Amsterdam, 11 september 2025 – Welke rol spelen kunst en cultuur in het oplossen van maatschappelijke problemen? Wat mogen we daarvan verwachten in deze tijd van grote uitdagingen? En hoe verhoudt de inzet van kunst voor maatschappelijke doelen zich tot professionele autonomie en artistieke vrijheid? In de nieuwste editie van tijdschrift Boekman verkennen we deze vragen en brengen we actuele inzichten uit de wetenschap en de praktijk samen.
Onderzoeksconferentie
De nieuwste Boekman is een vervolg op de conferentie Cultuur als probleemoplosser, die de Boekmanstichting dit voorjaar samen met de Erasmus Universiteit Rotterdam en het Landelijk Netwerk Cultuurbeleid organiseerde in Theater Zuidplein. Daar werd uitgebreid gesproken over uiteenlopende thema’s zoals gezondheid en zorg, duurzaamheid en klimaat, maatschappelijke verandering en kunstonderwijs. Diverse bijdragen op de conferentie zijn opgenomen in dit nummer.
Kunstenaars uitstekende probleemoplossers
In het openingsartikel benadrukt Meta Knol (auteur en adviseur op het snijvlak van cultuur, wetenschap en maatschappij) hoe kunstenaars altijd al als probleemoplossers hebben gefungeerd. Hun ‘recht op risico’ maakt onverwachte doorbraken en nieuwe perspectieven mogelijk. Astrid Weij (directeur Kunsten ’92) pleit ervoor het vraagteken achter de titel van de conferentie en deze Boekman te vervangen door een uitroepteken: de culturele en creatieve sector draagt aantoonbaar bij aan maatschappelijke transities. Wederkerigheid is daarbij cruciaal; samenwerking kan alleen op basis van gelijkwaardigheid en vertrouwen, onderlinge aanvulling brengt veranderkracht. Wederkerigheid staat ook centraal in de bijdrage van Helleke van den Braber (hoogleraar Culturele Waarde, Mecenaat en Maatschappij). Wat hebben we van kunstenaars nodig en wat willen en kunnen we als maatschappij aan hen geven?
Kunst in de gezondheidszorg
Ook in de gezondheidszorg kan de cultuursector veel betekenen, schrijft Tineke Abma (hoogleraar Ouderenparticipatie). Door onder andere vergrijzing en personeelstekorten zou er meer aandacht moeten komen voor preventie en persoonsgerichte zorg. Kunst kan een integrale plek innemen binnen de zorg, laat Abma zien aan de hand van een traject bij de Amsterdamse zorgorganisatie Cordaan. Kunstenaars die werken met mensen met dementie geven niet alleen, maar ervaren ook meer wezenlijkheid in hun praktijk.
Spanning tussen impact en zelfstandigheid
Naast veel enthousiasme over de veranderkracht van kunst klinkt in deze Boekman ook een waarschuwing. Cultuurfondsen en overheden stimuleren steeds vaker projecten vanwege hun beoogde maatschappelijke impact, maar als kunst te veel wordt beoordeeld op maatschappelijke effecten, bestaat het risico dat de intrinsieke waarde uit het oog verdwijnt.
