Erwin Olaf heeft iets met behang. De kunstfotograaf, bekend van zijn verstilde en onheilszwangere composities, vindt wat er op een muur zit minstens zo belangrijk als wat er zich voor die muur afspeelt. Het Nieuwe Instituut heeft dat idee nu mooi weten te combineren in een tentoonstelling die zowel de decors van Erwin Olaf’s beroemdste werken laat zien, als een paar behangontwerpen uit de kokers van grote kunstenaars. Het werkt en is absoluut mooi om te zien, maar wat er in een hoekje van de tentoonstellingszaal gebeurt, is de reden om er nog eens terug te komen. Dat is het hoekje waarin je zelf met je eigen behang aan de slag kunt. Niets leuker dan dat. Maar het gaat veel verder: het zou weleens het geheim van de smid kunnen zijn: het publiek aan het werk zetten als dé manier om het publiek vaker te laten komen.
Zelf doen: het Ei van Columbus voor kunstgebouwen
‘Dat kan ik zelf ook!’, of ‘Dat kan mijn nichtje van drie beter!’. Bekende reacties bij moderne kunst, en de horror voor elke museumdirecteur. Dan kun je twee dingen doen: een moeilijk verhaal houden, waarin je het creatieve proces in een historische context plaatst en hier en daar nog wat mystieks laat horen over gehanteerde methodologie, of je kunt de uitdaging aangaan. Die laatste optie vindt steeds meer aanhang bij musea. En niet voor niets, want je publiek blijft terugkomen om meer.
Creativiteit zien maakt creativiteit los
Het Centraal Museum in Utrecht is voor zover ik weet het eerste museum dat experimenteerde met doe-het-zelf-afdelingen bij grote tentoonstellingen. Bij een modetentoonstelling konden mensen zelf jurkjes maken, en de grote Rietveldexpositie van een paar jaar terug leverde vele honderden zelf in elkaar geknutselde miniatuur Rietveldstoelen op. Allemaal dankzij de bouwpakketjes waarmee de bezoekers in het museum aan de slag konden. Het zelfmaakbehang in Het Nieuwe Instituut is gebaseerd op hetzelfde simpele idee: mensen worden creatief van kijken maar creativiteit. Zelf behang maken door een patroon te ontwerpen en dat vervolgens digitaal vermenigvuldigd, gekanteld, vergroot of verkleind op een wand uitproberen: simpel, doch geniaal gevonden van de tentoonstellingsmakers.
Alleen voor kinderen? Zeker niet.
Een speel-doe-en-plak-hoek in een museum is er niet alleen voor kinderen. Een museumdirecteur die dat denkt is net zo beperkt van geest als de toeschouwer die zegt dat ‘zijn nichtje van drie het ook kan’. De wil om zelf met je ervaring in een museum aan de slag te gaan zit bij kinderen iets meer aan de oppervlakte. Volwassen voelen zich evengoed getriggerd. Een museum dat dat niet snapt is een museum dat gedoemd is. Musea die hun kunst als onaantastbaar en ondoordringbaar ten toon stellen maken die fout.
[Tweet “Een speel-doe-en-plak-hoek in een museum is er niet alleen voor kinderen.”]Doe dit vooral ook thuis
‘Do’nt try this at home!’. Dat mensen geïnspireerd raken door dingen die ze zien, weten de makers van spektakelprogramma’s op tv. Dat natuurlijke principe, dat te maken heeft met spiegelneuronen en groepsdwang negeren de brengers van serieuze kunst, of dat nou op het toneel is, of in een tentoonstellingsruimte. Dat sommige kunstwerken te kwetsbaar of te waardevol zijn om aan te laten raken is een logische reden om het publiek op fysieke afstand te houden, maar laat de inspiratie dan wel toe, en erken wat dat met je toeschouwers doet.
Die vaas past er best tussen
Huize Sonneveld, naast het Nieuwe Instuituut, was jarenlang zo’n onaantastbaar monument, waar je alleen maar in bewondering naar mocht kijken. Het perfect bewaard gebleven interieur en de voor de bouwtijd (jaren twintig) unieke wooninnovaties zijn nog steeds subliem. Maar meer dan een eenmalig ‘oh! en ‘ah!’ levert dat niet op. Heb je het een keer gezien, is er weinig reden om later nog eens terug te komen, tenzij met je oma. Het huis is bevroren in de tijd, zoals dat gaat met erfgoed. Tenzij je een eigentijdse ontwerper ermee aan de gang laat gaan. Een interventie noemen ze dat, en met een regelmatige wisseling van zulke interventies hopen de mensen van Het Nieuwe Instituut meer mensen voor een tweede, of zelfs derde keer naar Huize Sonneveld terug te laten keren.
Doe dit vooral ook in een museum
En wat houdt zo’n interventie nou precies in? Feitelijk niets anders dan wat de mensen die zelf in zo’n huis wonen er ook mee zouden doen: er komt een nieuwe mok in het keukenkastje. Of ze hebben in de jaren zeventig een foeilelijke zithoek op het balkon gezet. Het zijn die dagelijkse dingen die inspireren om precies dat te doen waartoe zulke kunst je oproept: anders kijken naar de wereld om je heen, en daar dan ook naar handelen.
[su_service title=”Goed om te weten” icon=”icon: check-square”]Het Nieuwe Instituut, Rotterdam: 1:1 Sets for Erwin Olaf & Bekleidung 17/11/2013 – 30/03/2014.
Richard Hutten in Huis Sonneveld 17/11/2013 – 11/05/2014
[/su_service]
Nederlands 
English (UK) 
Français 
