Ga naar de inhoud

Amsterdam

Olga Neuwirth blijft steken in oude avant-garde #HF16

Het is goed dat het Holland Festival zijn nek durft uit te steken, door dit jaar de hier onbekende Olga Neuwirth (1968) tot focus componist te maken. Bij nader inzien had ik  overigens liever haar spraakmakende opera Bählamms Fest eens in een geënsceneerde versie gehoord, dan Le Encantadas. Dit vorig jaar gecomponeerde stuk wist de hooggespannen verwachtingen niet helemaal in te… 

Grunberg komt niet uit zijn holletje in The Future of Sex #HF16

Woody Allen zorgde er in 1972 voor, dat zijn fans jaren later niet meer met droge ogen naar Star Wars konden kijken. De slotscène van zijn film ‘Everything You Always Wanted To Know About Sex, But Were Afraid To Ask’ toont ons het mannelijk brein als de brug van een Star Cruiser waar de bemanning hard aan het werk is om een date tot een goed einde te brengen. De spermatozoïden in het vooronder zijn een kibbelende bende startroopers, op weg naar een onzekere afdaling richting kloppende eicel.

Hoewel gedateerd, maakt Pina Bausch’ Nelken nog steeds indruk op #HF16

Zo vanaf rij negen is het net alsof je zelf tot aan je knieën in de anjers staat. De hoofden van het publiek voor mij gaan geruisloos over in een woud van stelen bekroond met roze, waar doorheen dansers als langbenige kippen voorzichtig heen en weer stappen.

De vondst is geweldig: Nelken van Pina Bausch toont het paradijs als een plek waar je voorzichtig moet zijn, anders gaat het fout. De anjers dwingen de dansers tot omzichtigheid. Je gaat er als toeschouwer in mee, zonder dat meteen alle onderliggende gedachtegangen tot je doordringen.

Gardens Speak ©-Tania-El-Khoury-1-

Graven in de aarde blijft aan de oppervlakte in Gardens Speak #HF16

Daar lig ik dan. Naast Holland Festival-directeur Ruth Mackenzie, op een graf, als onderdeel van de installatie Gardens Speak op het podium van de grote zaal van Theater Bellevue in Amsterdam. Er is niets te zien, weinig te horen. Toneellampen suggereren na een paar minuten een opkomende zon. Ik kom samen met de tien andere bezoekers overeind. Best jammer, want ik lag daar eigenlijk wel lekker.

Het programmaboekje klonk veelbelovend:

Film tilt Die Schöpfung niet naar hoger plan op Holland Festival #HF16

Vol religieuze inspiratie schreef Joseph Haydn (1732-1809) het oratorium Die Schöpfung, zijn beroemde muzikale lofzang op het Bijbelse scheppingsverhaal. De Berlijnse kunstenaar Julian Rosefeldt (1965) reflecteert op Haydns meesterwerk met een esthetische film die toont hoe de mens de wereld naar zijn hand zet. Tijdens het Holland Festival is deze film vertoond bij een live uitvoering van de muziek door Collegium Vocale Gent en barokorkest B’Rock onder leiding van dirigent René Jacobs. Kreeg Die Schöpfung een extra lading door deze film, die grotendeels bestaat uit mensen in witte pakken die rondlopen door zanderige landschappen?

Wij zijn het woud. Christiane Jatahy bereikt maximale impact op #HF16

Er zijn landen in de wereld, waar de grenzen tussen de kunstdisciplines niet zo scherp getrokken zijn als hier. Het Holland Festival is onder de nieuwe leiding van Ruth MacKenzie bezig ons een inhaalslag te laten maken. Ze haalt hier evenementen heen waarbij de grenzen tussen beeldende kunst, performance, video, film- en podiumkunst niet meer te trekken zijn. Gebeurtenissen die op een voor ons best nieuwe manier betekenis genereren, zoals The Encounter, vorige week, en Gardens Speak, later deze week.

‘Theatre of the World’ (2): een eiland dat op grote afstand blijft. #hf16

Maarten Baanders zag een opera die een eiland bleef. Een allesweter was Athanasius Kircher (1602 – 1680). Geen enkel verschijnsel in het universum kon zich aan zijn onderzoeksdrift onttrekken. Een universeel geleerde was hij, maar ook een fantast. Vandaar dat hij niet meetelt in de wetenschap. Maar voor een groteske opera kun je je bijna geen aantrekkelijker hoofdpersoon voorstellen. Louis… 

Theatre of The World (1): Vormgeving door Quay Brothers smaakt naar meer #hf16

Carré is door zijn geschiedenis en programmering een vreemde eend in de Holland Festival-bijt. Voor volgend jaar staan een boksmemorial, Toneelgroep Amsterdam en Ali B geprogrammeerd. Het zaagsel voor dressuurpaarden lijkt nooit heel ver weg. Het lijkt niet de meest voor de hand liggende plaats voor een postmoderne opera, of liever: een groteske in negen scenes. Maar nu staat hij er dan: Theatre of the World. Een gebeurtenis, zo groot, dat we er twee recensies  en een interview aan wijden.

