‘The world around us is changing, after this period we will speak about a period BC and AC’. Woorden van een wijs dansmaker uit de Hofstad, die op de periode voor en na het Coronavirus doelt. Je kunt het echter ook betrekken op het nieuws uit de Haagse danswereld.
Wat is het nieuws?
Sol Léon en Paul Lightfoot besloten dat vanaf seizoen 2020-2021 al hun werken niet meer op het toneel van NDT te zien zullen zijn. Het andere nieuws van 1 april is (bij sommige persberichten denk je: wacht even), dat de stille kracht van Korzo, artistiek leider dans Stacz Wilhelm, direct per 1 april vertrekt. Twee aderlatingen voor de Haagse en de Nederlandse danswereld, met vertakkingen naar de internationale danswereld.
Wat is er gebeurd?
De Canadese Emily Molnar neemt vanaf 1 augustus 2020 de plaats in van Paul Lightfoot als de nieuwe artistiek directeur bij Nederlands Dans Theater. Lightfoot zou aanblijven als artistiek adviseur en als huischoreograaf, net als Sol Léon nu is, maar Paul en Sol besloten kortgeleden alle banden met NDT te breken.
De reden?
De functie huischoreograaf werd weggesaneerd. Er zouden immers te veel mensen hoog op de loonlijst komen te staan. En de situatie van een nieuwe artistiek directeur en twee chefs met 35 jaar ervaring die in de keuken meekijken, is natuurlijk ook niet wenselijk. Word dan associate artist (kom af en toe werk maken) bood NDT alsnog aan, maar het choreografenduo besloot dan maar helemaal te vertrekken. Hier moet ook een financiële kwestie meespelen.
Niet meer op de loonlijst staan heeft financieel gevolgen voor de vertrekkende partij. Opstappen als artistiek leider, zoals Paul Lightfoot doet, is een ding, maar ook geen functie meer als huischoreograaf of adviseur hebben is een tweede. Omdat gesprekken hierover maandenlang duurden zal er een vertrekregeling zijn onderhandeld, maar verder is het te verwachten dat werk van Lightfoot & Léon internationaal goed verkoopt.
Dans is emotie
De wat radicale beslissing van Sol Léon en Paul Lightfoot om ook al hun werken terug te trekken, lijkt een emotionele. Zo kun je je ziel blootstellen en je zaligheid aan je vak weggeven, om vervolgens met een wrange smaak te vertrekken. Het komt helaas te vaak voor in deze branche.
Een periode BK or AK?
Toen Jiří Kylián besloot zijn werk terug te trekken van NDT, lag het net iets anders. De gedachte was toen om het gezelschap, dat min of meer een Kylián-company was geworden, los te weken van de grootmeester. Hij nam zelfstandig de radicale beslissing zijn werk voor enkele jaren terug te trekken. Niet vanuit een emotie maar vanuit een bedoeling. Toch: kon ook zo’n beslissing zonder emotie worden genomen en zonder emotie worden uitgevoerd? Of emotieloos worden ontvangen door het publiek?
Kramp
Hier is waar je een minder leuk deel van het DNA van NDT tegenkomt. Vaak, wanneer er een wijziging plaatsvindt in de artistieke staf, of de zakelijke leiding, schiet het gezelschap in een kramp. Heel jammer en onnodig, want je verwacht van zo’n creatieve hub een meer positieve aanpak. Sol Léon en Paul Lightfoot memoreerden het vertrek van Jiří ooit met dansers in een kring op de grond die allen Imagine van John Lennon zongen. Die kampvuursfeer is ver te zoeken wanneer het op personele wijzigingen aankomt.
Ook de dupe hier, is het danspubliek. Enig lichtpunt is dat werk van Kylián in Amare, het reusachtig nieuw te verrijzen theatergebouw gelegen aan het Spui, weer vaker te zien gaat zijn. Hopelijk geldt hetzelfde na enkele jaren voor werk van Sol Léon en Paul Lightfoot.
Korzo lijdt gezichtsverlies
Maar dan Stacz Wilhelm. Het virus van verkeerde beslissingen lijkt over te slaan naar de Haagse danspartner van NDT.
Zoals Korzo hem zelf in het persbericht noemt: een ‘icoon’, het ‘gezicht van Korzo’, Stacz Wilhelm gaat weg bij het grootste productiehuis voor dans in Nederland. De reden: ‘visies en opvattingen over de afbakening van verantwoordelijkheden bleken niet langer naadloos op elkaar aan te sluiten’. Dit kun je lezen als: algemeen directeur Gemma Jelier had niet genoeg bewegingsvrijheid met een dansmastodont als Stacz in de buurt.
Naast die bewegingsruimte lijkt ook hier geld een rol te spelen. Volgens het Jaarplan 2020 ‘wordt er in 2020 onderzoek gedaan naar een mogelijke roulatiepoule van medewerkers met andere theaters’. Stacz zelf zou zomaar een zeer welkome aanwinst kunnen zijn bij initiatieven elders op dansgebied. Die zien we wel weer terug. Maar wie kan zijn plaats innemen bij Korzo?
Epiloog
De meerjarige subsidieplannen voor 2021-2024 komen eraan en het ziet er niet best uit. Je voelt als het ware de druk van grote geldbedragen op de gezelschappen, je merkt het aan de personele wijzigingen, je leest het tussen de regels door in de persberichten. Wanneer de klappen komen zou je denken: laten we in de danswereld in ieder geval lief zijn voor elkaar. Maar het lied van John heet niet voor niets Imagine.
(Foto bovenaan: still uit repetitie School of Thought)
Even een adempauze in de stress. Vandaag praat ik met Yolande Melsert. Zij is cultureel attachée van de Nederlandse ambassade in de Indonesische hoofdstad Jakarta. Vanwege de corona-lockdown is ze tijdelijk terug in Nederland. Redenn om terrug te blikken op een bewogen jaar in de verhoudingen tussen Nederland en zijn voormalige kolonie.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
‘Indonesië is nog een jong land. Je merkt dat het nog heel erg bezig is zijn eigen dna te ontdekken. Het is mooi dat nu in Nederland de musea de bordjes verhangen worden. De verhalen over onze gemeenschappelijke geschiedenis worden op een andere manier verteld. Dat is daar ook zeker zo. Maar ze kijken vooral vooruit. Dat gaat zelfs zover dat ze, toen ik het koloniale verleden ter sprake bracht, zeiden: nu moet je niet een al te grote broek aantrekken, want we hebben in het verleden heel wat andere overheersers gehad dan alleen jullie.’
Luister hier naar de podcast!
Natuurlijk gaan de toestanden hier, over de compensatie voor de totale stilval van de cultuursector in Nederland, niet aan haar voorbij: ‘Ik zie iedereen enorm hun best doen om dingen in kaart te brengen. Ik val er zelf ook onder, want het Erasmushuis krijgt subsidie van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het is een groot zwart gat waar we nu in kijken, als we willen weten hoe lang dit gaat duren en hoe we er uit zullen komen. In Indonesië is het simpel: daar gebeurt helemaal niks. Er is som op projectbasis wat geld, maar vaak is dat verhulde staatspropaganda.’
Zonder subsidie regelt de kunstwereld het in Indonesië op een andere manier: ‘Er zijn heel veel kunstenaars die in community’s samenwerken. Dan delen ze alles met elkaar. Verkoopt er één een werk, deelt hij de opbrengst met alle anderen.’
Als Congo ter sprake komt is de kans groot dat u direct denkt aan moorddadige strijdgroepen, armoede en ziekte. Maar zijn dat niet domweg de stereotiepe beelden die ook bij andere Afrikaanse landen opduiken? En wat vinden de Congolezen er zelf van dat ze niet aan dat slachtofferetiket in de westerse media ontkomen?
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Deze en veel meer vragen treedt Joris Postema met open vizier tegemoet in Stop Filming Us. Een documentaire die uitpakt als een onbevangen verkenning. Een levendig onderzoeksverslag dat op opgewekte wijze voortdurend zaken ter discussie stelt. Afgelopen week bekroond als beste Nederlandse titel op het online gehouden Movies That Matter-festival. En nu de enige film die in deze nieuwe speelweek in première gaat. Online uiteraard.
Die witte man
Maar hoe maak je dan een film die niet gekleurd is door ons eigen perspectief? Die de Congolese realiteit laat zien zoals die is. Zelfs wanneer Postema ons onderdompelt in het krioelende straatbeeld van de Oost-Congolese stad Goma kan je nog twijfelen. Is dit misschien weer te mooi gemaakt? Verwarring slaat al snel toe. Niet alleen omdat we mensen horen roepen ‘wat doet die witte man daar?’.
Fotograaf Mugabo Baritegera in Stop Filming Us (foto: DOXY Films)
Ook de Congolese fotograaf Mugabo Baritegera, die de schoonheid van het leven hier wil laten zien, wordt niet altijd even hartelijk bejegend. Onverwacht geweld trekt later de aandacht van Postema, wat hem op kritiek van zijn ter plaatse geworven crew komt te staan. Terecht of niet? De vraag of buitenstaanders sommige dingen misschien toch scherper zien komt in de film niet echt aan de orde, maar dat is geen groot bezwaar. Er is meer dan genoeg dat op vaak onverwachte wijze aan het denken zet.
Gekanteld perspectief
De inspiratie voor dit project ontleende Postema aan twee contrasterende ervaringen die hij eerder opdeed in Goma, zo vertelt hij in het begin. Tien jaar geleden kwam hij daar voor het eerst om een film te maken voor een van de 250 westerse ngo’s in deze stad. Hij mocht alleen filmen vanuit een jeep en sliep in een zwaar bewaakte compound. Het voelde als de gevaarlijkste plek op aarde.
Een paar jaar later was hij er weer. Nu bij een lokale organisatie. Hij sliep in een hotel zonder beveiliging, kon gaan en staan waar hij wilde en zag een geheel andere stad.
Terwijl, zo licht hij desgevraagd per e-mail toe, de situatie in Goma beide keren niet heel verschillend was. Wel zijn perspectief. Het beleid van de ngo’s is gewoon heel strikt. De tweede keer kreeg hij alleen het advies om niet ‘s avonds laat alleen over straat te gaan.
Jonge generatie
In Stop Filming Us volgt hij de bezigheden van fotograaf Baritegera en andere lokale jonge kunstenaars, waaronder filmmaker Bernadette Vivuya. Zo ontstaat niet alleen een beeld van een energieke jonge generatie, maar ook een losse impressie van allerlei zaken die daar spelen. Van een bezoekje van een UN-vertegenwoordiger die kindsoldaten in haar portefeuille heeft tot een probleem waar de lokale tolk in de film mee zit. Hij mag niet zonder toestemming van een Londens bedrijf voor de camera verschijnen. En hoe moet je een bericht over brandstichting in een ebolacentrum interpreteren? Onthullend is ook een terloops zinnetje dat een, overigens aimabele, vertegenwoordiger van het Institut Français zich laat ontvallen tegenover Vivuya. Ze is daar om financiering voor haar eigen film te zoeken.
De kracht van Stop Filming Us zit niet alleen in het feit dat Postema een eerlijk beeld probeert te schetsen of het neokolonialisme onder de aandacht wil brengen. Wat vooral de aandacht gespitst houdt is dat hij ook zijn eigen werkwijze en het maken van de film zelf ter discussie stelt. Dat wordt regelmatig op vrijmoedige, vermakelijke en toch serieuze wijze bediscussieerd door de lokale filmploeg. Zelfs iets heel simpels als het geven van een paar koekjes aan straatkinderen betekent meer dan je geneigd bent te denken.
Hamvraag
Discussie over foto in Stop Filming Us (beeld: DOXY Films)
Prikkelend is bijvoorbeeld ook de discussie die ontstaat rond een foto van een droevig kijkend kind in een mooi landschap. Kan je aan die foto zien of de fotograaf westers of Congolees is? Zelfs de hamvraag wordt niet geschuwd. Namelijk of het wel nodig is dat Postema als westerling aan het roer van deze documentaire staat. Dat kan een regisseur uit Goma toch net zo goed?
Het is bij dat alles vooral de openhartigheid die aanspreekt. Dit is geen film met antwoorden en vaststaande, al dan niet politiek correcte oordelen. Postema kaart vooral veel aan dat tot nadenken stemt over een breed scala onderwerpen. Van beelden in de media tot neokoloniale verhoudingen en de rol van hulporganisaties.
De online-première loopt dan ook vooruit op, als corona niet dwarsligt, later te organiseren speciale vertoningen op het grote doek, gecombineerd met discussies. En de reacties van mensen in Goma zelf op de film? Daar hoeven we niet op te wachten, want die heeft Postema al toegevoegd.
