Les Nabis uit Hermitage Petersburg in volle glorie te zien aan de Amstel

Zo groot als de muzieksalon is! Dan was deze Rus dus puissant rijk. Bovendien had hij een goede smaak. Misschien was hij ook wel visionair, want wat hij kocht, bleek later van groot belang voor de kunstgeschiedenis te zijn.

Op de nieuwe expositie ‘Gauguin, Bonnard Denis. Een Russische liefde voor Franse kunst’ is te zien wat hij verzamelde. En hij niet alleen. Sergej Sjtsjoekin was een andere kunstverzamelaar die rond de vorige eeuwwisseling al net zo in de ban was van moderne Franse kunst. De meeste doeken op deze expositie komen uit de collectie van Morozov, en hangen soms naast die van Sjtsjoekin. Waarschijnlijk draaien ze zich om in hun graf als ze ooit hadden geweten. De twee mannen verschilden enorm, maar ze hadden allebei een grote passie voor de Franse kunst van dat moment. Ze waren allebei vaak in Parijs en richtten zich allebei op Les Nabis. De complete Nabis-collectie uit de Hermitage in St. Petersburg is overgevlogen naar Amsterdam – een zeldzame uitleen.

Musici

En nu kun je er zonder (vlieg)reis zomaar even heen. Ook om in die muzieksalon weer muziek te horen, want de Hermitage nodigt er veel (jonge) musici uit. Onder meer met een wekelijks concert op de woensdagmiddag.

Maar natuurlijk gaat het vooral om Les Nabis: kunstenaars die geïnspireerd waren door de impressionisten en zochten naar een nieuwe manier van schilderen. De Nabis (wat ‘profeten’ betekent in het Hebreeuws) hebben op hun beurt weer kunstenaars als Picasso en Matisse beïnvloed. In die zin klopt hun naam met terugwerkende kracht wel. Les Nabis lieten het impressionisme varen. Bij Monet, Manet, Degas, Cezanne, Gauguin en consorten hadden als uitgangspunt de indruk van een moment – en dat vangen op het doek. Gauguin streefde al meer naar de weergave van het onzichtbare en naar vereenvoudigde vormen. Daarom hangen er bij wijze van opening (en terugverwijzing naar de impressionistenexpo van vorig jaar) drie prachtige schilderijen van hem.

Nieuwe weg

Felix Valloton, Edouard Vuillard, Maurice Denis, Ker-Xavier Roussel en Pierre Bonnard vormden een intieme vriendengroep die de kunst een nieuwe weg induwde. En dat rond 1900, een tijd dat de kunst volop in de beweging is.

Les Nabis waren zich er meer van bewust dat het schilderij ‘’een plat vlak is, dat bedekt is met kleuren in een bepaalde samengestelde orde’’ (aldus Maurice Denis). Doek en verf moesten dan een gevoel of een stemming oproepen. Daar draaide het om. De Symbolisten begonnen daarmee. Daar hangen al wat doeken van. Het zoeken naar het onbewuste en mysterieuze staat daarin centraal. Mooi voorbeeld is de ‘’Maanverlichte nacht in Montmorency’’ uit 1897 van Eugene Carriere. En zo hangen er meer nevelige landschappen die rust en grote visioenen uitstralen.

Les Nabis vonden dat ook. Zij gebruikten ook foto’s voor hun schilderijen. Foto’s die nog meer dan schetsen het moment konden vangen en dus hun invloed hadden op de compositie. De ‘Ochtend in Parijs’ en ‘Avond in Parijs’ van Bonnard zijn daar mooie voorbeelden van. Hoewel er geen leider was in de groep, is Bonnard na het zien van de expositie absoluut de meester van de Nabis. Zoals hij ‘’Plekje in Parijs’’ in 1905 schilderde. Een en al sfeervolle raadselachtigheid in prachtige, bedekte kleuren. Wat heerlijk dat je voor het genieten van zo’n klein meesterwerk gewoon aan de Amstel terecht kunt. De subtiele pianoklanken van tijdgenoten Debussy en Ravel, die er ‘op zaal’ bij klinken, maken het helemaal compleet.