Allen en Edo Wijnen.

Grote impact in Kleines Requiem

‘Het gaat vooral over dansers die dansen’, stelt William Forsythe. Een uitspraak die choreograaf Hans van Manen, waarvan Kleines Requiem gedanst wordt, geestdriftig kan beamen. Veel choreografen zouden op de meeslepende muziek van Henryk Mikolaj Gorecki waar telkens de bel van een klok herdenkend luidt, een melodramatisch ballet maken. Dat is niet aan de Hollandse meester besteed. Ratio telt. Pas bij het mannelijke gedanste mannenduet komt er mysterie om de hoek kijken. Je kunt het niet verklaren wat je ziet, maar het maakt grote indruk.

The Burning of the Houses of Lords and Commons

Of een schilderij als uitgangspunt nemen voor een ballet lukt, daar komen we in het retro-klassieke Ignite van Juanjo Arqués niet achter. Bovendien, zodra je een decor ziet met grote hulpstukken (vaak een beperking in choreografische mogelijkheden, of een verhulling van artistieke capaciteiten) moet je een dansmaker al gauw het voordeel van de twijfel gunnen. Arqués laat onder rook en spiegels de dansers op bombastische muziek van Kate Whitley echter fraai bewegen: van hoge sprongen direct naar laag op de grond rollen; laat kleurrijke kostuums op zijn mengpalet wonderlijk door elkaar heen dwarrelen; laat dansers als verf uit een tube naar voren barsten, maar dat is het dan ook.

Ignite is een beleving op zich en ik ben benieuwd hoe het past in het bovengenoemd toekomstbeeld voor ballet. Eerder lijkt die hier te liggen op een ander platform, zoals video (zie de trailer van co-producent Birmingham Royal Ballet), waarbij de dans persoonlijker en pakkender naar voren komt.