Goed om te weten
Stop Filming Us is vanaf 2 april online te zien bij Picl en Vitamine Cineville. Pathé Thuis en andere video on demand-aanbieders volgen op 16 april.
Thea Derks - Frans Curvers - Evert Bouws - Floor Vogelaar 8-9-2019 TivoliVredenbrg Gaudeamus (c) Co Broerse
‘Thea, heb je dat nieuwe stuk al gehoord? Het is prachtig!’ En daar plopte weer een wetransfer binnen met een opname van Kate Moore, Pete Harden, Calliope Tsoupaki of willekeurig welke andere componist. Frans Curvers zat bij elke (wereld)première vooraan. Of die nu plaatsvond in Paradiso in Amsterdam, De Doelen in Rotterdam, TivoliVredenburg in Utrecht of een achteraf kerkje ergens in de provincie. Als hij niet persoonlijk aanwezig kon zijn, zat hij aan de radio gekluisterd, zijn opnameapparaat in de aanslag.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Op 29 maart 2020 maart mailde zijn onafscheidelijke concertmaatje Floor Vogelaar dat Frans was overleden aan de gevolgen van een beroerte. In januari was hij 91 geworden. Zijn overlijden stemt mij intens verdrietig, want in de afgelopen decennia ben ik Frans gaan beschouwen als een persoonlijke vriend. Zoals hij met velen uit het Nederlandse muziekleven vriendschappen opbouwde. In Frans verliezen wij een onvermoeibaar liefhebben en promotor van nieuwe muziek.
Ik leerde hem kennen tijdens mijn inleidingen op concerten met moderne muziek voor de Proms in Paradiso en later Muziekgebouw aan ‘t IJ. Samen met Floor en zijn andere concertvrienden Evert en Johan zat hij altijd op de eerste rij. Hij luisterde aandachtig en na afloop verwoordde hij met een kwinkslag treffend de soms eigenaardige (on)hebbelijkheden van mijn gast. Als hij onverhoopt eens verstek moest laten gaan voelde ik me enigszins verweesd. Zonder Frans was de avond eigenlijk niet ‘af’.
In de loop van vele jaren had hij een indrukwekkend concertarchief opgebouwd, dat hij ruimhartig deelde met alle belangstellenden. Wanneer ik voor een radioprogramma of inleiding verlegen zat om een compositie, hielp hij me uit de brand. Ook van onbekende of vergeten stukken bleek hij unieke oude opnames en zelfs videoregistraties te hebben. Altijd voorzien van kundig en geestig commentaar. Toen hij me zijn FRACUUM (Frans Curvers Muziek)-collectie aanbood kon ik die enkel herbergen op een extra harde schijf.
Frans betoonde zijn liefde voor moderne muziek niet alleen in concertbezoek en stimulerend commentaar, maar ondersteunde haar ook financieel. Hij sponsorde concertinstellingen, was donateur van de inmiddels opgeheven website www.muziekvan.nu en gaf zelfs opdrachten voor nieuwe composities. In 2014 kocht hij als een van de eersten mijn #Reinbertbio. Vier jaar later schonk hij elk van zijn kleinkinderen een exemplaar van Een os op het dak.
Vorig jaar zomer zocht ik hem op in zijn woning in Utrecht, waar hij al ruim veertig jaar met zijn echtgenote Willy woonde. Ik zou hem portretteren voor de jubileumuitgave van 75 jaar Gaudeamus in 2020. Ook dit concours voor jonge componisten had van meet af aan bezocht en financieel ondersteund. Trots leidde hij me rond door zijn met moderne kunst volgehangen huis, dat verder volgestouwd bleek met antieke kasten.
‘Mijn vader was schoenmaker en maakte laarzen op maat, waarvoor hij het hele land afreisde. Als iemand niet kon betalen zei hij: geef me die kast maar mee’, vertelt hij met twinkelende oogjes. In de lommerrijke tuin staan moderne sculpturen, met als blikvanger een aandoenlijk nijlpaard op een sokkel. ‘Willy en ik werden jarenlang oma en opa nijlpaard genoemd’, zegt hij op zijn smakelijke, altijd licht ironische toon.
Ondanks zijn 90 jaar klimt hij moeiteloos de steile trap op naar zijn ruime werkkamer. Aan een klein aanrecht zet hij filterkoffie. Tijdens het opschenken plaatst hij de mokken in de gootsteen ‘om ongelukjes te voorkomen’. Zijn bureau is bezaaid met verlengsnoeren, volgepropt met stekkers. De computer is via een wirwar van draden verbonden aan talloze opnameapparaten, zodat hij verschillende zenders tegelijkertijd kan registreren. Aan de wanden stellingkasten vol cd’s, dvd’s, muziekboeken en archiefdozen met programmaboekjes vanaf grofweg de jaren 1960.
Zijn technisch vernuft komt niet uit de lucht vallen: jarenlang werkte hij bij het KNMI in De Bilt. Vol smaak vertelt hij hoe hij de telecommunicatie verbeterde met een door hemzelf ontwikkeld programma. ‘Kwibus noemde ik dat. KNMI Weerbedrijf Berichten Uitgifte Systeem. Het zorgde ervoor dat je niet eindeloos dezelfde tekst moest overtikken voor een telex. Daar ben ik nog steeds apetrots op!’
We komen te spreken over zijn afkomst. Net als ik komt Frans uit Limburg: hij werd in 1929 geboren in Roermond. ‘Weet je dat ik ter wereld ben gekomen dankzij een pianola’, vraagt hij met een grijns. ‘In 1928 klopte mijn vader op de deur van de overbuurvrouw. Hij wilde haar complimenteren omdat zij zo mooi Chopin op de piano speelde. Eenmaal binnen bleek het een pianola te zijn…. Van het een kwam het ander. Ze trouwden met elkaar en gaven hun liefde voor muziek aan mij door.’
Glunderend toont hij een aquarel van zijn vader, die verdienstelijk cello speelde. ‘Als dank voor een concert kreeg hij in 1905 het Riemer muzieklexicon, met handgeschreven opdracht!’ Het leren boek staat als een trofee in zijn kast. Zijn geheugen blijkt niet meer optimaal maar zijn enthousiasme is er niet minder om. Een maand voor ons gesprek is hij begonnen met het rondsturen van ‘Fracu-tips’.
Op de eerste lijst prijken composities van Frederic Rzewski en John Adams. ‘Ik neig in mijn voorkeuren een beetje naar het minimalisme’, bekent hij. Een blauwe maandag heeft Frans ook zelf gecomponeerd. ‘Maar daarmee ben ik gestopt omdat ik mezelf niet origineel genoeg vond.’ Hij ziet wel een grote toekomst voor zijn kleinzoon Thomas. ‘Die is zeer getalenteerd, hij studeert popgitaar en compositie aan het Conservatorium van Amsterdam.’
Een dag na mijn bezoek valt er een berichtje in mijn mailbox. ‘Ik was vergeten met mijn 90 jaar een middagdutje nodig te hebben. Daardoor was ik aan het eind van de middag te duf om eraan te denken dat ik mijn belangrijkste inbreng niet moest vergeten.’
‘Namelijk: Voor mij is muziek een onmisbaar geneesmiddel. Als ik in de put zit, en dat komt op mijn leeftijd wel vaker voor, dan kom ik die put zo snel mogelijk weer uit door naar geliefde muziek te luisteren. Ik zou het heel fijn vinden als je dit punt aan je verslag kon toevoegen, en ik ben heel benieuwd naar de rest!’
Bij deze, Frans. Bedankt dat je er was, ik zal je ontzettend missen!
Wittylama / CC BY-SA (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)
Langzaam maar zeker daalt de absurditeit van de reddingsmaatregelen voor de cultuursector in. De rijksmusea hoeven drie maanden even geen huur te betalen, maar moeten die wel met terugwerkende kracht terugbetalen zodra de crisis voorbij is. Ondernemers kunnen extra steun ter waarde van 4000 euro krijgen, mits zij een bedrijfspand buitenshuis hebben. Acteurs, regisseurs (overigens ook freelance journalisten) en kunstenaars kunnen gebruikmaken van inkomenssteun op bijstandsniveau. Heel fijn als je toch al op dat niveau zat, heel jammer als je met je succesvolle carrière een huis in de buurt van je werk – Amsterdam – gekocht had.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
De steun die het kabinet over heeft voor de culturele sector is daarmee even absurd als alle maatregelen waarmee de twee ministers na Halbe – Poetins Datsja – Zijlstra reparaties hebben uitgevoerd. Het betrof in al die gevallen budgetverschuivingen en een enkele vestzak die in een broekzak veranderde, en vice versa. En dit geldt dan alleen nog voor de kunstorganisaties die zo gelukkig zijn toch al in de overheidssubsidiecaroussel te verblijven. Wie daarbuiten valt, zal – als over hopelijk een jaar de zalen weer gevuld kunnen worden – zijn carrière en bedrijf beëindigd hebben.
Rembrandt te koop
Zijn kunstenaars anders dan andere zelfstandigen? Jazeker. Zij zijn volledig afhankelijk van publiek, van nabijheid, en van andere instellingen. Ze kunnen niet uitwijken naar andere klussen, of ze moeten besluiten hun vak vaarwel te zeggen.
Neem de grap van de huur. Stel dat de minister hard zou zijn. Dan zou het Rijksmuseum over drie maanden door het Rijksvastgoedbedrijf uit zijn gebouw worden gezet. ‘Zie maar wat je met die doeken doet, Rembrandt of niet, graag de boel voor 1 juli schoon opleveren.’ Natuurlijk zal dat niet gebeuren. Evenmin als Het Nationale Theater op 1 augustus de Koninklijke Schouwburg leeg zou moeten opleveren. We zijn Amerika – nog – niet. Die uitgestelde – niet afgestelde – huur vloeit gewoon even niet van het ministerie van OCW via de gesubsidieerde gebouwen naar het Rijksvastgoedbedrijf of de gemeentelijke vastgoedclub. Het offer van de overheid is hier minimaal tot non-existent. Vestzak zegt even sorry tegen de broekzak.
Wat er dan overblijft? De minister belooft niet moeilijk te doen als je niet aan je subsidievoorwaarden voldoet. Wat een prachtcadeau. Natuurlijk, van haar collega’s in het Kabinet moet ze eigenlijk hard zijn: geen eigen inkomsten, dan ook geen subsidie, en niet mekkeren over dat er niemand in je zaal zat, dat is cultureel ondernemersrisico. Ik durf bijna te wedden dat minstens één van de bewindslieden hardop met die gedachte heeft gespeeld. Maar nu dus: we gaan niet moeilijk doen. Hou dat geld maar, en voor het derde kwartaal mag je het nu alvast uitgeven. Over het vierde kwartaal – uiteraard – geen woord.
Imagoschade
Dat is dus de enige helpende hand die het ministerie van Cultuur aan de cultuursector biedt: we zetten je niet op straat (wat we toch al niet zouden doen) en we pakken je geld niet af (wat tot imagoschade zou leiden en wat we dus ook nooit zouden doen). Dat de Tweede Kamer met deze uitvoering akkoord gaat, is nog veel erger.
Ondertussen gaat een hele sector op zoek naar ander werk, in een arbeidsmarkt die niet echt op ze zit te wachten. Alles wat is opgebouwd, kan verloren gaan, en dat help je niet door toeschouwers vouchers te geven voor niet gebruikte tickets. De schade die nu tot 1 juni wordt opgelopen, haal je niet in 1 seizoen in. En dan zijn we nog optimistisch.
Zonder ruimhartige overheidssteun voor een langere periode is onze cultuursector, en vooral de amusementpoot daarvan, ten dode opgeschreven. Eigenlijk zit er maar één ding op voor de sector: al die online toestanden waar de minister zo blij mee is? De stekker eruit. Het kost aan al die kunstinstellingen alleen maar geld en tijd, het levert niks op en de regering maakt goede sier met je overlevingsdrang, wat ze al tien jaar doen. Stop daarmee. Ook met die online collecties. Zet je site op zwart.
Staken.
Ik stem volledig in met wat Fedor Teunissen, artistiek leider van Asko|Schönberg, daar vrijdag in onze podcast over zei: iedereen praat al jaren over een cultuurstaking. Nog nooit was het zo makkelijk om die uit te roepen. Doe het. Laat het iedereen voelen hoe een land voelt dat zijn cultuur minacht.
Wil je hier iets over kwijt? De komende tijd zullen we in onze podcast meer mensen aan het woord laten. Geef je op.
