Theater vanaf de bank: van de Zuidoever van de Theems naar Broadway in één avond.

Voor menig theaterliefhebber zal het vloeken in de kerk zijn, kijken vanaf de bank. De sfeer in de zaal en het directe contact ontbreekt. Helemaal waar, en toch zijn ook de voordelen van comfortabel zitten, kijken wanneer je wilt, ondertiteling en de on demand W.C.-pauze wel wat waard. Onder het genot van een haardvuurtje kijk je tegen niemands achterhoofd aan.

Geen gesnuif, geen gesnotter en geen ellebogen-gevecht met je buurman of buurvrouw. Met rolstoel kun je naar elke voorstelling. Het niet onbelangrijke nagesprek met je mede-theaterliefhebber moet je helaas wel zelf via Skype organiseren, maar het programmaboekje is daarentegen weer altijd beschikbaar. 

Digitheater

Digitaltheatre, banktheater – of hoe het ook gaat heten, want zo nieuw is het – brengt innovatie. Via webportals spelen voorstellingen lang in het circuit. Voorstellingen die je anders niet gezien zou hebben komen ineens binnen handbereik. Dat is best verleidelijk. Van de zuidoever van de Theems naar Broadway is mogelijk in één avond.

Het heeft een eigen charme. Te vergelijken met vroegere studiofilms is het niet echt. En ook de VHS-banden van Play of the Week kun je rustig in de kringloopwinkel laten liggen.

Theaterflix

Sinds drie maanden zet Theaterflix in Nederland in op een aftermarket om voorstellingen een langer leven te geven. Bij de eerste ervaringen, lokaal in Amsterdam bij Salto TV, viel de animo en het publiek niet tegen. Nu, met de aansluiting van de theaters Bellevue en Krakeling en met partners als Toneelmakerij, van Engelenburg, Groots en Meeslepend en Stip, is Theaterflix een serieuze speler aan het worden. Vrije sector en gesubsidieerde gezelschappen zijn er beiden welkom. Ook uit het erfgoed ‘Bijzondere Collecties’ waarin zich het archief van Theater Instituut Nederland bevindt, worden wekelijks voorstellingen ontsloten. 

Toch zal het streamen voorlopig een beperkte markt blijven. Omdat een traditie om theater integraal op televisie uit te zenden ontbreekt, is een lange weg te gaan. De catalogus is op dit moment nog niet heel rijk gevuld. De prijs (€10,- voor een half jaar) is daar ook naar. Het is pionieren en het verdelen van energie voor oprichters Tony Minnema (voormalig artistiek leider van het Fijnhouttheater) en Emile Ripke. De één vanuit een technische videoregistratie achtergrond, de ander bekend met strategie en business- en verdienmodellen. Beiden theaterliefhebber. Het is een service aan de sector en een manier om ander publiek te bereiken. Trailers van nieuwe voorstellingen staan ook op het platform.

Laptop

Tony Minnema: ‘De bedoeling is om mensen met de laptop aan theater te kluisteren. We willen meer bekendheid voor het fenomeen creëren en kijkers heropvoeden over de kracht ervan. Mensen die niet gaan, zijn vergeten wat het is.’

‘Digitaal theater is een andere ervaring. Er is geen retake, de camera is onverbiddelijk. Een close-up van een bezwete acteur die door het gaatje gaat, hoe echter kan het zijn? Op de achterste rij in de schouwburg zie je dat niet allemaal.’

Het platform werkt twee kanten op: voorstellingen aanbieden maar ook kijkers naar de zaal halen. ‘Je hebt elkaar nodig als partners voor publiek.’ Theaterflix is van plan om met adverteerders te werken, maar het moet wel een aangenaam geheel blijven om naar te kijken.

The Nation

In het theater weet men met beperkte middelen de spanning vaak lang vast te houden met intrigerend spel. Op camera is dit minder interessant dan in de zaal, maar kennelijk nog steeds interessant genoeg. Eric de Vroedt experimenteert al met The Nation waarvan de eerste drie afleveringen op Youtube staan. Maar hij is geen regisseur met camera-ogen. Wat dat betreft lijkt het echt een aparte, uitdagende top-discipline te worden voor makers die beide vakken beheersen, zowel theater als film en TV. Te zien aan het afnemende aantal viewers zou het gelukt kunnen zijn om mensen naar de zaal te lokken voor de andere delen. Maar we weten het niet. Het is te vroeg om er conclusies aan te verbinden.

Dagstand The Nation youtube

aflevering 1 (4.657 views)

aflevering 2 (1.528 views) 

aflevering 3 (1.357 views)

Toneel op TV

Er zijn meer voorbeelden van zulke convergentie. Peter de Baan bracht voor de gelegenheid een toneelversie op TV van een kerstverhaal over de gevolgen van de gasboringen in Groningen. Prachtig om te zien als experiment, maar als semi-geïmproviseerd geheel levert het een te mager plot op voor de ruime speeltijd. Het blijft iets houden van een making of waar je naar zit te kijken.

TV-versies van Nathan Vecht Kunsthart en Aaf Brandt Corstius Fiftyfifty vertonen een goede balans. Met weinig speellocaties en entourage worden aangepaste toneelversies gebracht als televisiefilm. Maar deze producties zijn al bijna geen toneel meer te noemen, de planken zijn onzichtbaar voor het publiek.

Internationale verwennerij

Aaron Sorkin werkt in de US voor NBC aan een remake van de toneelversie van A few good men. De productie is een opvolger van een eerdere musical op TV: Hairspray Live. Omdat het werd uitgezonden rondom Thanksgiving trok het een megapubliek. De opvolger is al een paar keer uitgesteld (nu tot 2019) wat er op duidt dat het geen gemakkelijke opgave is om toneel te vertalen naar beeld. 

National Theatre Live, op de zuidoever van de Theems in Londen, streamt naar bioscopen. Live opera en ballet leveren vooralsnog de mooiste registraties op. En Shakespeare fans – hoe kan het ook anders – komen vooralsnog het beste aan hun trekken. Via Digitaltheatre is er zeker meer te zien, ook nieuwe bewerkingen van andere klassiekers en hedendaags werk vanuit literaire traditie. Het beste van Broadway is op de voet te volgen via Broadwayhd.

Produceren voor digitheater

Om het nieuwe publiek te pakken zijn mogelijk aanpassingen en nieuwe vormen van creativiteit nodig, al direct te beginnen bij het schrijven van toneelteksten. Ook zijn er wensen voor dingen die doorgaans bij een gekochte kwaliteits-DVD zitten opdat de hele mikmak aan trailers, teasers en interviews, extra’s gebundeld aangeboden kan worden op één platform. 

Gezien de buitenlandse ontwikkelingen lijkt het er op dit moment op dat branchevereniging NAPK aan de slag kan voor een nieuw standaard branchecontract. Het verleden sinds de introductie van internet leert dat veranderingen vaak beter omarmd kunnen worden, dan genegeerd. Vanavond de Nationale Opera met Die Walküre.

Podcast Theaterflix

Volgende week praat collega Wijbrand Schaap verder met Tony Minnema en Emile Ripke van Theaterflix over rechten en verdienmodellen. Vragen kunnen worden ingestuurd.