‘Alva’. Onbekend toneelwerk van Vondel ontdekt

Dit was onze aprilgrap voor 2016. Dank voor het delen!

Tijdens verbouwingswerkzaamheden in het gebouw van de Stadsbank van Lening aan de Amsterdamse Oudezijds Voorburgwal is onlangs een manuscript opgedoken van een dichtwerk dat inmiddels door literatuurhistorici is toegeschreven aan Joost van den Vondel (1587-1679). Het betreft een ruwe, onvoltooide versie van een toneelstuk, getiteld ‘Alva’ en wordt gedateerd rond 1660. In die periode, de productiefste van Vondels leven, werkte de grootste dichter die ons land gekend heeft aan een aantal grote toneelwerken, waaronder Jephta en Koning Edipus.

Er was al een hekeldicht bekend van Vondel, gewijd aan Alva’s duim, die de Spaanse veldheer verloor tijdens het beleg van Antwerpen. Volgens Vondelkenner Ties Gerbrandi vertoont het nu ontdekte toneelstuk ‘Alva’ grote overeenkomsten met Edipus. Het heeft er dus alle schijn van dat Vondel heeft gewerkt aan een nieuw historisch stuk op basis van die oude Griekse mythe, zoals hij ook zijn bekendste meesterwerk Gysbrecht van Aemstel in eerste instantie baseerde op het verhaal van de val van het Griekse Troje, zoals beschreven door Vergilius in zijn werk De Aeniis.

In dit geval is plaats van handeling de Zuid Hollandse stad Brielle. De verovering van die stad door de Watergeuzen in 1572 markeerde een omslag in de Tachtigjarige Oorlog. In de overlevering heet het dat Alva op die dag zijn ‘Bril’ verloor. Datzelfde thema komt ook terug in de mythe van Oidipus, voor het eerst beschreven in de vierde eeuw voor Christus door de Grieks toneelschrijver Sophocles: nadat de koning van Thebe ontdekt dat hij zijn eigen moeder heeft gehuwd en tegen zijn weten in zijn vader heeft vermoord, steekt hij zijn ogen uit en verlaat hij het land.

Het tot nu toe onbekende meesterwerk van Vondel wordt vanmiddag gepresenteerd in de Stadsschouwbrug van Amsterdam, met een lezing waaraan onder anderen Gijs Scholten van Aschat en Pierre Bokma hun medewerking zullen verlenen.