Het is geen 50 miljard, zoals in Duitsland, maar het is meer dan niks: de steunmaatregelen die Minister Ingrid van Engelshoven vandaag heeft afgekondigd voor de zwaar getroffen culturele sector. En, wie weet, biedt dit openingen een paar dingen na deze crisis eens helemaal anders te gaan doen. Zo is het prachtig dat de rijksmusea even geen huur hoeven te betalen (drie maanden), maar kun je ook voorstellen om dat gedoe met vestzakken en broekzakken hierna om te gooien. Waarom subsidieer je als overheid een instelling die vervolgens een aanzienlijk deel van die subsidie weer rechtstreeks retour afzender doet, maar dan aan een ander loket, namelijk de vastgoedafdeling/rijksgebouwendienst, of wie daar ook rijk van wordt.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Nu ja, het is maar een dingetje. Mooi voor nu natuurlijk dat het Rijk zelf even niet moeilijk gaat doen over of je je wel aan je subsidievoorwaarden houdt. Geld voor het derde kwartaal wordt alvast overgemaakt, zodat openstaande rekeningen kunnen worden betaald, ook aan freelancers en zzp’ers. Waarvoor dank, mede namens heel veel vakgenoten.
Verboden of niet?
Verder zijn er nog wel wat vragen. Zo is voor veel instellingen helemaal niet duidelijk of hun activiteiten nu verboden zijn tot 1 juni, of dat ze – bij dicht blijven na 6 april – in gebreke zijn. Heeft met de haast van het vorige decreet te maken, omdat toen alleen vergunningsplichtige evenementen onder de ban vielen. Lastig als je wilt afgelasten, maar geen wettelijke grond hebt, dan ben je namelijk verplicht alle kosten te voldoen en mogelijk zelfs schadevergoedingen te betalen. Minister Ingrid van Engelshoven zegt nu toe dat daar op uiterlijk 31 maart 2020 duidelijkheid over komt. Dat is alvast fijn voor kleinere galeries en kunstgebouwtjes, waar maar een paar mensen binnen kunnen. Voor de grotere gelegenheden is het lastiger.
Wanneer blaas je bijvoorbeeld een popfestival af en wat doe je met de al verkochte kaartjes? De minister roept nu burgers op om zo mogelijk niet geld terug te gaan vragen. Want, voor alle duidelijkheid, daar heeft iedere burger wel recht op. Kaartje gekocht, dat is een overeenkomst, en als er niet geleverd wordt, is de overeenkomst ontbonden en moet het geld terug. Sinds 1 januari van dit jaar gelukkig ook inclusief de soms absurd hoge ‘servicekosten’. Allemaal te vinden in de – op 1 januari van dit jaar vernieuwde – algemene bezoekersvoorwaarden.
Interne mail VNPF
Maar nu is er dus stront aan de knikker. Coulance van bezoekers, daar kun je om vragen, maar je mag het niet afdwingen, dat beseft de sector zelf ook. Zijn vouchers dan de oplossing? De minister zegt dat ze dit gaat onderzoeken. Uit een interne mail van de Vereniging van Nederlandse Poppodia en -Festivals (VNPF), die we te zien kregen, stuurt de popsector er nu op aan om tot 1 juni even niets terug te betalen of nieuwe data te beloven aan klanten die hun geld terug willen, ook al is dat om te storten in een potje voor noodlijdende sessiemuzikanten.
Met deze interne afspraak hoopt de sector als één blok te kunnen optreden, en sterk te staan wanneer de overheid nog met aanvullende maatregelen komt, zoals de door de minister genoemde voucher. Ze zal daarbij rekening moeten houden met de mogelijkheid dat zaken niet te verplaatsen zijn, artiesten niet meer voorhanden, of de bezoeker simpelweg niet kan of wil. Wie moeilijk wil doen, en als bezoeker in zijn recht wil staan, kan dus met een eenvoudige eis om zijn geld terug te krijgen de hele popsector om zeep helpen. Diegene kan dan de geschiedenis ingaan als ‘Krent 0’.
Lees hier het hele persbericht van de minister:
Maatregelenpakket cultuursector: huur rijksmusea opgeschort met drie maanden
27 maart 2020 – 16:50
De huur van rijksgesubsidieerde musea wordt met drie maanden opgeschort. Hiermee wordt hen financiële ruimte geboden ten tijde van de coronacrisis. De maatregel is onderdeel van een aanvullend pakket voor de cultuur- en creatieve sector, waarover minister Van Engelshoven (Cultuur) vandaag een brief aan de Tweede Kamer stuurde. De coronacrisis heeft grote gevolgen voor de culturele en creatieve sector, nu ook deze voor een groot deel tot stilstand zijn gekomen. Naast het eerder aangekondigde kabinetsbrede pakket voor bedrijven en ondernemers, waar ook organisaties en zzp‘ers uit de cultuursector aanspraak op kunnen maken, worden daarom een aantal specifieke maatregelen genomen. Deze moeten ervoor zorgen dat banen behouden blijven, instellingen niet omvallen en er hulp geboden kan worden bij acute problemen.
Samen met vertegenwoordigers uit de cultuur- en creatieve sector, rijkscultuurfondsen, gemeenten en provincies is gekeken naar een passend pakket dat tegemoetkomt aan de noden. Minister Van Engelshoven: ‘’Het culturele leven is voor een groot deel tot stilstand gekomen. Zo hebben musea, theaters en monumenten hun deuren gesloten, maar ook filmproducenten, architecten en fotografen krijgen minder opdrachten. Dat is een gemis voor ons, voor het publiek. Maar ook een forse klap voor de sector. Daarom bieden we hulp voor acute problemen die ontstaan door de coronacrisis.’’
Door niet eenduidige communicatie vanuit het kabinet is er in deze sector onrust ontstaan over duur van de afgekondigde maatregelen. Dinsdag 31 maart zal het kabinet nieuwe besluiten nemen over de periode na 6 april. Hiermee zal er ook duidelijkheid komen voor de culturele- en creatieve sector.
Huur rijksgesubsidieerde musea opgeschort
Om rijksgesubsidieerde musea op de korte termijn meer financiële ruimte te geven is met het Rijksvastgoedbedrijf afgesproken om de musea die hun panden huren van het Rijksvastgoedbedrijf een huuropschorting van drie maanden te geven. Dat betekent dat zij op een later moment hun huur kunnen voldoen. Tevens worden gemeenten en provincies opgeroepen om dit voorbeeld te volgen en te onderzoeken hoe zij instellingen tegemoet kunnen komen in de betaling van huur.
Subsidies worden vooruitbetaald en lopen door
Minister Van Engelshoven regelt verder dat culturele instellingen die vallen onder de zogeheten ‘basisinfrastructuur’, wanneer gewenst nu al subsidiegeld overgemaakt krijgen dat ze normaal gesproken pas in het derde kwartaal van dit jaar zouden ontvangen. Door dit geld eerder vrij te maken komen voor deze instellingen meer liquide middelen beschikbaar, waardoor ze bijvoorbeeld hun verplichtingen aan freelancers en zzp’ers kunnen nakomen. Ook gemeenten kijken of ze op deze manier om kunnen gaan met voorschotten.
Daarnaast laat het ministerie van OCW haar subsidies doorlopen. Deze worden niet gekort wanneer blijkt dat voorgenomen prestaties niet worden gehaald vanwege het coronacrisis. Ook de rijkscultuurfondsen, gemeenten en provincies volgen deze maatregel. Voor projectsubsidies en gesubsidieerde activiteiten geldt hetzelfde.
Verkochte toegangskaarten
Momenteel wordt er in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken en het ministerie van Volksgezondheid gekeken hoe de terugbetaling van gekochte kaartjes in de cultuur- en evenementensector vormgegeven kan worden. Specifiek het idee van terugbetaling in de vorm van vouchers wordt hierbij uitgewerkt. Minister Van Engelshoven roept het publiek op om de culturele en creatieve sector te steunen door niet meteen geld terug te vragen voor gekochte kaartjes en steun te betuigen – bijvoorbeeld door vriend van een filmhuis, een muziekgezelschap of een theater te worden.
Aansluiting kabinetsbrede maatregelen
Op de regelingen uit het kabinetsbrede maatregelenpakket dat vorige week werd gepresenteerd kunnen cultuurinstellingen aanspraak maken. Het gaat dan onder meer om werktijdverkorting voor werknemers en werkgevers, extra ondersteuning voor zzp’ers en belastingmaatregelen. De vandaag bekendgemaakte maatregelen zijn daar een aanvulling op, specifiek voor de cultuursector.
Verder maakt een Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren (TOGS) onderdeel uit van de kabinetsbrede maatregelen. Het ministerie van Economische Zaken opent zo’n voorziening bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Hiervan kan het culturele en creatieve veld onder voorwaarden gebruik maken. Kleine bedrijven uit het culturele en creatieve veld kunnen een aanvraag indienen van € 4.000,- voor geleden schade als gevolg van het coronavirus. Deze voorziening opent op maandag 30 maart.
In 2016 initieerde fotograaf en beeldend kunstenaar Jaap van den Berg een bijzonder project in Gouda. In het historische centrum op de Markt stelde hij diverse mensen van allerlei rangen en standen de vraag: Waarom gaat het goed in je leven? Mensen die op die vraag ingingen zette Van den Berg daarna op de foto.
Er werden 140 portretten gekozen voor een tentoonstelling in museum Gouda. In opdracht van museum Gouda en Jaap maakte ik er de volgende korte film bij, die in het museum tijdens de expositie van oktober 2016 tot februari 2017 werd vertoond.
In deze onzekere Corona tijden een hoopvol en relativerend project om nog eens in herinnering te roepen.
‘Het klinkt misschien erg dubbel, maar ergens is een moment van rust, een moment van contemplatie, iets waar je altijd naar verlangt. Dat de aanleiding nu die pandemie is, is natuurlijk niet fijn, maar toch.” Fedor Teunissen is artistiek leider van Asko|Schönberg, het ensemble van wereldklasse dat werd opgericht door de wereldvermaarde dirigent, componist en pianist Reinbert De Leeuw. Die overleed op 14 februari 2020. Precies een maand later werd het hele programma van het ensemble voor onbepaalde tijd stilgelegd vanwege de uitbraak van de Corona-pandemie.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
‘We zouden eigenlijk een première spelen van Before/After bij het Noord Nederlands Toneel. Letterlijk op de avond van de eerste try-out kwam dat verbod. Dat was natuurlijk een enorme klap voor de hele cast en voor onze musici. Die zijn in een traject van vijf, zes weken in een snelkookpan bezig geweest om de voorstelling naar de kwaliteit te krijgen die hij moest hebben. Op alle slakken wordt zout gelegd, en dan word je opeens geconfronteerd met iets wat veel groter is. Dan trekt die energie weg als een leeglopende ballon. We zijn meteen in de auto gesprongen om die mensen te ondersteunen.’
Leren
En dan zegt hij iets wat ik in deze hectische tijden voor het eerst hoorde: ‘Het is ook de taak van de culturele sector om niet meteen op alles te willen reageren, maar ook eens rustig te observeren en om straks echt een inhoudelijke keus te maken uit wat we hiervan kunnen leren.’
Een beetje rust nemen. Best een idee. En dan naar dit gesprek luisteren.
‘Ik heb bezuiniging op bezuiniging meegemaakt in de afgelopen jaren, en toen heeft de culturele sector altijd geschermd met het idee om met zijn allen en masse te gaan staken, om het land te laten voelen hoe het is als cultuur niet aanwezig is. Wat ik fascinerend vind, is dat op het moment dat het er echt niet kan zijn, we meteen met zijn allen gaan zorgen dat er kunst en cultuur aanwezig is.’
Maar dat is geen oplossing, vindt Fedor: ‘Je kan niet naar een zaal, niet naar een podium. Online is daar geen vervanging van.’
De schade als gevolg van de coronacrisis voor culturele verenigingen, zoals muziekverenigingen en koren, is naar verwachting nu al minimaal 12 miljoen euro. Dat blijkt uit een eerste inventarisatie die de afgelopen week is gehouden door KNMO, Koornetwerk Nederland, Raad van 12 en LKCA.
In de cultuursector worden op dit moment sectorbreed de gevolgen in kaart gebracht en aan het ministerie van OCW gepresenteerd. Doel is om te kijken of de voorgenomen ondersteuningsmaatregelen voor de cultuursector toereikend zijn, of dat er bijstellingen nodig zijn.
