Snow

Het is bijna kerst. Juffrouw Kate en juffrouw Julia geven hun jaarlijkse bal. Een voor een verschijnen de gasten, er wordt gedanst, gegeten (vette bruine gans, gemarineerd ribstuk, pudding), er is vrees voor Freddy Malins die wel weer dronken zal verschijnen en Gabriel houdt zoals gebruikelijk een korte tafelrede.

Gabriel is bang dat zijn speech te hoogdravend zal zijn. Hij is bezorgd over de gezondheid van zijn vrouw Gretta en jaloers als ze met te veel aandacht luistert naar de tenor Bartelle D’Arcy.

Dan is het tijd om te vertrekken. In de koets naar hun hotel wordt Gabriel bevangen door een vreemde combinatie van vreugde, lust en woede. In de hotelkamer zoekt hij de nabijheid van zijn vrouw. Dan, terwijl het buiten weer is gaan sneeuwen, verschijnt de schim die op de achtergrond van het verhaal voortdurend al aanwezig was: Michael Fury, de vroegere minnaar van Gretta.

En terwijl zijn vrouw al in slaap is gevallen en Gabriel nadenkt over Michael Fury voelt hij de aanwezigheid van alle mensen die al zijn gestorven of nog zullen sterven.

Een onvergetelijke indruk

James Joyce is niet de meest toegankelijke schrijver uit de wereldliteratuur.  Het verhaal De doden geldt als een toegankelijke entree tot zijn oeuvre.  De schrijver experimenteert hier voor het eerst met de monologue interieur waarmee hij later beroemd zal worden. Maar die opmerking mag ook gelijk weer in de prullenbak. Zoals ook de hierboven beschreven plot van ondergeschikt belang is. Want het zijn de slotregels uit De doden die een onvergetelijk indruk maken. Als je ze eenmaal hebt gelezen, zal je ze niet snel meer vergeten:

Ja, het klopte wat de kranten schreven: overal in Ierland sneeuwde het. Het viel overal op de donkere centrale vlakte, op de boomloze heuvels, viel zacht op het Veen van Allen en viel, verder westwaarts, zacht in de donkere opstandige golven van de Shannon. Ook viel het overal op het eenzame kerkhof op de heuvel waar Michael Fury begraven lag. Het lag dik opgewaaid op de scheve kruisen en zerken, op de punten van het hekje, op de kale doornen. Zijn ziel bezwijmde langzaam toen hij de sneeuw zachtjes hoorde vallen door het heelal en zachtjes hoorde vallen, als het neerdalen van hun laatste einde, op al de levenden en de doden.

Nb. Bovenstaand stukje is een korte bewerking van een uitgebreid artikel op Cultuurpers uit 2016. Het verhaal ‘de doden’ werd toen bij uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep opnieuw uitgegeven. Dit mooie boekje is nog steeds voor een paar euro te koop bij je lokale boekhandel.