Helen Westerik gaat in op de vormgeving van deze opera.

McBurney’s The Encounter wijst bezoeker #HF16 op een andere manier van leven

The Encounter, een groots opgezette solo-voorstelling van het Britse multi-talent Simon McBurney, beleefde donderdag zijn Nederlandse première op het Holland Festival. The Encounter combineert de dramatische kracht van een Hollywood blockbuster met de geslepen eenvoud van 20ste eeuws, uitgekleed, gemonteerd – noem het Brechtiaans – theater.

Documentaire over Remco Campert krijgt voorproef op Poetry (PI16)

Het belooft een prachtig portret te worden, de film die regisseur John Albert Jansen aan het maken is over dichter Remco Campert. Poetry International (van 7 t/m 11 juni in Rotterdam) vertoont alvast een voorproefje. ‘Ik vind het ontroerend te zien dat er bij Remco nog altijd sprake is van een zekere verlegenheid, alsof het jongetje nog altijd onder de oppervlakte verborgen zit. Dat komt heel mooi in beeld.’

Meg Stuarts ‘Sketches/Notebook’ bevrijdt ons van verbeten individualisme (HF16)

Vanaf scène 1 neemt ‘Sketches/Notebook’ van Meg Stuart en haar groep Damaged Goods het publiek op in een overvloed aan belevenissen. Vooroverbuigen en snelle draaibewegingen maken. Met een lamp zwaaien en enkele medeperformers in een lichtkring zetten. Figuren maken met je handen. Stenen op de vloer leggen en er aandachtig omheen lopen. Uit rijk gevulde kledingrekken kiezen om een kleurige, bizarre creatie van jezelf te maken. Een muur rond jezelf optrekken en dan kijken wat de ander ermee doet: nadoen, verplaatsen, afbreken, oplossen in de ruimte. Spelen met lichtbundels en touw. Rondrennen. Springen op de plaats. Wild roffelen op en drumstel. Lang aanhoudende muzikale motieven.

Sketches-Notebook-©-Iris-Janke-2-

 

Van choreografe Meg Stuart is al vaker werk in het Holland Festival te zien geweest: ‘Alibi’ (2002) en ‘Forgeries, Love and Other Matters’ (2004). Dit jaar verrast ‘Sketches/Notebook’, omdat het werk speelser en lichter is dan haar eerdere werk.

Dit is meer dan een recensie van de opening van het Holland Festival

Zaterdag 4 juni 2016 was ik aanwezig bij de koninklijke opening van het Holland Festival en ik kon er geen recensie over schrijven, want ik zat op de voorste rij van de Amsterdamse Stadsschouwburg. Omdat het podium verhoogd was, keek ik tegen een zwarte muur aan, waarboven alleen de voorste acteurs zichtbaar waren. De achterste en onderste helft van het toneelbeeld waren mij volledig ontgaan.

Ik schreef dat op, en het Holland Festival stelde mij ruimhartig in de gelegenheid om de voorstelling nog een keer te gaan zien, vanaf een betere plek. Tegelijk vertelde de organisatie dat de eerste drie rijen van de Stadsschouwburg bij deze voorstelling zouden worden gecompenseerd. Ik ging dus nog een keer naar Amsterdam, op maandag 6 juni.

Voorafgaand aan de voorstelling, tijdens het niet eten van een zwartverbrande hamburger in schouwburgrestaurant Stanislavski, hoorde ik van de keurige mensen aan het tafeltje naast mij dat de voorste stoelen tegen scherp gereduceerd tarief werden aangeboden, en dat mensen zoals zij die al een kaartje hadden gekocht de keuze hadden om dus een deel van het geld terug te krijgen of op de wachtlijst te gaan staan voor een plek met betere zichtlijnen. Of het hun uiteindelijk gelukt is een van de plekken met beter zicht te bemachtigen, weet ik niet. De voorstelling

Stop-Acting-Now-©-Wunderbaum

Wunderbaum zaait prachtig twijfel in Mijke de Jongs ‘Stop Acting Now’ (HF16)

Wunderbaum. Onder liefhebbers van fris en jong toneel bracht dit collectief van makers in het begin van deze eeuw iets teweeg. Hemelbestormers waren ze, opgegroeid onder de vleugels van Johan Simons, waar ze het jeugdelftal van diens legendarische Theatergroep Hollandia vormden. En omdat destijds echt iedere jonge maker iets moest met de wereld, wilde JongHollandia, later Wunderbaum, dat ook. Maar omdat ze in het postideologische tijdperk leefden en dagelijks zagen hoe de idealen van hun docenten, ouders en mentoren op niets uitliepen, werd het vooral een club van twijfelaars. En daar waren ze dan wel weer heel goed in.