Ruim 5000 mensen, waarvan het overgrote deel verenigingsbestuurders, hebben in vier dagen de vragenlijst ingevuld. Maar bij het invullen van de vragenlijst was nog niet bekend dat het verbod op evenementen verlengd zou worden tot 1 juni. Daardoor is de verwachting dat de schade voor de verenigingen veel verder oploopt omdat nu ook de talloze passieconcerten en activiteiten rond 75 jaar vrijheid niet doorgaan.
Gevolgen afgelastingen
Amateurkunstverenigingen en andere initiatieven hebben massaal uitvoer gegeven aan de maatregelen van het kabinet tegen het coronavirus. Alle verenigingen hebben hun repetities, lessen, concerten en evenementen stopgezet. Dit heeft directe gevolgen voor een grote groep artistiek begeleiders en docenten. Een deel kan worden doorbetaald, een ander deel niet. Op dit moment lijdt meer dan de helft van de verenigingen schade.
Niet alleen verenigingen
De totale kosten voor de amateursector liggen echter nog veel hoger, aangezien de verenigingen maar een deel zijn van de amateurkunstsector. Veel zangers, musici en andere beoefenaars verenigen zich via stichtingen, projectmatige initiatieven of in informele verbanden. De inkomstenderving voor artistieke professionals, docenten en ondernemingen in dit deel van de sector komt nog bij de ingeschatte kosten. Net als de kosten voor het annuleren van festivals, evenementen en competities.
Machteld Kooij ziet iedere avond bij het journaal of de grote talkshows zeker drie of vier mensen langskomen die ze getraind heeft. Ze noemt zichzelf Het Geheime Wapen van Hilversum en nu is er ook nog een boek: Het Monster met de Gouden Ogen.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
We hebben daar allemaal wel eens mee te maken: podiumvrees. En Machteld Kooij heeft uitstekende tips om daarmee om te gaan. Ook nu we vooral online, via de blokkerige verbindingen van Skype of Zoom, tot onze kijkers spreken. Of in podcasts als deze.
Monique Lindzen
We praten met Machteld zelf en met Monique Lindzen, directeur-uitgever bij Van Duuren Management en Anderz, die het boek later dit jaar uit zal brengen. Zij had geen moeite met het uitgeven van een boek over zoiets wat zo weinig met lezen te maken heeft als ‘presenteren’: ‘Ik ben ooit begonnen bij de LOI en daar was het motto dat we mensen ook schriftelijk konden leren zwemmen.’
En dan is er natuurlijk de speech der speeches: Mark Rutte, die het volk toespreekt om de ernst van de Coronacrisis te benadrukken. Hij oogstte bewondering met zijn rustige presentatie. Machteld heeft wel iets te zeggen over de manier waarop hij zijn handen stil hield op tafel: ‘Het is altijd de grootste uitdaging voor mensen die spreken in het openbaar: waar laat ik mijn handen. Stil op tafel is niet de oplossing. Ik vertel mensen altijd dat ze zich een doosje moeten voorstellen. Daar zitten hun handen in, en die mogen binnen dat doosje bewegen. Dat werkt.’
Voortaan dus opletten op tv, wanneer je mensen ziet die hun handen binnen een virtueel doosje bewegen. Die zijn allemaal getraind door Machteld Kooij.
Goed om te weten
‘Het monster met de gouden ogen’ van Machteld Kooij is vanaf 20 mei leverbaar via je lokale boekhandel. En via Managementboek:
In een brandbrief aan Minister van Engelshoven vragen meer dan duizend acteurs en regisseurs de vrije theaterproducenten financieel te steunen in de Corona crisis. De vrije theaterproducenten zorgen met elkaar jaarlijks voor 60% van het aanbod in de Nederlandse schouwburgen en theaters. Dat doen zij met eigen investeringen en zonder subsidie.
Door de maatregelen genomen in de strijd tegen Corona hebben de vrije theaterproducenten al circa 5.000 voorstellingen moeten annuleren. De acteurs en regisseurs vrezen dat producenten dit financieel niet kunnen dragen en zonder steun van de overheid zullen omvallen. Als dat gebeurt zal een hele bedrijfstak worden weggevaagd. Niet alleen de werkgelegenheid van de acteurs staat dan op het spel maar ook die van technici, kostuumontwerpers, decorbouwers, productieleiders, belichters, impresario’s en componisten.
Voor het Nederlandse publiek zal dit een enorme verschraling van het theateraanbod betekenen. Vrije theaterproducenten maken talloze jeugd- en familievoorstellingen, innovatieve musical- toneelproducties, relevante en actuele locatieproducties en bedienen daarmee heel Nederland.
De brief is o.a. ondertekend door Johanna ter Steege, Pierre Bokma, Eric Corton, Waldemar Torenstra, Tineke Schouten, Stefano Keizers, Jelka van Houten, Thijs Romer, Igone de Jongh, Boudewijn de Groot, Henny Vrienten. De brief met alle ondertekenaars is te vinden op de website van ACT: www.acteursbelangen.nl
We spraken met Andreas Hannes over het afgelasten van Cinedans 2020. Hoe ga je als programmeur om met het cancelen van een festival waar je een heel jaar aan hebt gewerkt? Hoe kun je nog iets van het gemeenschapsgevoel dat zo belangrijk is voor een festival vasthouden als je alleen online bent?
Vooralsnog gaat het festival niet in de bestaande vorm door, maar biedt het wel een online platform voor dansfilm, met dagelijks nieuwe inhoud. Andreas Hannes vertelt in de podcast over welke keuzes hij moest maken, wat online wel en niet kan werken en waar we later in het jaar nog naar uit kunnen kijken. We spraken over rode draden en het gevoel van urgentie in veel films.
Als het kan in de planning van Eye filminstituut, komen er nog wel onderdelen terug als de coronacrisis voorbij is. De samenwerking met Black Light Dance, over panafricanimse en dans, en de vertoning van Chantal Akermans film over Pina Bausch zouden op een later moment nog wel kunnen gebeuren. Maar de competitie heeft moeten wijken. Je kunt niet een jury en alle deelnemers online bij elkaar brengen op de manier die recht doet aan de films. Dat gaat waarschijnlijk naar volgend jaar.
Noémie Merlant in Jumbo (foto Gusto Entertainment)
Het besluit kwam hard aan. Ik bel met Hein van Joolen van Gusto Entertainment, de distributeur van het curieuze liefdesdrama Jumbo. Hij doelt op de maandag door de regering afgekondigde maatregel die onder meer betekent dat alle filmzalen nog zeker tot 1 juni dicht blijven. Een blik op de releaselijst van deze week zegt genoeg. De geplande premières zijn allemaal tot nader order opgeschoven.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Allemaal? Nee er is één film die de coronacrisis trotseert en toch uitgaat. Alleen beleeft de Belgische productie Jumbo zijn Nederlandse première niet in een filmzaal, zoals het volgens Van Joolen eigenlijk hoort, maar online, op Picl. Dat is het streamingplatform dat opereert als online-filmzaal van 28 filmtheaters. De opbrengst komt ook (grotendeels) ten goede aan die vertoners.
Experiment
“We volgen hiermee de Belgische distributeur”, licht Van Joolen toe. “Omdat het hele promotiefeest daar al in volle gang was hebben zij besloten de geplande première toch door te laten gaan. Online dus. Wij sluiten ons daarbij aan en willen dit experiment graag omarmen. Picl is een goed platform dat in deze tijden al meer kijkers trekt. We zullen zien hoe deze première uitpakt. Het is in ieder geval belangrijk om de band met het publiek in stand te houden.”
Dat Jumbo, eerder al geselecteerd voor het Sundance-festival en de Berlinale, deze week de enige is kan zelfs een voordeeltje zijn. Deze ongewone liefdesgeschiedenis is in ieder geval apart genoeg om aandacht te verdienen.
Ironisch ongemak
Op het eerste gezicht begint het allemaal uiterst herkenbaar als de botsing tussen een moeder en haar tienerdochter. Jeanne, overtuigend gespeeld door Noémie Merlant, is een slim en zelfbewust meisje, maar ook schuw en behept met mensenangst. Dat haar moeder juist extreem vrijmoedig en demonstratief openhartig over seks is, helpt niet echt.
Regisseur-scenarist Zoé Wittock zet dit in deze eerste lange speelfilm neer als een ironische uitvergroting van het veel voorkomende ongemak tussen pubers en hun ouders. Je zou zeggen dat moeder dolblij is als Jeanne, die ‘s nachts als schoonmaker in een pretpark werkt, daar een vriendje vindt. Ze noemt hem Jumbo. Maar als moeder ontdekt dat Jumbo geen stoere jongen is maar een veelarmige kermisattractie zijn de rapen gaar.
Een reusachtige draaimolen als liefdesobject? Het idee lijkt een gevalletje van ontspoorde fantasie. Toch bestaat het fenomeen objectofilie echt. Het is het koesteren van seksuele gevoelens voor objecten. Er is zelfs het geval bekend van iemand die zich in 2004 in de echt liet verbinden met de Eiffeltoren. Daarbij, zo noteert Wittock in een toelichting, is ze als Belgische ook niet helemaal ongevoelig voor de invloed van beroemde surrealisten als Magritte.
Paringsdans
Jumbo had gemakkelijk een topzwaar geval kunnen worden. Gelukkig is Wittock onbevangen te werk gegaan is is er naast stevig drama ook humor en opbeurend plezier. Daarbij maakt het gegeven nieuwsgierig genoeg. Wat niet wegneemt dat de maker de neiging heeft zaken soms zwaarder aan te zetten dan nodig is, ook al is zo’n pretpark een geschikte locatie om emoties te laten oplaaien. Het lijkt wel of Wittock soms bang is dat de boodschap van acceptatie en tolerantie niet duidelijk genoeg is.
Maar we snappen heus wel dat Jeanne’s conflict een metafoor is die ons dwingt om uitgekauwde thema’s als identiteit en seksuele oriëntatie plots vanuit een onverwachte invalshoek te bekijken. Wel vond ik het tamelijk lastig om me echt in te leven in de gevoelens die Jeanne krijgt voor die kleurrijk rondzwierende machine. Vooral in het begin blijft het een beetje theorie. Pas tegen het eind krijgt die paringsdans iets van een feestelijke roes. Maar dan hebben we ons al wel kunnen verbazen over een hypergestileerde, poëtische verbeelding van een orgasme.
Zullen er, nu Jumbo het goede voorbeeld heeft gegeven, de komende weken meer films online in première gaan? Picl kan nu nog geen titels noemen, maar ‘gesprekken zijn gaande’. En het is natuurlijk niet het enige online-platform dat van deze nood een deugd kan maken.
Goed om te weten
Jumbo is vanaf 26 maart te zien op picl.nl. Cinevillepashouders kunnen de film gaan zien via Vitamine Cineville.
Een protestactie van kunstenaars in Albanië verdient extra aandacht. Juist nu onderhandelingen over toetreding tot de EU worden hervat.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
De protestactie is namelijk indrukwekkend en biedt zicht op een toetreding tot de EU vanuit een interessant perspectief. Dat van een volk dat zich wil inzetten voor democratische waarden, dat haar eigen historie en cultuur waardeert, dat niet wil wijken voor het grote geld. Het zijn kunstenaars die hierin de weg wijzen. Dat is iets anders dan waar de onderhandelingen met de EU nu op zijn gebaseerd, ook al is de deur naar de EU, ik geef het toe, dankzij de huidige regering weer open komen te staan.
Kunst in Albanië
Noem je een land als Albanië, dan denk je waarschijnlijk niet direct aan kunst. Folklore misschien, maar niet een actueel en modern kunstleven. Toch is dat het geval. In 2015 maakte ik er voor het eerst kennis mee (lees een serie op Cultuurpers hier) en in 2017 viel me een fototentoonstelling in Tirana op van curator Ad Nuis, een Nederlands fotograaf. Niet dat ik een expert in Albanese kunst ben. Ik bezoek het land gewoon af en toe (je kunt er geweldig eten voor weinig geld, het is een prachtig land: van een azuurblauwe zee tot besneeuwde alpen, en ik ken er veel goede mensen).
De ontwikkeling van kunst in een land dat zo’n veertig jaar in een Stalinistische lockdown ten opzichte van de rest van de wereld zat, boeit me. Sinds 1991 is de uitweg van isolationisme naar verandering ingezet, en die weg lijkt nu voltooid te worden met toetreding tot de Europese Unie. Volgens publicist Fatos Lubonja, artikel in de Volkskrant van 24 maart, is dit een kwalijke zaak. Hij ziet zijn land verworden tot een narcostaat, een gegeven waar de EU de ogen voor sluit omdat het ‘stabilocratie verkiest boven democratie’.
Hier is waar de protestactie een ander inzicht biedt.
