Natuurlijk sta ik sprakeloos langs de zijlijn te kijken hoe de Nederlandse kunst getroffen wordt door een ‘perfect storm’. Twee, misschien wel drie diepe depressies die elkaar kruisen op het slechtst denkbare moment en zo een golfslag veroorzaken die zelfs de sterkste schepen tot zinken brengt. In dit geval: een extreem zwakke minister, een tot op het bot verdeelde cultuursector en een politiek klimaat waarin populisme de wind mee heeft. Er hoefde alleen nog maar een pandemie binnen te vliegen.
In Brabant slaan de eerste golven over de dijk. Bang voor varkensboerenterreur koos de oude KVP-politiek voor een vlucht naar extreemrechts. Nu liggen ze in de armen van een partij wier leider het bespelen van de hondenfluit tot in de puntjes beheerst. Zijn zogenaamd losse flodders en ironische opmerkingen treffen doel in Noord Brabant: culturele instellingen waar de provincie trots op kon zijn, zoals festivals Boulevard en Cement of een danscentrum als De Stilte sneuvelen binnen een jaar. Het provinciale orkest, lieveling van het CDA, zal hoogstwaarschijnlijk worden gered. De bevolking zal niet in opstand komen, want nood breekt wet en de boeren hebben het ook niet makkelijk.
Aalmoezen
Wat in Brabant gebeurt, staat niet op zichzelf. Niet elke regio zal het zo voor zijn kiezen krijgen als het zuiden, maar verdeeldheid – het enige levensdoel van FvD – zal ook elders de kop opsteken. De gesubsidieerde cultuur zal er met moeite overleven, de ongesubsidieerde kunsten alleen voor zover ze het van aalmoezen en lokale rijke ondernemers mogen blijven doen. Of de massa. Als de inflatie toe gaat slaan, en dat gaat beginnen met de stijgende prijzen voor biertjes op een anderhalvemeterterras en de tickets voor anderhalvemetermusea en exclusieve anderhalvemeterconcerten, gaat de kunst terug naar gratis door en voor liefhebbers, en exclusief en hoogkwalitatief voor de allerrijksten.
Iedereen die kunst een warm hart toedraagt staat machteloos. De minister wordt niet serieus genomen door haar collega’s in het kabinet, en de lobby maakt zichzelf ongeloofwaardig door de cultuurwereld in de media als groter en belangrijker voor te doen dan ze is.
Mondharmonica
Het aantal werkenden in de sector hoorde ik van de realistische 50.000 groeien naar 100.000 en zelfs naar 300.000, de economische bijdrage van 1 miljard naar 4 miljard, tot, stand vorige week: 11 miljard euro, en het aandeel in de economie van 2 naar 4 naar binnenkort vast wel 10 procent. Dit gegoochel met getallen doet de zaak geen goed. Allereerst omdat getallen niet echt indruk maken, want te abstract, en vervolgens omdat ze zo door te prikken zijn. Opeens zijn reclamemakers ook kunstenaars, opeens staat iemand die mondharmonica speelt op een straathoek gelijk met de eerste violist van het Concertgebouworkest.
De culturele lobby zit al sinds de ‘schreeuw om cultuur’ en de ‘mars der beschaving’ in wat de Engelsen een ’tantrum’ noemen: boos, verongelijkt, en vooral eenzaam dreinen en drenzen, onaanspreekbaar en als de dood voor kritische opmerkingen, zoals ook dit verhaal me niet in dank zal worden afgenomen.
Maar die eenzaamheid is het probleem natuurlijk. Die eenzaamheid is ontstaan door de al decennialang verslechterende verhouding tussen de subsidiërende politiek en de vragende sector. Het botert niet en dat speelt iedere vier jaar op, tegenover een publiek van gewone krantenlezers en journaalkijkers voor wie het allemaal steeds meer abacadabra is.
Achterhoekse kasteelboerderij
Komt ook omdat het verschil tussen have’s and have nots alleen maar groter is geworden sinds de laatste bezuinigingsgolven. Het management zit vaak op rozen, zeker in vergelijking met het artistieke voetvolk dat voor minder dan het minimumloon het geld bij elkaar staat te spelen. Terwijl we tegelijk zien dat mensen die de sterrenstatus hebben bereikt met schijt aan de rest van de wereld in hun zuurverdiende Achterhoekse kasteelboerderij hangen, achtervolgd door de roddelpers.