Dit is geen recensie van de opening van het Holland Festival (HF16)

Je kunt dus te dicht bij een kunstwerk komen. Ik weet niet eens of het echt voor schilderijen geldt, dat er giftige dampen uit op kunnen stijgen, zoals sommigen beweren, maar het geldt zeker voor theaterkunst. Tijdens de opening van het Holland Festival 2016 zat ik op de eerste rij van de Amsterdamse Stadsschouwburg. Normaal al niet de beste plek voor wie een beetje overzicht wil houden over wat er op het toneel gebeurt. Voor de gelegenheid van ‘Die Stunde da wir nichts voneinander wussten’ was het toneel ook nog eens een halve meter verhoogd, waardoor ik voor ongeveer vier-vijfde van de tijd naar over een lichtrail stuiterende acteurshoofden heb zitten kijken.

Louis Andriessen: ‘Ik heb nog nooit een nieuwe klank gevonden’

Voor Theatre of the World, zijn vijfde avondvullende opera, liet Louis Andriessen (1939) zich inspireren door de Jezuïtische wetenschapper Athanasius Kircher (1601-1680). Hij was de laatste renaissance-man, iemand die alles kon en alles wist. Kircher schreef boeken vol over de meest uiteenlopende onderwerpen, van de betekenis van hiëroglyfen tot vulkanologie en muziekinstrumenten aan toe. Hij ontwierp zelfs een kattenpiano, vanuit de gedachte dat elke kat op een andere toonhoogte gilt als je op zijn staart trapt. Na zijn dood raakte Kircher als charlatan in diskrediet.

Onbruikbaar voor de wetenschap vormt hij echter gefundenes Fressen voor een componist als Andriessen, die graag de grenzen opzoekt tussen realiteit en fictie. Zijn opera Writing to Vermeer (1999) is gebaseerd op fictieve brieven aan de Delftse schilder; Rosa, a Horse Drama (1994) gaat over de moord op een componist, die onderdeel zou vormen van een samenzwering tegen de muziek.

Suzanna Jansen over Pauperparadijs: ‘Armoede leidt nog steeds tot isolement’

De schreeuwerige bordjes KEUKENHOF blijven maar voorbij deinen langs café Dwaze Zaken, op een zeer plakkerige dinsdagmorgen. Hordes toeristen drommen er achteraan, klaar om geld uit te geven aan pittoreske plaatjes en unieke ervaringen. Mijn interesse gaat vandaag uit naar het tegenovergestelde, de desolate 19de eeuwse koloniën in Drenthe, destijds ‘Hollands Siberië’ genoemd. Bij mij is Drenthe bekend als ‘ een fietsersparadijs’ maar schrijfster Suzanna Jansen schreef er 2008 de bestseller het Pauperparadijs over, waarin ze de geschiedenis van haar familie tot vijf generaties terug nauwkeurig uitploos.

Ze draagt een zomerse blauwe jurk en is op doorreis naar de ‘plaats delict’ van ons gesprek, Veenhuizen, om met RTV Drenthe langs haar ‘lievelingsplekjes’ te rijden. Een tikje ironisch is dat wel, aangezien zij Drenthe voornamelijk kent via haar voorouders, die onder erbarmelijke omstandigheden het leven (ver)sleten in de koloniën.

15 juni 2016 gaat daar in Veenhuizen theaterspektakel Het Pauperparadijs   in premiere op de binnenplaats van het Gevangenismuseum, over ‘een van de meest dramatische verborgen geschiedenissen van Nederland’.

Pauperbeeld zonder tekst

Maar liefst 1 miljoen Nederlanders stammen af van Veenhuizenklanten[hints]Uit de registers blijkt dat onder andere Ruud Lubbers, Geert Mak en Alexander Pechtold, Thea Beckmann, Anton Pieck en Bert Haanstra verwant zijn aan paupers uit de 19de-eeuwse armenkolonies[/hints].