Waar de actie over gaat? Twee unieke theaters, naast elkaar gelegen, moeten plaatsmaken voor zes woontorens met appartementen en winkels, en een futuristisch nieuw theatergebouw. De actie wordt nu twee jaar lang gevoerd. Niet passief en op papier. Maar door elke avond bijeenkomsten te organiseren. Inderdaad, elke avond.
Het is niet alleen dat de twee theaters, in een U-vorm met elkaar verbonden, een historische en culturele waarde hebben (het is in 1939 door de Italiaanse bezetter gebouwd als bioscoop voor de soldaten), het gaat er ook om hoe de minister-president van het land er al een tijd op aast de twee theaters neer te halen en op een creatieve manier omgaat met onteigeningsprocedures, aanbestedingen, concessies etc.
Laat de beste man nu zelf een ex-kunstenaar zijn, en zoon van een bekend beeldhouwer.
Image by BIG-Bjarke Ingels Group
Het nieuw te bouwen theater (ontworpen door een Deens buro met de toepasselijke naam BIG) moet het kroonjuweel worden van de transformatie van Tirana. En inderdaad, de stad verandert aanzienlijk, er verschijnen torens aan alle kanten. Witwasprojecten noemen inwoners van de hoofdstad het schamperend, maar de appartementen worden gretig aangekocht. De wens is van Tirana een moderne, westers gezinde metropool in de Balkan te maken, met bijbehorende stadsarchitectuur.
Begrijp me niet verkeerd. Ik ben voorstander van zo’n vooruitgang. Ik kan ook de rekensom maken: twee oude theaters renoveren, wat zo’n 7 miljoen euro kost, of meer dan 200 miljoen euro vangen voor het vrijgeven van de grond. Veel Albanese architecten, kunstenaars, advocaten en activisten zijn het echter niet met mij eens. Op 2 maart stroomde bovendien de boulevard in de binnenstad vol met duizenden inwoners die protesteerden tegen de huidige manier van lucratieve politiek bedrijven, waarbij ook meerdere acteurs de aanwezigen toespraken.
Protest en vooruitgang
Even hiervoor, toen wij een van de theaters bezochten, kregen we een rondleiding door het oude, koude en vervallen maar toch indrukwekkende gebouw. Elektra, gas en water zijn door de stad allang afgesloten, met donaties probeert men de boel in stand te houden. Buiten en binnen organiseert men voorstellingen of toespraken en ondanks de vanwege het coronavirus opgelegde ban op publieke samenkomsten blijft men aanwezig om te zorgen dat het gebouw niet binnen wordt gevallen door de politie. Een soort theaterasiel dus.
Dit onvermoeibare gevecht als een Gallisch dorpje tegenover het Romeinse Rijk boezemt ontzag in. Kunstenaars, activisten, architecten en advocaten die zich inzetten voor behoud van twee theaters met een emotionele waarde, en tegelijk voor democratische waarden. De gewone man in de straat die deel uitmaakt van een systeem waarin men elkaar enveloppen toeschuift, maar dat graag ziet veranderen en zich daarom aansluit bij protesten.
Het is niet het beeld dat men doorgaans in de buitenwereld van Albanië heeft. Toch biedt zoiets juist hoop voor de toekomst. Ook een samen met de EU. Niet een naïeve gedachte; het is wat aansluit bij een EU waar je burger van wil zijn.
Het onderstaande persbericht van vandaag 24 maart is extra goed nieuws:
PRESS RELEASE
The Hague / Luxembourg / Brussels, 24 March 2020
National Theatre of Albania among
Europe’s 7 Most Endangered heritage sites 2020
Europa Nostra – the European Voice of civil society committed to cultural and natural heritage – and its partner organisation, the European Investment Bank Institute, have announced today the 7 Most Endangered monuments and heritage sites in Europe for 2020:
National Theatre of Albania, Tirana, ALBANIA
An outstanding example of modern Italian architecture from the 1930s, which is one of the most prominent cultural centers in the country, faces the imminent threat of demolition.
Cinedans, het festival voor dans en film, zou 25 maart openen en t/m 29 maart de hub zijn voor dansfilm, maar ook workshops en discussies. Dat kan uiteraard niet doorgaan. Het festival wordt niet uitgesteld maar afgelast dit jaar.
Een alternatief dat voor dit jaar de pijn een beetje moet verzachten is een mooi en gevarieerd aanbod van korte en mid-length films die tijdens de festivalperiode getoond worden op cinedans.nl. Iedere festivaldag komen er nieuwe kortfilms online en ze zijn te zien t/m 30 maart. Het loont zeker de moeite om iedere dag even te checken wat er is. We lichten 2 hoogtepunten uit.
Hoogtepunten van het festival zijn wel te zien
De aftrap woensdag is met The Great Ghosts van Yoann Bourgeois en en Louise Narboni. Een studie in zwaartekracht met de slinger van Foucault in het Pantheon te Parijs. De films is van een adembenemende schoonheid. Choreografie, locatie en de muziek van Schubert zijn perfect op elkaar afgestemd. In de begintekst komt de zin voor: ‘The world can not ever stop from living.” Dat was even slikken, in deze barre tijden. Het zoeken naar balans en grenzen, het zich verhouden tot de aarde heeft ineens een heel andere lading gekregen.
Van geheel andere orde is Clowns van Hofesh Shechter. Als voorstelling ging het in 2016 in première bij NDT en het was een van de beste dingen die ik dat jaar zag. Scherp, geëngageerd, betoverend en met een hypnotiserende score die nog lang na gonsde in mijn oren. De voorstelling gaat over gekte en amusement. The show must go on, maar ten koste van wat? En is het mogelijk om die dynamiek te vertalen naar een film? Wel als je Shechter heet, blijkt. Hulde aan de lichtontwerper die voor een groot deel verantwoordelijk is voor het in stand houden van de magie.
Van surprises tot sloopmateriaal
Naast deze twee must-sees, is er nog van alles gaande op de website. Iedere dag zijn er surprise films te zien. Maar ook de korte film van ROC-Amsterdam leerlingen dans. Zij hebben onder begeleiding van de Cinedans LAB (educatie en onderzoek) docenten 5 films zelf gemaakt, van concert tot montage. Ook werken van eerdere samenwerkingen zullen te zien zijn op het web.
Mobile Choreography is een experimenteel werk dat gelijktijdig met meerdere smartphones wordt opgenomen en afgespeeld.
Workshops zijn allemaal gecanceld, ook die van festival dramaturg Nienke Rooijakkers en componist Han Otten. Als troost is wel zijn film Car Men te zien, een adaptatie van Bizets opera met lef. En sloopmateriaal. De choreografie is in handen van Jiri Kylian.
De coproducties met Eye gaan wel – ooit – door. Black Light Dance wordt op een later te bepalen moment gehouden: een demo-lezing van Nita Liem met dans onderzoeker Funmi Adewole. Ook het online programma van het geniale NEST collectie uit Nairobi zal dan te zien zijn.
One Day Pina Asked van Chantal Akerman wordt alsnog vertoond als de tentoonstelling over Akerman opengaat. Door de grote onzekerheid zijn nog geen data bekend.
Goed om te weten
van 25 tot en met 30 maart zijn de cinedans films te zien op cinedans.nl
Voor het uitgestelde programma: check cinedans.nl of eyefilm.nl
Cinedans 2021 zal worden gehouden van 24 – 28 maart in Eye te Amsterdam.
Een online feestje met een paar goede vrienden, en dat je dan een muzikant uitnodigt om er live op te treden. Het kan, en Deborah Jacobs zou het een fantastisch idee vinden. De muzikante, muziekdocente en tekstschrijver uit Breda had haar zaakjes net een beetje op orde toen Corona toesloeg. In één keer waren alle optredens afgelast en kon de ZZP’er ook niet meer op school lesgeven. In de podcast praat ik met haar over hoe ze het volhoudt.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Jacobs is een van de talloze artiesten uit het ‘kleine’ circuit van dorpsfeesten, minifestivals en coverbands. Mensen die niet op de grote podia stonden – al trad Deborah ooit voor drieduizend man op – maar die wel sfeer en verstrooiing brengen in al die dorpen en steden waar het openbare leven minstens tot 1 juni 2020 platligt.
Vol goede moed houdt ze vol. Mede gesteund door haar samenwerking met iemand die mogelijk een echte rising star is: de 24-jarige singer-songwriter Jay Marten, die op zoek was naar muzikanten die zijn favoriete muziektijd – de seventies – nog echt hadden meegemaakt. Zijn single kwam vorig jaar uit. Nu is het zoeken naar mogelijkheden om die via online gigs aan de man te brengen.
Foto: Vaders Armand, Deepak en Gerard; Fotograaf: Reza Harek
Elena Lindemans haalt in Verstoten Vaders een groot, weggestopt maatschappelijk probleem op indrukwekkende wijze naar voren: van vele tienduizenden kinderen die na een scheiding één van ouders moeten loslaten.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Elena: ‘Tijdens het maken van ‘Vrouw slaat man’ – een film over mannen die slachtoffer zijn van huiselijk geweld – kwam ik in contact met vaders die hun kinderen – bijna – nooit meer zagen. Toen ik me hierin ging verdiepen, schrok ik van de cijfers en tijdens het draaien van de documentaire ben ik van de ene in de andere verbazing gevallen. In de strijd om het kind wordt niks geschuwd.’
Lindemans liet drie mannen in voortreffelijke onderkoelde toonzetting, hun emoties ondergravend, de barre feiten vertellen. Onder verstilde beelden van vaders onderweg naar niets, in groeiende wanhoop en vooral onmacht. ‘Omdat instanties zoals jeugdzorg niet aan waarheidsvinding doen, wordt al snel gedacht: ‘waar rook is, is vuur’, aldus Lindemans.
Afkeer bij kinderen kweken
Op ouderverstoting wordt het etiket ‘vechtscheidingen’ opgeplakt, of ‘complexe situaties’. Daarmee ontslaan Jeugdzorg en familierechters zich van de plicht om voor alles de kinderen te beschermen tegen de haat van de andere ouder. Ja, en meestal zijn dat moeders, terwijl ook bij Jeugdzorg vrouwen de dienst uitmaken.
Want het patroon is, zo toonde Lindemans overtuigend aan, juist eenvoudig: stel gaat scheiden, de moeder (meestal, soms een vader) brengt kinderen haat en angst voor de vader bij, zodat ze die verstoten. Want kinderen klampen zich na een zo ingrijpende scheiding van hun ouders in een heel kwetsbare situatie vast aan de ouder die er nog wel is. Kinderen zijn grotere slachtoffers dan hun vader, wat in deze docu niet aan bod kon komen.
Vaak moet de familierechter eraan te pas komen, die zich verlaat op Jeugdzorg. Deze zegt veelal dat ter bescherming van het kind en vermijding van verdere spanningen de vader beter – een poosje – op afstand kan blijven. Missie geslaagd, want als het meezit kan de moeder het kind nu vertellen: je vader wil je niet meer zien en binnen de kortste is de band verbroken.
Misbruikjoker
En lukt dat niet, dan heeft de moeder nog de ‘misbruikjoker’ in de mouw, zoals vader Armand het in de documentaire treffend zei: ‘vader misbruikt het kind’. Aangiftes volgen. Daartegen is verzet nauwelijks te doen; integendeel, Jeugdzorg springt als een bok op de haverkist. Mannelijke politiemensen en rechters vallen voor de huilende moeders met verzonnen beschuldigingen, geholpen door verwarde verklaringen van kinderen in ernstige nood.
Zo werd Armand na een melding van zijn ex dat hij het kind zou ontvoeren, door een legertje politiemensen ingerekend en met zijn dochter aan de zij afgevoerd. Kindlief, voor de rest van haar leven getraumatiseerd, ging naar moeder; vader een nacht de cel in. En niet andersom. Weer een punt voor moeder: papa zit in de gevangenis. Nog erger: Armand vreest voor zijn verklaring omtrent gedrag (vog) en daarmee voor zijn baan als leraar. Dan heeft zijn ex hem geheel knock-out gekregen.
Hockeystick
Deepak moet ontdekken dat wanneer z’n dochter eindelijk op bezoek komt, moeder in haar kleding apparatuur heeft aangebracht om opnames te maken van de omgang. Het kind staat onder hoogspanning en wil naar mama. Vals gedrag blijft onbestraft, maar eindigt vaak met advies van Jeugdzorg om de ontmoetingen dan in een ‘Omgangshuis’ te laten plaatsvinden. Waar het volkomen onmogelijk is voor vader en kind om ook maar iets van een band op te bouwen.