Wat wel subsidie waard is, en wat niet? Is alle kunst geld waard, wat is eigenlijk onze cultuur? Moet het volk verheven worden als het niet verheven wil worden? Subsidies zijn steeds minder uit te leggen en mede dat zorgt ervoor dat in tijden van corona er een luid en duidelijk ‘shut the fuck up‘ klinkt uit helaas steeds bredere lagen van de bevolking.
Natuurlijk wil niemand dat de schouwburg dicht gaat. Mensen uit Zuilen Noord die vinden dat TivoliVredenburg net zo goed om kan vallen, zijn er niet zoveel. Maar ze zullen ook hun leven niet geven voor het voortbestaan van een museum.
Samenklank
Kunst is waardevol, maar niet belangrijker dan alles. Het roer moet dus om in de lobby. Niet meer groot denken, alsjeblieft. Denk zo klein mogelijk. Kunst is 3 minuten ontroering bij een muziekstuk, dertig seconden schok in een museum. Kunst is een enkele rake zin op een toneel, een samenklank in een kooruitvoering. Het Tristan-akkoord. Kunst is de inspiratie waar een hele brede volkscultuur op drijft. Kunst is ambitie, die het investeren waard is.
Kunst is een niche. Een minderheid. Topsport. Kunst is ook een beetje exclusief, zoals dat geldt voor alles wat waardevol is. Kunst is dus niet voor iedereen, dus moet kunst ook niet verwachten dat iedereen het voor de kunst opneemt als het economisch of politiek tegenzit. Kunst is wel die ene dwergmarmot die de aanleg van een snelweg tegen kan houden, omdat het de laatste in zijn soort is en verplaatsen dodelijk zal zijn.
Priceless
De lobby van de cultuursector heeft zichzelf te groot gemaakt. Als we de lobby moeten geloven zit het hele land nu vol met dwergmarmotten. Dan ben je niet zeldzaam meer. Dat maakt de kans op uitroeiing groter, omdat mensen misschien zelfs wel last krijgen van al die piepende dwergmarmotten in hun keuken.
Terwijl de realiteit wel degelijk die van de kwetsbare, en zeer zeldzame dwergmarmot is. Kunst staat continu op omvallen. Dat is zijn raison d'être. Kunst heeft investeringen nodig om voort te kunnen bestaan, omdat het een belangrijke minderheid is waar iedere zichzelf respecterende samenleving bescherming aan zou moeten bieden. Dat doen samenlevingen al sinds ze samenleving heten. Omdat je iets moet hebben om tegenop te kijken. Net zoals een kwijnend en in de wereldeconomie kansloos vliegmaatschappijtje. Of een bollenkweker met een te groot gezin. Of een dwergmarmot. Het gaat dus niet om geld, maar om respect.
Laten we het jezelf groter voordoen dan je bent overlaten aan de Farmers Diefens Fors met hun tractor. Die natuurlijk alleen maar compensatie is. Voor iets heel schrompelig dwergmarmotachtigs.
English (UK) 
Nederlands 
Français 
In plaats van dat de kunstenaars ‘gered’ moeten worden, door de regering, door de directeuren, managers, of het publiek, kunnen we beter, denk ik, zelf in de rol van de redders stappen. We zijn maar een klein deel van de mensen die momenteel hun bestaansgrond onder hen weg zien vallen, en we zijn wèl het deel met de fantasie.
De enige oplossing is dat we doorgaan naar een basisloon. Dat beginnen ze zelfs in de USA te zien, zagen we net op het nieuws.
Eigenlijk was het nog iets te vroeg ervoor, maar de laatste tijd beginnen steeds meer experts in te zien dat we daar uiteindelijk niet omheen kunnen.
Juìst kunstenaars kunnen de beelden scheppen, de inzichten onder woorden brengen, in beeld brengen, de moed beschrijven die we nodig hebben. Wìj kunnen de tegenstand van hen die nu nog stevig in het zadel zitten voorzien, visualiseren en dramatiseren.
Ik zeg niet dat dit de taak voor àlle kunstenaars is, maar we moeten nu groepen op de been kunnen brengen die op dit gebied voorhoede kan zijn.
Gaan zitten wachten tot we gered worden is, denk ik, de niet de weg.
Het is tijd dat kunstenaars de visionairs worden die ze graag willen zijn, perspectieven gaan schetsen voor niet alleen de bewoners van Nederland, een van de rijkste gebieden op aarde, maar ook en juist voor al die anderen.
Zeker anderhalve meter hoog, breed en diep is het doek waar we op kunnen schrijven, dansen, musiceren, spelen.
Laten we aan de slag gaan.
Comments are closed.