Het City of Birmingham Symphony Orchestra komt naar ons land. Maandag 9 april geven zij een concert in TivoliVredenburg Utrecht onder leiding van hun jonge chef-dirigent Mirga Gražinytė-Tyla. Zij spelen muziek van Wagner, Debussy en Beethoven, een vrij standaardprogramma op het eerste gezicht. Maar gelukkig neemt de Litouwse Gražinytė-Tyla een stuk mee van haar landgenote Raminta Šerkšnytė. Die schreef Fires in 2010 als opmaat voor de Vijfde Symfonie van Beethoven. Ook tijdens dit concert staan deze twee werken naast elkaar.
Šerkšnytė werd in 1975 geboren in Kaunas, een stad ruim honderd kilometer westelijk van Vilnius, de hoofdstad van Litouwen. Vanaf haar zevende speelde ze piano en snel daarna ging ze ook componeren. Ze volgde compositieonderricht bij de vermaarde Osvaldos Balakauskas aan de Muziekacademie van Vilnius. Vervolgens nam zij in het buitenland deel aan masterclasses bij zulke uiteenlopende grootheden als Louis Andriessen, Magnus Lindberg en György Kurtág.
Postromantiek
In 2005 gooide Šerkšnytė hoge ogen tijdens de Gaudeamus Muziekweek met haar compositie Vortex voor viool en ensemble. Hierin draait het materiaal voortdurend rond in een vicieuze cirkel, de ‘draaikolk’ uit de titel. Bij elke ‘draai’ wordt het geheel dynamischer en gecompliceerder. Later dat jaar won ze met dit stuk het International Rostrum of Composers van de UNESCO. Inmiddels heeft zij een vaste plaats verworven in het Litouwse en internationale muziekleven.
De muziek van Šerkšnytė haakt aan bij de (post)romantiek, maar incorporeert ook elementen uit (post)minimalisme, jazz en avant-garde. Al vanaf haar eerste stukken overrompelt zij het publiek met haar intense emotionele expressie; haar werk is zeer gepassioneerd. Zij heeft tegelijkertijd een groot gevoel voor vorm en instrumentatie en paart een complex web van ritmische texturen aan kleurrijke harmonieën.
Vitale energie
Haar belangrijkste inspiratiebronnen zijn het brede spectrum van psychologische gemoedstoestanden en muzikale archetypen. Haar werk varieert van kalm en meditatief tot mysterieus of nostalgisch, maar kent ook uitbarstingen van vitale energie. Veel van haar composities lijken op geschilderde muzikale landschappen. Bijvoorbeeld haar grootse orkestwerk Aisbergas (IJsberg Symfonie), waarmee zij in 2000 haar master compositie afsloot.
Dit werk vormde de start van een reeks orkestwerken die zijn geïnspireerd op natuurverschijnselen en elementaire krachten. Hiertoe behoren ook Mountains in the Mist (2005), Glow (2008) en het tijdens het concert van de Britten uitgevoerde Fires. In deze tweedelige compositie heeft Šerkšnytė getracht verschillende ‘gezichten’ van brand weer te geven: van de afstandelijke waarneming van een naderende ramp tot donderende explosies van samengebalde energie.
Van etherisch getinkel tot donderend geraas
Het eerste deel, ‘Misterioso’, opent met etherisch getinkel en lang aangehouden strijkers- en blazersklanken. Gaandeweg vormen zich opborrelende motiefjes, die beelden oproepen van een onderhuids flakkerend vuurtje. De dynamiek wordt krachtiger en lage instrumenten mengen zich in het betoog, waarna het vuur tot een eerste uitbarsting komt. Dan keert de schijnbare rust terug, maar onder de oppervlakte blijft het rommelen, als een vulkaan die op uitbarsten staat.
Die explosie volgt met donderend geraas in het tweede deel, ‘Con brio’. Dit opent met fortissimi gespeelde, repeterende thema’s van koperblazers en strijkers die in de verte herinneren aan het werk van John Adams. Het steeds dichter wordende weefsel van heftig door elkaar krioelende ritmes en lijnen genereert een toenemende spanning.
Dalende melodieën en dito glissandi creëren de indruk van vallende balken en stenen. De boel stort definitief in met een citaat van het openingsmotief van de Vijfde Symfonie van Beethoven. Šerkšnytė knipoogt zo naar haar illustere voorganger: zij componeerde haar stuk voor een Beethovencyclus van het Beiers Radio Symfonieorkest. Ook tijdens dit concert van het City of Birmingham Symphony Orchestra gaat Fires vooraf aan Beethovens Vijfde Symfonie.
Meer informatie en kaartjes via deze link
Tijdens mijn inleiding van 19.30-20.00 uur hoop ik te kunnen spreken met dirigent Gražinytė-Tyla
Nederlands 
English (UK) 
Français 
