‘Geen enkele barbaarse daad kan ooit de persvrijheid uitwissen’, twitterde de Franse president Hollande direct na de bloedige aanslag op de redactie van het satirisch weekblad Charlie Hebdo in januari 2015. De Duitse bondskanselier Angela Merkel liep zij aan zij met hem in een massademonstratie voor de vrijheid van meningsuiting. Maar dat was de realiteit van toen. Nu staat ze op last van een dictatoriaal leider strafvervolging toe van de Duitse komiek Jan Böhmermann.
Lange tijd was Merkel mijn heldin. Hoewel ze in eigen land vaak onder vuur lag, zag ik een integere vrouw, die het hoofd immer koel hield en pal stond voor onze westerse waarden. Zoals vrijheid van meningsuiting en medemenselijkheid – gevleugeld werd haar uitspraak over de vluchtelingengolf die Duitsland overspoelde: ‘Wir schaffen das!’ – Maar toen sloot ze een duivelspact met de licht ontvlambare Recep Tayyip Erdoğan.
Het wachten was op het eerste incident. Dat kwam op 17 maart 2016, in de vorm van het door de NDR uitgezonden lied Erdowie Erdowo Erdowan, waarin de Turkse president satirisch wordt gefileerd vanwege zijn persbreidel, machtswellust en zelfverrijking. Hij riep meteen de Duitse ambassadeur op het matje.
Zijn eis het programma van het net te halen werd weliswaar niet ingewilligd, maar Merkel hield zich opvallend stil. Het filmpje ging viraal en velen lachten om die malle Turk, die voor de Duitsers in het stof gebeten had.
Jan Böhmermann besloot in zijn programma Neo Magazine Royale op ZDF nog een stapje verder te gaan. In een een-tweetje met sparring-partner Ralf Kabelka vroeg hij zich af waar de grenzen van de vrijheid van meningsuiting liggen, om deze vervolgens in een hekeldicht verder te verkennen. De tekst was zo over de top, dat het verbazing wekt dat iemand hier aanstoot aan kan nemen.
De rest is geschiedenis: Erdoğan boos, Merkel boog, ZDF wiste het item*, Böhmermann wacht maximaal 5 jaar gevangenisstraf.
De kwestie-Böhmermann bewijst eens te meer nut en noodzaak van kunst. Met zijn satire hield Jan Böhmermann niet alleen Erdoğan maar vooral ook Merkel een spiegel voor. De eerste om zijn machtsmisbruik, de tweede om haar soepele omgang met principes. En door net als de nar in Shakespeare the powers that be te wijzen op hun feilen, maakte hij de misstanden en passant inzichtelijk voor het volk.
Zo legde Böhmermann een open zenuw bloot: het onbehagen van de Duitsers over de toenemende invloed van niet-westerse elementen op hun maatschappij. Merkel dacht de onvrede te bestrijden middels een schimmige deal met Turkije, maar werd daarmee chantabel. Door haar knieval voor Erdoğan krijgt ze nu een tsunami van woede over zich heen, die haar misschien zelfs de kop kan kosten.
Op zijn beurt wordt de Turkse president geconfronteerd met een stortvloed aan spotliederen, cartoons en andere vormen van satire. Sleept hij nu al gemiddeld drie mensen per dag voor de rechter wegens ‘belediging’, daar krijgt hij nu een dagtaak aan. Zo bewijst hij indirect de kunst een dienst. Zelfs ik heb na jaren weer een liedje geschreven.
En Böhmermann? Die is in één klap wereldberoemd, maar staat onder politiebescherming en zal de komende weken niet optreden. Toch heeft hij zijn humor niet verloren. Op zijn facebookpagina schrijft hij een kleine pauze te nemen ‘zodat de lokale overheid en het internet zich weer op werkelijk belangrijke dingen kunnen richten, zoals de vluchtelingencrisis, kattenvideo’s of het liefdesleven van Sophia Thomalla’.
Naar verluidt geniet hij van een vakantie in Turkije. – Maar natuurlijk: Turkey is the place to be.
*Het integrale item van Böhmermann is nog te vinden op RBNSHT.
Naschrift 21 april: vandaag kreeg Angela Merkel in Middelburg de Four Freedoms Award uitgereikt. Tegelijkertijd deed het Turks Consulaat een oproep aan Turkse Nederlanders om ‘beledigingen’ aan Erdogan te melden.
In eigen land liet de Turkse president alle christelijke kerken van de stad Diyarbakir onteigenen en tot staatseigendom verklaren.
Naschrift 22 april: Merkel erkent dat het fout was Böhmermanns hekeldicht ‘bewust beledigend’ genoemd te hebben.
Naschrift 18 mei: Het Landesgericht Hamburg heeft in een eerste oordeel het item als geheel weliswaar als satire beoordeeld, maar noemt desondanks grote delen van het gedicht ontoelaatbaar. De advocaat van Böhmermann gaat hiertegen in beroep.
In rood gemarkeerd de regels die het gerechtshof ontoelaarbaar vindt:
Sackdoof, feige und verklemmt,
ist Erdogan, der Präsident.
Sein Gelöt stinkt schlimm nach Döner,
selbst ein Schweinefurz riecht schöner.
Er ist der Mann, der Mädchen schlägt
und dabei Gummimasken trägt.
Am liebsten mag er Ziegen ficken
und Minderheiten unterdrücken,
Kurden treten, Christen hauen
und dabei Kinderpornos schauen.
Und selbst abends heisst‘s statt schlafen,
Fellatio mit hundert Schafen.
Ja, Erdogan ist voll und ganz,
ein Präsident mit kleinem Schwanz.
Jeden Türken hört man flöten,
die dumme Sau hat Schrumpelklöten.
Von Ankara bis Istanbul
weiß jeder, dieser Mann ist schwul,
pervers, verlaust und zoophil –
Recep Fritzl Priklopil.
Sein Kopf so leer wie seine Eier,
der Star auf jeder Gangbang-Feier.
Bis der Schwanz beim Pinkeln brennt,
das ist Recep Erdogan, der türkische Präsident.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
