Uiterst zeldzame aardverschuiving mogelijk in hedendaagse dans in Nederland.

In de hedendaagse dans zitten artistiek leiders vaak tientallen jaren op hun plek, in Nederland tenminste. Deze week kondigde Leo Spreksel zijn vertrek bij Korzo aan, per september 2017. Na 29 jaar houdt de directeur en programmeur dans van het Haagse theater en productiehuis het voor gezien, omdat “in Nederland de verzakelijking de stem van kunstenaars wegdrukt: procedures en formats zijn in het kunstbeleid te dominant geworden”, zo stelt Spreksel in een interview met de Volkskrant.

Korzo kreeg afgelopen zomer een positief advies van het Fonds Podiumkunsten, maar viel onder de zaaglijn, zoals bijvoorbeeld ook Orkater. Door de Tweede Kamer is er nu eenmalig 10 miljoen vastgelegd, om positief beoordeelde instellingen een jaar soelaas te bieden, in de hoop dat er na de komende verkiezingen – bij een juiste stembusuitslag – iets structureels gedaan kan worden aan de gaten die in het podiumkunstenbeleid zijn gevallen sinds de bezuinigingen van Zijlstra in 2012.

Onbetaald

Leo Spreksel werd in 1994 artistiek leider van Korzo, dat door zijn toedoen uitgroeide tot een van de meest gerenommeerde presentatie- en productie-plekken voor hedendaagse dans in Nederland. Maar al vanaf 1988 zette Spreksel zich in, aanvankelijk onbetaald, als programmeur in het kraakpand aan de Prinsenstraat in hartje Den Haag. Op 21 november jl. kreeg hij daarom de de Piketkunstprijs uitgereikt.

Choreografen als Paul Selwyn Norton, Anouk van Dijk, André Gingras, Nanine Linning, Ann Van den Broek, Samir Calixto, Joeri Dubbe, Alida Dors, David Middendorp, Jasper van Luijk en Kalpana Raghuraman vonden er steun en toeverlaat om te produceren en hun carrière uit te bouwen. Opvallend aan het artistieke beleid van Spreksel was o.a. dat hij de band met het NDT aanhaalde en regelmatig dansers van het Nederlands Dans Theater de kans gaf om zich choreografisch verder te ontwikkelen, zoals Dylan Newcomb en Amos Ben-Tal. Hij besteede ook, mede vanuit zijn persoonlijke interesse als danser, aandacht aan Indiase dans. Het CaDance festival, dat a.s. 27 januari opnieuw van start gaat, is als premièrefestival een springplank voor opkomende dansmakers in Nederland.

Danshuis

Vaak ook startten choreografen die bij Korzo doorbraken, hun carrière bij de voormalige Danswerkplaats Amsterdam (DWA). Vanaf het begin in 1993 stond deze werkplaats onder leiding van Ger Jager. Met name Anouk van Dijk heeft intensief met Jager samen gewerkt en met ondersteuning van DWA haar werk als choreograaf uitgebouwd.

Tijdens de telkens terugkerende perikelen rond het Amsterdamse Danshuis, een plan dat Ger Jager samen met Garry Feingold van de Henny Jurriëns Stichting ontwikkelde, maakte Jager met DWA een doorstart onder de naam Dansmakers en verhuisde in 2011 naar het Stork-terrein in Amsterdam-Noord. Maar in 2014 klapte het danshuis-plan voorgoed. Op 18 november van dit jaar kondigde het bestuur van Dansmakers dan per email het vertrek van Ger Jager aan, vanwege verschillen van inzicht over de toekomstige koers. Dansmakers was net als Korzo in zwaar weer terecht gekomen. Het Amsterdamse Fonds voor de Kunst adviseerde een beduidend lager bedrag (net goed voor de huur), terwijl het Fonds Podiumkunsten helemaal geen geld gaf en het negatieve advies er voor zorgde dat ook de 10 miljoen geen soelaas zou brengen.

Stempel

Jager en Spreksel drukten vanuit verschillende functies een enorm stempel op de Nederlandse hedendaagse dans in de afgelopen dertig jaar, en dan met name op de talentontwikkeling voor freelance choreografen. Spreksel zat decennia lang in allerlei commissies van de diverse fondsen, stichtingen en raden, die subsidie verstrekten aan losse projecten en productieplekken of gezelschappen, en zo de subsidiestructuur van dansmakend Nederland mede bepaalden: Fonds Podiumkunsten, het Prins Bernard Fonds, de Raad voor Cultuur, de Rotterdamse kunststichting, de Adviescommissie Kunsten van de Provincie Noord-Brabant.