Vergeten Nederlandse opera’s in Kröller-Müller

Het Kröller-Müller Museum associeer je niet onmiddellijk met klassieke muziek. Toch bezocht ik zondagmiddag 29 mei een concert in dit in de Veluwse bossen gelegen instituut. Het werd georganiseerd door het Helene Kröller-Müller Fonds in samenwerking met 401 Nederlandse Opera’s. Deze organisatie streeft ernaar vergeten en nooit uitgevoerde opera’ uit Nederland en Vlaanderen (opnieuw) onder de aandacht te brengen. Voor deze gelegenheid werden aria’s en duetten uitgevoerd uit de periode dat Helene Kröller-Müller (1869-1939) de kunstverzameling aanlegde van het naar haar vernoemde museum.

Helene Kröller-Müller
Helene Kröller-Müller

Nederlandse muziek van eind negentiende, begin twintigste eeuw lijkt weer hot.

We leven allemaal in Constants New Babylon

Twee grote tentoonstellingen eren het werk van Constant Nieuwenhuys. Gemeentemuseum Den Haag toont zijn architectuur-utopie New Babylon, het Cobramuseum in Amstelveen schetst Constants ontwikkeling van Cobra daarnaartoe. We bezichtigen de Haagse tentoonstelling en gaan op zoek naar de erfenis van Constants legendarische project. Met onder andere enkele 3d-foto’s.

Een muziekscène die je raakt: Fien de la Mar zingt pure emotie

In elke toneelvoorstelling, film, of concert zit wel een scène die je bijzonder raakt. In de documentaire Ik wil gelukkig zijn (2016) over het leven van actrice en cabaretière Fien de La Mar (1898-1965) zit ook zo’n moment, een muziekscène van onvergetelijke ontroering.

Brazilië-expo in Den Haag heeft nauwelijks last van turbulentie in Brasilia

Afzettingsprocedures, sociale onrust, corruptie: recente berichten over Brazilië schetsen een weinig optimistisch beeld. Toch staat juist dit land centraal in de grote jaarlijkse grote sculptuurexpositie in Den Haag. Aanleiding: de Olympische Spelen, later dit jaar in Rio. Maar maakt de schorsing van president Roussef Brazilië tot een riskante samenwerkingspartner voor een tentoonstelling?

De schouwburgen doen het steeds beter: 6 lessen van de VSCD @congresPK

Op maandag 23 en dinsdag 24 mei vergaderde de VSCD, en was in de Nijmeegse Concertzaal De Vereeniging het Congres Podiumkunsten aan de gang (@congresPK). Ik ging er kijken en ontdekte wat nieuwe dingen.

1 De eminente heren zijn weg.

Er is het nodige veranderd in het Nederlandse theater, sinds het begin van deze eeuw. Ergens rond het jaar 2000 was ik te gast op een bijeenkomst van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouw Directeuren, en het was een bizarre ervaring. Ik bevond me tussen een gezelschap dat het best te omschrijven was als een herenclub, waarbij het aantal omhooggevallen gemeenteambtenaren het aantal artistiek bevlogen theaterliefhebbers oversteeg.

Nu, 16 jaar later,

Festival Spring opent met teleurstellend stuk van Nicole Beutler

De eer om het Utrechtse dans- en performancefestival SPRING te openen, viel dit jaar te beurt aan choreograaf Nicole Beutler[hints]Nicole Beutler (München, 1969) is choreograaf en theatermaker. Na een studie Beeldende Kunst aan de Kunstacademie (Münster en München) kwam zij naar Amsterdam voor de School voor Nieuwe Dansontwikkeling van de AHK, waar zij in 1997 afstudeerde. Haar werk bevindt zich op het grensvlak van beeldende kunst, theater en dans(bron)[/hints]. De voorstelling 6: The Square vertoont een onnavolgbare fascinatie voor het dansen en denken in vierkanten. Squaredance, een vooral in Amerika populaire, zeer oude volksdanstraditie in koppels, en de futuristische functionaliteit van Bauhaus worden in deze choreografie verbonden met gedachten over orde scheppen en hokjesgeest. Hoe precies

Invuloefening Raad voor Cultuur biedt amper verrassingen

Champagne bij BAK in Utrecht, diepe teleurstelling bij Het Nieuwe Instituut in Rotterdam: de Raad voor Cultuur heeft gesproken. Vandaag, donderdag 19 mei 2016, kwam het eerste advies na de draconische kunstbezuinigingen door het eerste kabinet Rutte uit, en er rollen koppen. Amsterdam verliest de prestigieuze presentatie-instelling De Appel, in Den Haag moet collega-instelling Stroom zijn huiswerk overdoen. Het Orkest van het Oosten en het Gelders Orkest moeten binnen 2 jaar met fusieplannen komen. In Utrecht krijgt het stadsgezelschap Theater Utrecht ondanks artistieke waardering geen geld meer. Het Zuidelijk Toneel in Eindhoven Tilburg moet nieuwe plannen maken en Opera Zuid moet snel de artistieke kwaliteit omhoog brengen. Dat zijn de belangrijkste conclusies van het Advies van de Raad voor Cultuur.

