Flotter avec le pied marin à travers une tour de 600 mètres : Das Totale Tanz Theater célèbre les 100 ans du Bauhaus

À quelque 400 mètres virtuels, nous montons avec les danseurs. Au préalable, on nous avertit de regarder droit devant nous si nous avons le vertige. Pour moi, ce n'était pas nécessaire ; j'ai adoré voler dans l'immense espace circulaire, tout en sachant que j'étais en sécurité sur une chaise.

Choreografie, avatars, architectuur en Blixa Bargeld. Dat zijn een paar van de ingrediënten in de nieuwe VR installatie in Eye, het markante gebouw aan het IJ in Amsterdam. Das Totale Tanz Theater is geïnspireerd op het werk van Oskar Schlemmer en Walter Gropius en is gemaakt om 100 jaar Bauhaus te memoreren. En hoewel de makers zeggen niet specifiek door het Triadisches Ballet te zijn geïnspireerd alswel door de theoretische geschriften van Schlemmer, doen de kostuums wel degelijk hieraan denken. De reconstructies van het oorspronkelijke ballet gaan alle kanten op in muziek en beweging, maar deze versie van Richard Siegal is hedendaags en virtuoos.

Een beleving in twee delen

Siegals choreografie zorgen voor een intense belevenis in de ruimte in de top van Eye. In twee delen worden we meegenomen in een enorme ruimte met bewegende vloeren en bewegende dansers. Een beetje zoals Gropius zijn Totaaltheater had voorgesteld: een ruimte waarin het toneel kan bewegen, een voorloper van de plattevloertheaters zoals we die nu kennen. Maar dan 600 meter hoog.

De eerste keer dat we de ruimte betreden is in een 360graden-film van 8 minuten met muziek van Einstürzende Neubauten. Zanger Blixa Bargeld begeleidt ons in de film. We kunnen de choreografie niet beïnvloeden, maar worden wel opgenomen in de ruimte. Zo’n 400 virtuele meters gaan we omhoog met de dansers mee. Vooraf krijgen we de waarschuwing om bij hoogtevrees recht vooruit te kijken. Voor mij was dat niet nodig, ik vond het heerlijk om mee te vliegen in de enorme ronde ruimte, wetend dat ik veilig in een stoel zat.

In de tweede opstelling is er eigenlijk pas echt sprake van virtual reality: we krijgen een headset en een controller. Met de controller kunnen we onze avatar mee laten dansen. Al snel blijkt dat wij helemaal niet de controle hebben over de technologie (in dit geval onze avatar), maar dat de technologie ons beweegt. Hoewel de flyer dit ook al verklapt van tevoren, is het effect toch verrassend. Je wil zo graag de controle houden, maar er wordt rücksichtlos over je heen gewalst.

Mens versus technologie

Dit is de vertaling die de makers hebben van de strijd tussen mens en technologie, die de Bauhaus kunstenaars en docenten ook stelden. 100 jaar geleden kwam de industrialisering net stevig op gang en was Duitsland van een agrarisch land in een verstedelijkt land aan het veranderen. Het trauma van een verloren wereldoorlog, waar veel van de Bauhaus mensen in mee hebben gevochten, maakte plaats voor het tijdelijke optimisme van de Weimar republiek. Alles was mogelijk, de blik was strak op de toekomst gericht. Kunst had een centralere plaats dan nu en er kon stevig worden geëxperimenteerd.

Fast forward naar nu: we zijn totaal verstedelijkt, die strijd is gestreden, de technologie van nu is die van artificiële intelligentie. De vraag hoe wij ons daartegenover verhouden en waar de macht ligt is dan ook een reële. Hoewel ik de intellectuele verantwoording waardeer, was ik vooral bezig om me te vergapen aan het spektakel . Gewoon meevliegen kan ook heel bevredigend zijn.

Mens versus ruimte

Een ander centraal thema bij Bauhaus was de plaats van de mens in de ruimte, in en buiten het theater. Das Totale Tanz Theater positioneert de dansers en de kijker/avatar in een bewegende ruimte. Soms sta je op een platform dat ineens opstijgt tot grote hoogte. Soms wordt je omringd door tientalen dansers die op een soort buitenring lijken te staan. Je hebt maar ten dele invloed op hoe en waar je je beweegt.

Ik geef toe dat ik een beetje zeebenen had na afloop. Het blijft lastig voor onze hersenen om de visuele input en de sensorische aan elkaar te koppelen in een VR-installatie.

Accablant

Das Totale Tanz Theater is een prachtig werk. Visueel overweldigend, maar ook goed doordacht. Richard Siegal heeft zijn dansers gecast op basis van de 4 soorten beweging die Schlemmer definieerde. Hij heeft eindeloze motion capture-sessies gehouden met de dansers. De uiteindelijke choreografie is pas in de computer tot stand gekomen, waar hij alle bewegingen monteerde.

De kostuums en het gebruik van de ruimte doen recht aan het erfgoed van Bauhaus. De historische context van 100 jaar Bauhaus maakt de ervaring interessanter en gelaagder, hoewel ik denk dat je ook zonder voorkennis een mooie ervaring hebt.

De muziek voor de VR is gemaakt door Lorenzo Bianchi-Hoesch, die van de 360 graden door Einstürzende Neubauten. Die lui waren in de jaren 80 al bezig met de mens-machine strijd in hun industriële muziek. Inmiddels zijn het heren op leeftijd en drinken ze groene thee. De muziek was dan ook een stuk lieflijker dan je wellicht verwacht.