Gerard, de oudere vader die zijn zoon een aantal tienerjaren niet zag, werd door hem belaagd met een hockeystick toen hij poogde om op afstand een glimp van hem op te vangen. ‘Want ik wil hem wel een paar keer per jaar zien, zodat ik nog weet hoe hij er uitziet als ik hem ooit tegenkom in de supermarkt.’ Die schrijnende wens leidt vaak tot beschuldiging van ‘stalking’; weer een – zelden onderzocht – punt voor moeder bij Jeugdzorg.
Grootouders in spagaat
Opa’s en oma’s lijden mee, nog machtelozer en verdrietiger omdat ze hun kind zien lijden en hun kleinkinderen niet meer zien; vaak helemaal niet meer tot ze dood zijn. Daarin toonde Lindemans een bijzonder element: Armand die zijn moeder op camera confronteert met de verstoting van zijn eigen vader. Eerst is moeder verbijsterd dat de misdaad die ze beging haar nu zelf als oma treft. Vervolgens zegt ze achteloos: ‘Je hebt niets gemist aan je vader.’ Daarmee is de kern geraakt.
Behalve wanhoop en onmacht laat Lindemans nog een belangrijk element doorschemeren: de naïviteit van de mannen. Ze kunnen maar niet begrijpen hoe die leuke vrouw die ze zo liefhadden hun beider kinderen zo meedogenloos psychisch kan verwonden. Soms hebben ze mededogen dat ze zo de kluts kwijt is. Maar ook mildheid helpt niet tegenover wraak. Ouderverstoting valt de rotzakken ten deel, mannen die slaan of drugsdealer zijn, maar veel vaker nog de goedzakken die gek zijn met hun kinderen.
Geen Batmanpakken
Armand, Deepak en Gerard zijn geen activistische mannen in Batmanpakken die spectaculaire klimtochten maken om aandacht te trekken. Integendeel, vaders die een stille, langdurige en allengs hopelozer poging weerstand moeten bieden tegen beschuldigingen van hun ex-partners in de valse hoop dat familierechters de rechtsstaat respecteren.
Er lopen tienduizenden vaders rond in Nederland die dit moesten ondergaan, met rationeel begrijpelijke onwil van hun getormenteerde kinderen om hen te ontmoeten. En zich ten einde raad maar schikken in hun lot, in de hoop dat kinderen ooit de kracht en moed vinden om tegen moeders’ wil toch hun vader op te zoeken. Als dat lukt, is het ook groot feest, en kan het verleden maar beter blijven rusten. De volgende docu kan wellicht over die kinderen gaan…
Goed om te weten
Zondag zou Verstoten Vaders in première gaan op het Movies that Matter Festival van Amnesty in Den Haag, dat films vertoont over aantasting van mensenrechten. Dat festival is uiteraard afgelast, maar de 2Doc kwam maandag op televisie bij BNNVARA op NPO 2 en is te zien op NPOstart.
‘Blijf zoveel mogelijk je dagelijkse routines doen, als er een ramp gebeurt.’ Willem Jaap Zwart is directeur van theater, filmhuis en kunstencentrum Concordia in Enschede, en hij weet waar hij het over heeft. Als inwoner van Enschede maakte hij de vuurwerkramp mee, en ook toen was het devies: toon veerkracht, en blijf dicht bij jezelf: ‘Op de dag dat het gebeurde dacht ik meteen: kan ik helpen, kan ik nog wat doen, dus ik ben gaan kijken, tot ik bedacht dat dat een heel slecht idee was en ik gewoon thuis moest blijven. Mijn vrouw was ondertussen tosti’s gaan bakken voor alle kinderen.’
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
In deze podcast hebben we het over het runnen van een theater in een tijd dat alles op slot is, en mensen alleen nog virtueel bij elkaar kunnen komen. Wat doe je dan, hoe houd je de moed erin? Zwart heeft een paar nuttige tips om het vol te houden.
‘Het meest positieve is dat FC Twente dit weekend niet kan verliezen.’
De absurditeit van de pandemie daalt langzaam in, maar blijft nog steeds niet te bevatten. We houden je op de hoogte van de ontwikkelingen. Maar de boog kan niet altijd gespannen zijn. Soms is er een moment van aandacht nodig, voor het moois waartoe mensen in staat zijn.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Daarom een korte film over glasblazer Zuheir Alkazzaz die Syrië ontvluchtte, omdat zijn glasblazerij verwoest was in de Assad oorlog. Nu woont hij in Gouda. We volgen hem in een tijdelijk atelier in de binnenstad. Bij de beroemde Nederlandse glasblazer Bernard Heesen in Acquoy en tijdens de Keramiek Dagen in Gouda.
Noël Fischer was toevallig net dit boek aan het lezen...
Regisseur Noël Fischer, artistiek leider van HNTJong, de jeugdclub van Het Nationale Theater, vernam een week geleden vlak voor de eerste try-out dat ze met Trojan Wars het podium niet op mocht voor de try-out, noch voor première van zaterdag. Geen gewone opvoering maar een marathonvoorstelling met drie delen, met in de pauzes voer voor de geest (muziek) en de buik (vegetarisch buffet). En nu zit Noël thuis, met twee tieners die niet naar school mogen:
‘Donderdag om twee uur begon het schminken van de spelers, ik kwam drie kwartier daarna en de productieleider maande me onmiddellijk bij de directie te komen. Een onheilspellend gevoel maakte zich van mij meester. Cees Debets, onze Artistiek Directeur en Zakelijk Directeur Lidy klein Gunnewiek draaiden er niet omheen: alles boven de honderd mensen publiek moest stoppen. Wij zouden 500 mensen ontvangen en zijn zelf al met tachtig met zo’n marathon, inclusief catering.
Flabbergasted
Toen was ik totaal flabbergasted. Maar werd ook een beetje lacherig van de zenuwen. Ik heb Trojan Wars drie jaar voorbereid, 2,5 jaar aan de tekst gewerkt met schrijver Peer Wittenbols en intensief gerepeteerd vanaf 1 december. Ik was in shock want dat kun je allemaal niet aan op één moment. Toen heb ik voorgesteld om iedereen die betrokken is voor en achter de schermen in de schouwburg bij elkaar te roepen en we het niet alleen het zouden meedelen, maar ook samen zouden overleggen over de volgende stap. Cees Debets heeft een toespraak gehouden, wij zaten op het toneel, anderen in de zaal.
Dat kwam hard aan, keihard…Iedereen reageert anders, sommigen heftig met een huilbui of geïrriteerd waarom dit nu plotsklaps moest; anderen doodstil en bleek. Ik kreeg een lachkramp en moest af en toe even huilen. Je denkt aan al het werk, al die mensen die zich verschrikkelijk hebben gegeven; en aan fondsen die we met zoveel moeite jarenlang bij elkaar sprokkelden; schoolklassen die zouden komen door het hele land en al onderweg waren voor de try-out.
Meltdown
Pas de dag erna besefte ik dat het hele culturele veld in elkaar klapte, en vervolgens die hele meltdown van Nederland. Dan realiseer je je langzaam hoeveel keihard werkende collega’s bij alle podia tot stilstand zijn gebracht. Bij ons al tachtig man waarmee we in de laatste week voor Trojan Wars op oorlogssterkte kwamen; 45 mensen spelen mee, naast 19 acteurs ook iedere avond een andere groep lokale jongeren.
Toen is besloten om Het Nationale Theater helemaal stop te zetten, ook de repetities voor Leedvermaak met Eric de Vroedt Ik kon niet bevroeden toen ik op de fiets sprong naar het theater dat dit ons kon overkomen.
Weggegooid
En nu? Ja, goede vraag. We weten het gewoon niet, want is het op 7 april ineens allemaal afgelopen? Denk het niet, maar ik hoop dat we nog voor de zomer een groot aantal voorstellingen mogen spelen. We kunnen ook helemaal niet ontspannen. We moeten een weg vinden, anders is het weggegooide energie en weggegooid kapitaal. Dat kun je niet dragen.
Aanstaande zomer doorspelen? Misschien. Maar er zouden veel scholieren komen, wel 50 tot 70 procent van de zaalbezetting. Die jongeren gaan in de zomer met vakantie of naar festivals.
Dan is ook de vraag hoe die duizenden artiesten dit gaan doorkomen. Vaak hebben ze tijdelijke contracten, bij ons in elk geval tot eind april, maar wel met ‘fair pay’ honoraria bij Het Nationale Theater, conform de cao. Ik weet niet of we die contracten kunnen verlengen en of daar dan geld voor is. De regering springt bij, we zullen zien.
Frustratie
Overheen? Nee, helemaal niet, ik zit vol met frustratie…nee…nee…Als regisseur draag je alles tot aan de première en dan wordt het ook van het publiek en de spelers en kan ik het loslaten. Dus nu niet. Dat kind is niet geboren, we blijven zwanger. Ik snap het wel, maar m’n gevoel kan er niet bij.
Van wakker liggen? Dat is een slechte graadmeter, want ik lig zelden van iets wakker. Vaak ben ik zo moe dat ik als een blok inslaap. Je kunt het ook niet oplossen. Gelukkig is HNTJong een veerkrachtige club. We zijn ingesteld op doorgaan, doorspelen.
Nu probeer ik al een uur Microsoft Teams op een Apple te installeren want we moeten op afstand vergaderen. Kinderen van 13 en 18 thuis; ja, precies de leeftijd voor wie Trojan Wars is gemaakt. Maar voor pubers die het niet te doen om dagenlang stil binnen te zitten. Dus ik dacht: ga vanavond pannenkoeken voor ze bakken. Was er geen pannenkoekmeel meer. Er was wel veel leeg in de winkel. We zijn een week verder en is toch duidelijk dat er genoeg eten is? Iedereen heeft andere problemen, he…’
Gisteren las ik deze update van Madeleine Matzer op facebook:
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
‘Twee jaar geleden koos ik dit uitzicht. Zo mooi. Zo stil. Zo sereen. En zo goed passend in het hectische en dynamische leven dat ik normaal gesproken leid. Waanzinnig zinnig werk met prachtige en inspirerende collega’s, een groot en heerlijk sociaal netwerk, en dan ook nog al die kansen op films, theater, musea, terrasjes, wandelpaden, steden, lezingen, concerten, dansavonden, ceremonies, zeezichten, cursussen, ontmoetingen, vakanties, roadtrips, oneindig veel… Oneindig veilig. Daarna thuiskomen en dit uitzicht zien maakte me blij, rustig, met mezelf. Heerlijk om alleen te zijn, dan.. En nu… Het uitzicht is hetzelfde. Gelukkig even mooi. Stil. Maar sereen?’
Madeleine Matzer (selfie)
Reden genoeg om de theatermaakster uit te nodigen voor een gesprek over doorwerken in tijden van lockdown. We hebben het over rust, over isolement, over afgebroken tournees, en – vooral – over nieuwe plannen. Matzer werkt aan een nieuwe tekst voor een stuk dat later dit jaar uit zo moeten komen. Geïnspireerd op het ziekteproces van haar moeder, die 14 jaar aan Alzheimer leed voor ze vorig jaar stierf, schrijft Madeleine nu over wat er ook voor moois gebeurt in zo’n langdurig proces, in een ziekte die veel van ons ook boven het hoofd hangt:
‘Ze keerde langzaam terug naar haar fabrieksinstellingen, dat is ook iets heel puurs.’
Hollywood is dol op rampenfilms en ik eerlijk gezegd ook. Het is een soort van ‘guilty pleasure’ van mij. Over het algemeen trekt het visuele aspect mij het meeste aan: het uitbarsten van een vulkaan, een aardbeving die de wereld uiteen scheurt – als inwoner van Groningen heb ik mijn mening wel enigszins bijgesteld over de amusementswaarde van aardbevingen– of een metershoge golf die de aarde overspoelt. Essentieel voor mij is een chemie tussen de hoofdrolspelers en de verhaallijn moet niet te absurd zijn, zoals bij bijvoorbeeld Sharknado.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Voor diepgang of een origineel plot zit je verkeerd bij een rampenfilm, want over het algemeen staan ze bol van clichés en hebben een voorspelbaar einde. In een tijd van onzekerheid kan dit wel geruststellend werken. Zoals nu, in de pandemie tijd, wanneer Nederland (on)vrijwillig thuis zit dankzij het coronavirus dat ook als een gek door ons land raast.