Hoe dramatisch een en ander ook mag klinken, het advies is dat eigenlijk niet, wanneer je het hele slagveld overziet. Mede dankzij

Muziekleven verliest kleurrijk figuur in Bernard van Beurden

“Thea, ik móet het nummer van die concertorganisator hebben!”, klonk zijn gebiedende bariton in mijn oor. Bernard van Beurden (1933-2016) belde steevast vanuit Zuid-Frankrijk, waar hij woonde – in Amsterdam had hij een bescheiden pied-à-terre. Ik had hem als muziekjournalist vaker geïnterviewd en leek de aangewezen persoon hem aan informatie uit zijn verre vaderland te helpen. Vervolgens zaten we uren… 

Holland Festival 2016 Gardens-Speak-©-Jesse-Hunniford-1-

Audio, het nieuwe video (II): Syrische doden spreken in Gardens Speak (HF16)

‘Dit regiem heerst ook over je na je dood. Het regiem steelt je verhaal. Ze gebruiken je om hun eigen verhaal te vertellen. Nabestaanden worden gedwongen om verklaringen te onderteken dat de dode is vermoord door de oppositie. Het regiem gebruikt de doden om de levenden te onderdrukken.’ De Libanese kunstenares Tania El Khoury heeft een statement gemaakt: Gardens Speak (Tuinen Spreken). Een installatie, een immersieve[hints]definitie: onderdompelend, waardoor je de echte wereld om je heen vergeet.[/hints] voorstelling, waarin de toeschouwers zelf acteur zijn. Een voorstelling die bestaat uit een berg aarde waaruit zacht stemmen klinken vanonder grafstenen. Die voorstelling komt in juni naar Amsterdam, als een van de voorbeelden van de nieuwe Holland Festival-programmering door festivaldirecteur Ruth MacKenzie.

De berg aarde waarin en waarop de installatie zich afspeelt staat voor de vele duizenden anonieme achtertuingraven in Syrië. In het begin van de Syrische burgeroorlog was de strijd nog vooral een strijd tussen tegenstanders van de dictatuur van president Assad en diens (geheime) politie. De eerste slachtoffers waren vaak nog gewoon studenten die meededen aan vreedzame demonstraties, die pamfletten uitdeelden, of die de begrafenis van een vriend bezochten. Immers: het bombarderen van begrafenisplechtigheden was en is een beproefde methode van moorddadige regiems en misdaadsyndicaten om opstandige netwerken uit te schakelen.

Tania El Khoury hoorde in 2013 van het Syrische alternatief: de privébegrafenis in eigen achtertuin, of bij gebrek daaraan in een anoniem stadspark, zonder grafsteen of herdenkingsplek. Zo’n actie is zowel een uiting van angst als een daad van verzet: dit zijn doden die de regering niet meer kan misbruiken. ‘Het stuk is oorspronkelijk ook niet bedoeld voor het Europese publiek. Het is in Libanon gemaakt en de tekst was ook in het Arabisch. Het laatste waar ik aan dacht was het Europese publiek. Het idee was

Klein Lidmaatschap
175 / 12 Maanden
Speciaal voor organisaties met een omzet  of subsidie van minder dan 250.000 per jaar.
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
5 proefabonnementen op de nieuwsbrief
Al onze podcasts
Meepraten over ons beleid
Inzage in de financiën
Exclusieve archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Eigen mastodon account op onze instance
Cultureel Lidmaatschap
360 / Jaar
Voor culturele organisaties
Geen storende banners
Een premium Nieuwsbrief
10 proefabonnementen op de nieuwsbrief
Al onze podcasts
Meepraten
Inzage in financiën
Exclusieve archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Eigen mastodon-account op onze instance
Samenwerking
Privé Lidmaatschap
50 / Jaar
Voor natuurlijke personen en zzp’ers.
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
Al onze podcasts
Meepraten over ons beleid
Inzage in de financiën
Exclusieve archieven
Eigen mastodon account op onze instance
nl_NLNederlands