Internationaal Theater Amsterdam maakt rapport over verziekt werkklimaat openbaar 

“Wat betreft de slachtoffers zijn het met name medewerkers met leidinggevende taken geweest die het grensoverschrijdend gedrag hebben ervaren. Dit ogenschijnlijke tegenstrijdige resultaat met de besproken hiërarchie is verklaarbaar vanuit het gegeven dat de pleger van het grensoverschrijdend gedrag in het merendeel van deze gevallen (een) directielid/leden of andere leidinggevende(n) betreft.”

Ivo van Hove vertrok vorig jaar plotseling als directeur van Internationaal Theater Amsterdam, het gezelschap waarop hij minstens een kwart eeuw allesbepalende invloed uitoefende. Er was geen groot afscheidsfeest, zijn opvolger was al aangewezen. Een half jaar vóór het vertrek van de internationaal vermaarde directeur was er een staking van het technisch personeel, een paar maanden na zijn vertrek was er één actrice die zich beklaagde over grensoverschrijdend gedrag. Er volgde stilte en een intern onderzoek. 

Teruggefloten

De buitenwereld bleef gissen naar wat er in hemelsnaam gebeurd was. Ook de Raad voor Cultuur bleef in het ongewisse. Begin juli oordeelde die Raad snoeihard over het gezelschap en werd de club die zich bijna te groot achtte voor Nederland gedegradeerd tot middelgroot gezelschap. Door het wegvallen van een bijdrage voor internationale producties betekende dat een halvering van het budget: 2 miljoen in plaats van 3,85 miljoen. 

Tegen de gewoonte in om onderzoeken naar grensoverschrijdend gedrag binnenskamers te houden, voelt het gezelschap zich nu genoodzaakt het rapport openbaar te maken, zij het zo geanonimiseerd mogelijk. Vermoedelijke reden voor de openbaarmaking is de verbetering die onder de nieuwe directie is ingezet. Helaas maakt het onderzoek ook duidelijk dat de bedrijfscultuur hardnekkig is. Een in jaren gegroeid hiërarchisch model maak je niet in één jaar ongedaan. 

Middeleeuws klooster

Het citaat waarmee dit artikel opent, maakt dat duidelijk. ITA was georganiseerd als een leger, DWDD of middeleeuws klooster: wie hoger in de pikorde stond, deed lager geplaatsten aan wat die zelf onderging, tot de hoogste top aan toe: trappen naar beneden, likken naar boven. Ook veelbetekenend is dat tweederde van de deelnemers aan het onderzoek liet weten gezien te hebben hoe anderen slachtoffer werden. Meldingen werden slecht opgepakt, of leidden zelfs tot nieuwe intimidaties. 

In de wetenschap dat de pers (zoals dit medium) vooral zou aanslaan op de negatieve kanten van het onderzoek probeert het rapport vooral te benadrukken dat er ook veel mensen zijn die positieve ervaringen melden, en dat er vertrouwen is in de nieuwe directie. Eline Arbo, die vorig voorjaar werd aangewezen als opvolger van Ivo van Hove, kan dus wel degelijk zorgen voor een verandering in de hardnekkige bedrijfscultuur. 

Diva-verering

Wat daarbij vooral ook zal moeten veranderen is de  diva-verering die een beetje hoort bij (podium)kunstinstellingen: grote acteurs en actrices, uit een ver buitenland gehaalde gastregisseurs konden zich soms ongelimiteerd te buiten gaan. Het is de ‘Champions League’-mentaliteit die we ook kennen van bepaalde televisieprogramma’s, en die waarschijnlijk ook op advocatenkantoren op de Zuidas en bij politieke partijen in Den Haag  tot verwoesting van levens leidt. 

ITA is nu een opvallend voorbeeld uit een kwetsbare sector. Dat is geen vrijbrief om het aan de kunst of Amsterdam, of Wouter, René, Ivo en Jan te wijten. In dit  rapport leest ook de gewone werknemer wellicht iets over het eigen bedrijf. We moeten allemaal anders over leidinggeven gaan denken. 

Lees het hele rapport here.