Ver van je bed show
Uiteraard komen er genoeg natuurrampen voor in de wereld, vooral nu met de klimaatverandering. De standaard rampenfilm heeft een scenario waarbij de situatie vergroot is of letterlijk ‘out of this world’. Hoewel de meeste films een kern van waarheid hebben en een onderliggende boodschap, ligt de focus toch op entertainment. Het is Hollywood fictie. In Nederland hoeven we ons (nog) niet druk te maken over een enorme tsunami die Scheveningen en omgeving verwoest, een vulkaan die Drenthe in zak en as achterlaat. Zombies die door Friesland trekken. Of over een enorme aardbeving die de Martinitoren en de rest van de provincie uiteen zal scheuren…maar daar zijn de meningen nog over verdeeld. Toch plaats je je als kijker, vanwege het realistische element, in de schoenen van de filmpersonages; wat zou jij in hun plaats doen?
Het kan altijd erger maar het komt altijd goed
In een rampenfilm draait het om een ‘worst case’ scenario. Het plot is vrijwel altijd hetzelfde. Alles lijkt verloren. Steden gaan ten onder. De mensheid is verdoemd. Met bosjes vallen ze prooi aan de verwoestende natuur of de vijandige troepen buitenaardse wezens. Zombies drijven de mensen in een hoek, om ze uiteindelijk in te lijven in hun leger van de dood. Chaos. Met spanning zit je op de bank, leef je mee en word je meegezogen in het verhaal. Echter, in jouw achterhoofd weet je dat het allemaal goed komt. Deze clichés kunnen wat houvast bieden in deze onzekere en onrustige periode. Schakel je hoofd uit en laat je meevoeren.
Wat mij persoonlijk niet verstandig lijkt is om op dit moment films te kijken zoals Outbreak of Virus.
Dit lijkt me een geval van te dicht bij huis. We zijn al te veel blootgesteld (no pun intended) aan een virusepidemie; kijk daarvoor maar naar het nieuws of op sociale media.
Wat en waar te streamen?
Na het de maatregelen van donderdag 12 maart en vooral na Rutte’s persconferentie merkte dat ik dit soort entertainment nodig had. Ik stortte me in de wereld van Jurrasic Park (nu te zien bij Ziggo Movies& Series). Dinosauriërs die mensen het leven zuur maken.
De diverse streaming media zoals Netflix, Amazon Prime, Videoland en Ziggo Movies & Series hebben rampenfilms in de aanbieding. Op basis van hun aanbod heb ik een persoonlijke top 5 samengesteld.
Top 5 in willekeurige volgorde
1.The Wave
In deze Noorse productie stort een fjord in elkaar en veroorzaakt een tachtig meter hoge tsunami met alle gevolgen van dien. Het feit dat het niet in een wereldstad, maar juist een rustig stadje plaatsvindt is een fijne afwisseling. Er wordt een goede dramatische basis gelegd– introductie van de hoofdpersonages en sociale structuren, voordat het visuele spektakel van start gaat. De prachtige shots van het instortende fjord en de metershoge vloedgolf zijn tegelijkertijd indrukwekkend en angstaanjagend. Vooral de paniek die ontstaat; het verwoestende water dat als een monster in de nacht toeslaat, zorgt voor een claustrofobisch gevoel. Zelfs de clichématige vluchtpoging laat je op het puntje van jouw stoel zitten, want met een Scandinavische productie weet je het natuurlijk nooit.
Als de donkere, serieuze sfeer en de hoofdpersonages van The Wave je aanspreken, The Quake is van dezelfde maker en is te zien bij Netflix.
The Wave is te zien bij zowel Netflix als Videoland
2. Dante’s Peak
Met Pierce ‘007’ Brosnan als de held zit je meestal goed. Neem daarnaast Linda ‘Terminator’ Hamilton als zijn tegenspeelster en je weet dat het een film vol actie wordt. Dante’s Peak is een wat oudere ‘old school’ rampenfilm, maar daarom niet minder indrukwekkend. In de jaren ’90 maakte het genre een comeback en Dante’s Peak is daar een goed voorbeeld van. Seismoloog Dalton komt erachter dat de lokale vulkaan activiteit vertoont; collega’s en lokale autoriteiten zijn sceptisch en geloven hem natuurlijk niet. Wanneer het vulkanisch geweld eindelijk losbarst, is de paniek compleet. De ramp is zo realistisch mogelijk gemaakt. De reactie van de inwoners is daar een goed voorbeeld van. Met als gevolg dat het verhaal nog huiveringwekkender wordt. Lavastromen, as en stofwolken overvallen het stadje. De beeldvorming doet denken aan de hel, Dante’s hel. Een grauwe, grimmige en adembenemende sfeer, met (voor die tijd) visuele hoogstandjes op het gebied van camerawerk en speciale effecten.
Dante’s Peak is the zien bij Amazon Prime
3.World War Z
World War Z is een rampenfilm verpakt in een scenario waar de eigenlijke catastrofe al heeft plaatsgevonden. Niets garandeert meer dat het een spectaculaire Hollywood ‘disaster movie’ wordt, dan het feit dat Brad Pitt de hoofdrol vervult. Door een wereldwijd virus (mijn excuses), is bijna de gehele mensheid uitgeroeid. Voormalig VN medewerker Gerry Lane reist de wereld af voor een oplossing tegen de heersende pandemie. Binnen tien minuten kun je al rekenen op dramatische beelden gevuld met vergevorderde chaos. Het tempo ligt hoog; na een kwartier wordt de kijker al geconfronteerd met de eerste zombies. Vanaf dat moment is de film een wervelwind van horror, actie en paniek. De grimmige en chaotische mondiale taferelen worden op zo’n manier getoond dat het drama van de pandemie echt bij je binnenkomt. De film heeft een goede timing met betrekking tot het afwisselen van apocalyptische scènes met kalmere beelden waar de focus ligt op strategie. Toch zorgen de achtervolgingen door hordes zombies en de constante race tegen de klok voor een claustrofobisch gevoel en een verhoging van de adrenalineproductie.
World War Z is te zien bij Netflix
4.The Wandering Earth
Het is ook wel eens verfrissend om een blockbuster rampenfilm te zien die niet door Hollywood is geproduceerd. Desondanks herken je in de Chinese productie, verhaallijnen uit de meer bekende en populaire Amerikaanse films van hetzelfde genre. Het verhaal draait om het feit dat de zon instabiel is geworden en binnen honderd jaar de aarde zal verzwelgen. Wereldleiders komen met het idee is om de zon, door middel van 10.000 straalvliegtuigen, vooruit te bewegen. Uiteraard gaat er wat fout tijdens de missie, het is niet voor niets een rampenfilm. De actie vindt plaats op twee verschillende plekken: zowel op aarde als in de ruimte. Er is in The Wandering Earth een goede balans te vinden tussen het menselijke leed en het destructieve element van de film, de ruimteramp. Hoewel de productie wordt gekenmerkt door een typische cliché sciencefiction sfeer, verdienen de speciale effecten extra aandacht; indrukwekkende visuele hoogstandjes. Vooral de creatie van het ruimtestelsel is werkelijk waar prachtig gemaakt!
The Wandering Earth is te zien bij Netflix
5.Noah
Het originele rampscenario stamt natuurlijk uit de bijbel, het verhaal van Noah’s Ark. De manier om het meeste te genieten van de film is om het verhaal in de film los te zien van de Bijbelse versie. Noah heeft visioenen die het einde van de wereld voorspellen. Wat erna volgt is alom bekend. De speciale effecten en/van de ramp worden prachtig weergeven, maar het element van de catastrofe is soms wel enigszins ondergeschikt aan andere verhaallijnen. De interacties – liefde, jaloezie, spanning, woede, agressie– binnen het gezin en de mensen op de ark hebben vooral de hoofdrol. Stoor je niet aan de clichés, want dat is de basis voor de meeste rampenfilm, maar geniet van het menselijke leed en de indrukwekkende cinematografie, wetend dat er geen zondvloed bij ons is voorspeld. Hoeveel het de afgelopen tijd ook heeft geregend. Daarnaast zijn de Nederlandse dijken nog solide (genoeg).
Leon Giesen, ook bekend als Mondo Leone, heeft al een tijdje geleden het reguliere theater gedag gezegd. Hij bespeelde – tot Coronoa toesloeg – steeds vaker op meetings en seminars, waar het publiek massaler en aandachtiger is. Maar nu is die markt weggevallen, en heeft Leon iets nieuws bedacht.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Luister naar het verhaal van deze rasverteller in onze podcast in tijden van quarantaine. Hij maakt nu iedere dag een verhaal of muziekstuk en deelt dat met mensen die zich daarop abonneren via email.
En dan krijg je mooie reacties als deze:
‘Beste Leon, Ik wil je graag bedanken voor de quarantaine club. Het is een fijn moment op de dag als ik je berichten lees en je muziekjes beluister. Wij zijn daadwerkelijk in quarantaine en hoewel er genoeg te doen is, voelen de dagen toch een beetje leeg en zinloos als je niet de deur uit kunt. Net heb ik de vuilniszak in de container gedaan, na me daar een uurtje op te hebben verheugd. Stiekem toch even naar buiten. Zo is het ook met de quarantaine club. Het voelt als toch even naar buiten. Dus dank, dank, dank! Charles.’
Los van het feit dat hij in ieder geval voor de komende veertig dagen zijn inkomen heeft veilig gesteld, ervaart Leon veel positiefs door het online contact met zijn luisteraars. Bij onze virtuele open haard vertelt hij over overleven in tijden corona. En vertellen kan hij. Je kunt je abonneren op zijn dagelijkse updates: info@instituutvoorverwondering.nl . Kost wat, maar dan heb je ook wat, in deze opgesloten tijden.
‘Alsof je na een toneelvoorstelling of een concert vraagt welke stoelen ze in de zaal hadden.’ Volgens Gerrit Heijkoop is het niet interessant te weten welke software je kunt gebruiken om online kennis te kunnen delen, of videochats te organiseren. ‘Je kunt naar Facebook, naar YouTube, en dan zijn er ook nog allerlei programma’s. Als je wilt communiceren gaat het er alleen om dat je wat te zeggen hebt. Hoe je dat technisch voor elkaar krijgt is niet interessant.’
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
Gerrit Heijkoop zit vandaag samen met Floor Cornelisse in onze coronapodcast. Het ging eigenlijk over hoe dagvoorzitters deze congresloze dagen overleven, maar ging al heel snel over veel meer: hoe je online aanwezig kunt zijn, hoe je allerlei projecten meerwaarde kunt geven door een goed verhaal.
‘Er moet wel betrokkenheid zijn,’ vindt Floor Cornelisse. ‘Als je een evenement, zeker een cultureel evenement online wilt brengen, moet je zeker weten dat je publiek daar ook echt in wil investeren.’
En zo kwamen we vanzelf op geld, en hoe lastig het is om je online waarde in geld om te zetten. Op internet is immers alles gratis? ‘Ook daar zijn online allerlei tools voor te vinden.’
En dan gaat het over paywalls, over advertenties, en over de gunfactor van de lezer. Begeleid door een hondje dat heel graag uitgelaten wilde worden. En toen ging het over Voetbal International. Maar dat krijg je ervan, wanneer de online innovatie zich in tijden van corona in de huiskamer afspeelt.
Even ontsnappen aan alle ellende in de realiteit? Je kunt natuurlijk eindeloos gaan binge-watchen met feelgoodmovies of spannende series, maar een lekker boek openslaan over een ramp in de buitenwereld, is minstens zo effectief – kijk, het valt bij ons eigenlijk wel mee! Misschien pik je ook nog een paar waardevolle do’s and dont’s voor noodsituaties; een gewaarschuwd mens telt voor twee en een voorbereid mens voor vier. Heb je The Road of World War Z al gelezen of gezien? Dan hebben we hier vijf minder usual suspects voor je.
Beste lezer!
Ook in deze tijden, waarin we allemaal te lijden hebben onder het corona-virus, en de kunstwereld het extreem moeilijk heeft, is goede verslaggeving bittere noodzaak. Met een donatie maak je dat mogelijk.
Doneer hier
(En o ja, óók als je een boek op internet bestelt in plaats van in de winkel zelf, doe dat dan op de website van jouw boekhandel zelf in plaats van bij die grote internetreuzen! Juist de boekwinkels hebben alle steun nu hard nodig. De Boekenweek is verlengd tot het einde van de maand, zodat iedereen die dat wil het Boekenweekgeschenk kan bemachtigen.)