Het is gissen naar de reden dat artistiek en zakelijk leiders juist in de hedendaagse dans zo lang op één plek blijven zitten. Ook Samuel Wuersten (Codarts, Holland Dance Festival) en Amy Gale (Dansateliers Rotterdam) zaten lang op één en dezelfde plek. Het nieuwe Amsterdamse dans&performance-freelancers-initiatief BAU noemt in verschillende verklaringen uitdrukkelijk het gebrek aan doorstroming van artistiek leiders als een van de pijnpunten. Tijdens de jaren van het danshuisdrama bijvoorbeeld werden de freelancers geheel niet bij het overleg betrokken, terwijl de instelling uitdrukkelijk voor hen bedoeld was. Deze topdown-mentaliteit, misschien ooit in de dans gewoon, is al jaren een doorn in het oog van onafhankelijke makers.

Malaise

Naast het wegvallen van de productiehuizen in de nieuwe kunstenplan-logica sinds 2012, zou daarom ook een iets te enge opvatting over wat dans is als oorzaak kunnen worden gezien van de huidige malaise. Hiphoppers en streetdancers, maar ook meer conceptueel ingestelde makers vonden wel hun weg naar Korzo en Dansmakers, maar bloeiden er niet op. Tijdens een ICK-bijeenkomst in 2012 kenschetste (de nu in Berlijn werkende) Sonja Augart het als “solliciteren bij de instelling, die eigenlijk juist jou van dienst zou moeten zijn”.

Tegelijkertijd mogen de onafhankelijk dansmakers ook de hand in eigen boezem steken. Vaak waren zij niet in staat zich te verdiepen in de taaie materie, die niet alleen het subsidie aanvragen maar ook het beïnvloeden van beleid nu eenmaal met zich meebrengt.

Anne Breure is hierover in een recent gesprek heel duidelijk: “Als je dingen wilt veranderen moet je de politiek aanspreken. BAU is bijvoorbeeld daarin heel belangrijk. Zij geven als platform een stem aan het onafhankelijke makers veld en spelen een belangrijke rol in het politiseren van het debat binnen de dans, zoals met de alarmbrief. Als je de alarmbrief leest, voel je wel dat die geschreven is door veel verschillende stemmen. De brief probeert heel veel verschillende agenda’s te verenigen, wat niet het krachtigste is. Het belangrijkste is dat er een alarmsignaal is afgegeven.”

“In het algemeen in het dans- en performance veld lijken we nog niet altijd even geïnformeerd en op de hoogte over wat er politiek en beleidsmatig speelt. Als we als veld een stem in het debat willen hebben, moet dat anders. Dan moeten we ons verdiepen in de voorgestelde en de geïmplementeerde systemen. Dat is nodig om precieze en constructieve kritiek te kunnen geven, om mogelijkheden te kunnen onderzoeken en creatieve strategieën te ontwikkelen. Anders komen dingen niet aan. Er werd bijvoorbeeld net na de uitslagen in augustus geroepen dat er niets meer gesubsidieerd werd in Amsterdam qua experimentele dans en performance. Dat was niet waar. Wil je niet direct aan de kant gezet worden in het debat, moet je geïnformeerde en gegronde reacties leveren. Die zorgvuldigheid verwachten we toch ook van onze subsidiegevers.”

Draagvlak

Tijdens een openbaar gesprek in Veem House of Performance tijdens het festival Very Now, getiteld Wishful Thinking, voegde de nieuwe artistiek coördinator van ICKamsterdam, Michiel Nannen, daar nog een pijnlijke noot aan toe: “Het lijkt wel alsof de experimentele dans en de performance een deel van het draagvlak onder de dansadviseurs is kwijtgeraakt. We kunnen daar boos over zijn, maar beter is het om te kijken hoe we die mensen zijn kwijtgeraakt en wat we daar aan kunnen doen.”

ICK verloor maar liefst 3 ton in de tombola van van de zomer. Het talentontwikkelingsprogramma dat mede door Renée Copraij in de afgelopen jaren werd ontwikkeld is daarom stopgezet. Nannen benadrukt dat er nog steeds van alles staat te gebeuren qua talentontwikkeling, al is het relatief op klein schaal. Keren Levi gaat met de dansers van ICK werken. Samen met Frascati wordt Michele Rizzo ondersteund in zijn nieuwe productie. Amos Ben-Tal, Erik Kaiel en Arno Schuitemaker waren onlangs in Marseille te zien, en in februari komt Marseille naar de Meervaart tijdens ICKFEST en daarna gaat Florentina Holzinger met een nieuw stuk samen met Schuitemaker op tournee door Nederland.

Hoop

Het is hoopgevend dat verschillende actoren uit het dansveld bij elkaar komen om in het openbaar hun positie nader toe te lichten en met elkaar in discussie te gaan over de toekomst van de dans, ongehinderd door de grootte van het verkregen subsidiebedrag of juist de korting die men in de maag kreeg gesplitst.

Nu Ger Jager en Leo Spreksel, met al hun verdiensten, een stap terug doen, ontstaat er niet alleen de noodzaak, maar ook de ruimte voor andere spelers in het veld om hun visie verder te ontwikkelen en nieuwe, andersoortige allianties aan te gaan. Voorbij de oude tegenstelling van esthetische en conceptuele dans, naar ik mag hopen. Hiphop, theater- en jeugddans, participatie, performance en mime incluis.

Wordt vervolgd.