Alleen al vanwege de titel mag dit boek natuurlijk niet ontbreken in onze quarantaine-tijd! De egocentrische, gevoelloze plastisch chirurg Tomas Augustus heeft zich teruggetrokken in het souterrain van zijn gebarricadeerde huis in een Nederlandse stad omdat er een zeer besmettelijke, dodelijke ziekte heerst die al bijna de gehele bevolking heeft uitgeroeid. Tomas is een van de zeer weinige overlevenden. Elektriciteit, water en internet zijn afgesloten, winkels zijn geplunderd. Hij overdenkt en beschrijft zijn leven, waarin het laatste jaar voor de ziekte de jonge Maria een belangrijke rol vervulde. Hij ontmoette haar op een feestje waar hij met zijn vrouw Leanne was, die als een van eersten is gestorven ten gevolge van de ziekte.
Quarantaine gaat over het belang van echt contact, liefde, aan te raken en aangeraakt worden. Iets wat we misschien de komende weken – of maanden – ook wel steeds meer gaan ervaren. Het hoofdpersonage Tomas Augustus is zijn hele leven niet in staat tot wezenlijk contact, hij heeft geen schijntje mensenliefde. Pas als hij terugkijkt op zijn leven, beseft hij – terugdenkend aan zijn liefde voor Maria – wat werkelijk van belang is in het leven, ondanks dat het dan al te laat is: er zijn weinig mensen meer over. Hij staat tegen het einde van de roman op straat te schreeuwen als er een vliegtuig overvliegt en neemt een seniel oud vrouwtje in huis. Hij wil zich verbinden: ‘Mijn handen hunkeren. (…) Mijn huid hongert.’ Eindelijk wordt hij een echt mens.
Aanraking afgezworen
Het ironische is dat juist door de heersende besmettelijke ziekte, aanrakingen afgezworen moesten worden en mensen met weinig contacten daardoor in het voordeel waren: ‘Het zijn de eenzamen die deze ziekte overleven, degenen die niet aanraken of worden aangeraakt en daarom veilig zijn.’
Quarantaine kan een dystopie worden genoemd: het boek geeft een somber beeld van de maatschappij in de nabije toekomst, een apocalyptische wereld, sterk gebaseerd op hedendaagse actualiteiten: ‘Onze angst bewaarden we voor andere zaken; we dachten veel aan terrorisme, vliegtuigrampen, af en toe aan het klimaat. Nog altijd bevond de ziekte zich op een ander continent, totdat dat plotseling niet meer zo was. Toen pas begon de paniek.’ Goh, waar kennen we dat van?
Op het dak van een studentenflat bivakkeren vier jonge mensen: Victor, de ik-verteller; Nina, een vrouw met vele gezichten, aan wie een steekje los zit; Michael, de vriendelijkheid zelve, en zijn vriendin Joke. Door hun verrekijkers turen ze naar beneden. Het houdt maar niet op met regenen en het dal en de stad beneden zijn al volgestroomd met water. De vier zitten min of meer opgesloten in de toren en zijn de laatste overgeblevenen, alle andere bewoners zijn blijkbaar gevlucht of omgekomen – zwarte vogels pikken soms verlekkerd aan een lijk.
Het is een apocalyptische wereld die Roderik Six schetst in zijn debuutroman Vloed, dat terecht werd bekroond met de Bronzen Uil 2012. De hoofdpersonen geven zich aanvankelijk oeverloos over aan liefdeloze seks, drank en het roken van Ultra, een drug die het bewustzijn tijdelijk in tweeën splijt. Maar de sfeer wordt steeds grimmiger, de situatie steeds onheilspellender, en het blijft maar regenen, onafgebroken dalen de druppels neer en het wassende water komt hoger en hoger.
En het wordt nog erger.
Onheilspellend
Vloed roept scènes in herinnering uit boeken en films over ecologische rampen en de ondergang van de aarde, The Birds van Hitchcock, de bizarre en vaak onheilspellende rolprenten van David Lynch, de bijbel. Tegelijk is het niets van dat alles. Six creëert al vanaf de eerste bladzijde een onderhuidse spanning. Hij wekt een wereld tot leven die zich toont als een hedendaags Sodom en Gomorra. Het laagje beschaving is flinterdun en wordt gemakkelijk weggespoeld. ‘Het water is niet tevergeefs gekomen,’ bedenkt de ik-verteller zich. ‘Hoogstens te laat.’
Tegelijk brengt de auteur de ‘verhaalwaarheid’ aan het wankelen, door te spelen met de fantasieën van de ik-verteller, de hallucinaties die Ultra veroorzaakt, de geheimzinnigheid rondom wat er nou eigenlijk precies aan de hand is. Hoe betrouwbaar is die Victor eigenlijk, als hem soms de lust bekruipt ‘het schilmes waarmee ik krielaardappeltjes halveerde langzaam tussen haar ribben te schuiven’, op het moment dat Nina hem weer eens loopt te sarren? Zou alles wat hij vertelt misschien niet één grote Ultra-hallucinatie kunnen zijn?
Six heeft zijn intrigerende verhaal bovendien ook nog in een levendige taal gegoten die bol staat van de rake beschrijvingen, beelden en metaforen. ‘Ik was in een verbale hinderlaag gevallen, bestookt door een zwerm woordkogels,’ zegt de verteller op een gegeven moment. Zo vergaat het ook de lezer ook. In afgepaste zinnen, trefzeker geformuleerd en goed gedoseerd, ontvouwt Six zijn indringende verhaal. De bloemrijke drugstrips zie je net zo voor je als de omgevallen, onder het gruis bedolven kartonnen vrouw die zonnebrandcrème aanprijst in een verwoeste apotheek. Om nog maar te zwijgen van wat ze aantreffen in een kloostertuin en een verlaten villa – sommige beelden vergeet je nooit meer.
‘Even voordat hij in slaap viel, bekroop hem voor het eerst een akelig voorgevoel van de dingen die stonden te gebeuren. Er kondigde zich een nieuw tijdperk aan, een sobere periode die lang zou aanhouden en waarin alles “minder” zou zijn, in tegenstelling tot de periode ervoor waarin “meer” het toverwoord was.’
We plaatsen natuurlijk al een interview met Davide Longo naar aanleiding van dit boek – want het was het eerste boek waar we aan dachten toen in Italië de pleuris uitbrak. (Dat interview lees je hier.) In zijn roman De verticale man schetst de Italiaanse schrijver Davide Longo een toekomstig, apocalyptisch Italië. Europa is niet meer wat het geweest is: de welvaart is verdampt en het recht van de sterkste neemt het langzaam over van gemeenschapszin en rede. Plunderende bendes trekken als een plaag sprinkhanen over het land en laten het kaalgevreten en kapot achter. Terwijl de grenzen sluiten en de bevolking zich verschanst in huizen of terugtrekt in berggebied, vluchten ook steeds meer mensen het land uit, naar Frankrijk of Zwitserland. Het is echter de vraag of het daar beter is, want van de vluchtelingen wordt zelden nog een teken van leven vernomen.
Kaalslag
Voor de hoofdpersoon van de roman, voormalig schrijver Leonardo, was het leven al jarenlang een kaalslag. Sinds een schandaal zijn carrière en gezinsleven verwoestte, leeft hij teruggetrokken in een dorpje. Schrijven doet hij al jaren niet meer, maar in zijn ‘bibliotheek’ vindt hij vrede. Leonardo is een man die een klein pupje van de dood redt, een man die zoekt naar schoonheid in het alledaagse, een man die weinig opzettelijk kwaad in zich heeft, maar ook niet heel moedig lijkt.
Het contrast tussen de wereld van de fantasie en literatuur en de harde, rauwe wereld die zich onherroepelijk aan hem opdringt, wordt steeds scherper. ‘Nu was zijn lichaam dat van een man van tweeënvijftig, die zijn leven wijdde aan boeken, intellectuele beschouwingen en aan de dialoog. Zaken die steeds minder nut hadden in de wereld die zich voor zijn ogen aan het ontvouwen was.’
Als zijn ex-vrouw op een dag op de stoep staat en hun dochter en haar zoon uit haar tweede huwelijk (tijdelijk) bij hem achterlaat, wordt Leonardo gedwongen keuzes te maken. Hij doet zijn uiterste best om goed voor hen te zorgen, maar is hij moedig genoeg om hen te beschermen?
Spiegel
Davide Longo refereert nadrukkelijk aan literaire voorbeelden als The Road van Cormac McCarthy, maar met De verticale man heeft hij een heel eigen en oorspronkelijke dystopische roman geschreven, die een spiegel vormt voor onze tijd. Niet een oorzaak van buitenaf, geen grote natuurramp of klimatologische ramp veroorzaakt de teloorgang van Europa, maar een proces van innerlijke degeneratie: als een cultuur op zijn hoogtepunt verkeert, volgt onverbiddelijk de neergang, al wordt die in de schoenen geschoven van de ‘externen’, zoals de mensen van elders worden aangeduid. Longo toont een wereld die weliswaar is uitvergroot, maar die misschien wel beangstigend dichter bij de werkelijkheid ligt dan we willen weten. Want hoeveel medemenselijkheid blijft er over als de mens zich in zijn eigen bestaan bedreigd voelt? Wat blijft er over van de beschaving als de welvaart verdwijnt en mensen op zichzelf en elkaar aangewezen raken voor voedsel, hulp of zorg?
Longo biedt de lezer geen happy end, maar wel de troost van zielenrust die voortkomt uit waarachtige keuzes en het aangaan van een diepe verbintenis met andere levende wezens, mens of dier. Daar kunnen we hoop aan ontlenen.
Geen dystopie maar een verhaal dat zich afspeelt rond een ramp die daadwerkelijk heeft plaatsgevonden is De verdronkene van Margriet de Moor. Met de waarschuwing van Rutger Bregmans Het water komt nog in de oren kan het misschien geen kwaad nog eens te lezen over wat er in 1953 gebeurde en de gevolgen van die watersnoodramp. Nou ja, het is vooral een verhaal over de twee zussen Lidy en Armanda.
Armanda vraagt Lidy om een verplichting van haar over te nemen in Zeeland, omdat ze eigenlijk een nacht wil doorbrengen met haar zwager Sjoerd wil doorbrengen. Maar juist dat weekend slaat het noodlot toe en komt Lidy om bij de vloedgolf die Schouwen-Duiveland overspoelt. Hierna neemt Armanda Lidy’s plaats in. Toch is het leven waar ze naar verlangde niet bevredigend, omdat het niet haar rechtmatige leven is.
De dramatische kracht van De verdronkene schuilt in sublieme passages over de drie onafzienbaar lange, helse dagen waarin Lidy haar dood tegemoet gaat. Indringende scènes die alle corona-ellende bijna letterlijk (voor even althans) doet wegspoelen.
Thea Beckman – Kinderen van Moeder Aarde (Lemniscaat)
Goed, misschien een beetje smokkelen, deze klassieker, want het gaat natuurlijk minder over een mondiale ramp dan over de periode ná zo’n ramp. Maar toch, zeker in de wereld van vandaag doet dit boek heeft wel verdacht veel raakvlakken met wat er gaande is hier op aarde. Door een kernoorlog is de aarde gekanteld en zijn de polen verplaatst, waardoor het klimaat op aarde volkomen is veranderd en bijvoorbeeld het ijs op Groenland is gesmolten. Kleine groepjes mensen hebben de ramp overleefd. Thule, het vroegere Groenland, is een prachtig, groen eiland geworden waar Moeder Aarde nu wél goed wordt behandeld. Vrouwen vormen er de regering, omdat mannen hebben laten zien dat ze niet goed omgaan met macht en met hun leefomgeving. Maar dan wordt dit paradijselijke oord opnieuw bedreigd.
Kinderen van Moeder Aarde behoort tot de klassiekers van de jeugdliteratuur en is een van de meest geliefde boeken van Thea Beckman. Net iets lichter en hoopvoller dan de andere titels, en bovendien: met een happy end. Het is niet voor niets dat debatcentrum De Nieuwe Liefde recent juist dit boek koos voor de aftrap van een nieuwe serie Toekomstlezers, waarbij klassieke maar vooruitziende jeugdboeken worden gebruikt als uitgangspunt voor een gesprek over het heden en de toekomst. Kinderen van Moeder Aarde is een boek waar we nog steeds mee vooruit kunnen.
Goed om te weten
(óók als je een boek op internet bestelt in plaats van in de winkel zelf, doe dat dan op de website van jouw boekhandel zelf in plaats van bij die grote internetreuzen! Juist de boekwinkels hebben alle steun nu hard nodig. De Boekenweek is verlengd tot het einde van de maand, zodat iedereen die dat wil het Boekenweekgeschenk kan bemachtigen.)
We gebruiken cookies om ervoor te zorgen dat onze website zo soepel mogelijk draait. Als je doorgaat met het gebruiken van de website, gaan we er vanuit dat ermee instemt.Ok
Goed om te weten
