Waarom is het grootste retrospectief over de Italiaanse ontwerper Gianni Versace tot nu toe te zien in Groningen? “Waarom niet?”, grapt Andreas Blühm, algemeen directeur van het Groninger Museum. Het lijkt inderdaad een bizarre keuze, maar wie wat beter kijkt, ontdekt een paar raakvlakken tussen het museum in het nuchtere noorden en het maximalisme van Gianni Versace, die op 2 december 76 jaar zou zijn geworden (Versace is vermoord in 1997).
Zo is het Groninger Museum, dat opvalt vanwege zijn vrolijk gekleurde tegels aan de buitenkant en de mozaïeken bij de entree, ontworpen door de Italiaanse ontwerper Alessandro Mendini (1931-2019). Hij koos net als Versace voor een postmodernistische benadering voor zijn ontwerpen, haalde inspiratie uit allerlei bronnen, en experimenteerde met vormen, kleuren en voorwerpen uit het dagelijks leven. Zowel Versace als Mendini hebben op hun eigen manier bijgedragen aan een nieuwe esthetiek in het Italiaanse design. Bovendien is het bekend dat Versace een paar glazen vazen van Mendini bezat, die in 2005 werden geveild in New York.
Opvallende modetentoonstellingen
Het Groninger Museum richt zich met name op design met een rauw randje en heeft eerder succesvolle modetentoonstellingen van ontwerpers als Viktor&Rolf, Alaïa en Vivienne Westwood gepresenteerd. Gaat het nu dan om een ‘blockbuster tentoonstelling’, waarbij een groot publiek wordt aangetrokken, entertainment de boventoon voert en het overbrengen van kennis ondergeschikt is?
Niks is minder waar volgens de Duitse gast-conservator en curator Karl von der Ahé: “De samenwerking met een museum is in de eerste plaats niet gebaseerd op commerciële aspecten. Natuurlijk moeten de kosten van ons werk en de diensten van de bruikleengevers van de originele werken worden gedekt, maar de kwaliteit van het samenwerkende museum en zijn team staat altijd centraal.”
“Wij hebben deze kwaliteit aangetroffen in het Groninger Museum en zijn erg blij met de succesvolle samenwerking”, benadrukt von der Ahé. “We hebben hier en daar in de tentoonstelling ook werk uit de eigen collectie van het museum toegevoegd, waaronder hedendaagse designstukken, schilderijen, boeken en tijdschriften”, vult Fabienne Chang, conservator van het Groninger Museum aan. “Hierdoor wordt het werk van Gianni Versace in een bredere artistieke context geplaatst.”
Supermodellen en amazones
Versace speelde in op onze behoefte om op te vallen. Hij hield van sterke ‘amazones’, zoals zijn zus Donatella, die hij graag in zijn uitdagende kleding liet uitblinken. De creaties van Versace zorgden soms voor controverse. Met name zijn ‘bondage collectie’, waarin hij harde elementen in de vorm van gespen, riemen en XL-veiligheidsspelden liet contrasteren met zacht leer, kreeg aanvankelijk veel kritiek van de pers. Deze reageerde met kreten als: ‘chic or cruel?’ Toch was deze rauwe seksualiteit voor Versace juist een symbool van kracht.
Versace doorbrak het traditionele man-vrouw beeld door verleidelijke kleding voor beide seksen te ontwerpen, en liet mannen bovendien vaker hun borsten tonen dan vrouwen. Zijn openlijke homoseksualiteit maakte hem een belangrijk persoon binnen de LHBTQ-beweging.
Slimme marketeer
Versace was ook een slimme marketeer, die zichzelf omringde met beroemdheden om zijn merk te promoten. Deze werden allemaal opgenomen in zijn zogenaamde ‘famiglia’. De influencers van nu hebben volgens Chang veel aan Versace te danken: “Als we kijken naar de invloed van Gianni Versace op het huidige influencer-fenomeen, moeten we beginnen met Versace’s nauwe samenwerking met beroemdheden en supermodellen als Naomi Campbell, Claudia Schiffer en Linda Evangelista, die ‘ambassadeurs’ werden voor zijn merk.”
“Vooral de supermodellen, met wie hij vaak jarenlang samenwerkte, op en buiten de catwalk kleedde en in zijn reclamecampagnes liet figureren, geven een vroeg voorbeeld van de influencer. Zij gingen naar modeshows en feestjes, allemaal uitgedost in Versace, en toen waren het de paparazzi en de pers die de foto’s van hun outfits, en wat zij te zeggen hadden, ‘deelden’. Dus hoewel de productiewijze (foto’s maken, content delen, advertenties maken) tegenwoordig is verschoven naar de influencers zelf, is de aandachtseconomie in feite hetzelfde gebleven.”
That dress
Toen de Britse actrice Liz Hurley in 1994 de acteur Hugh Grant vergezelde op de rode loper van de première van de film Four Weddings and a Funeral, veroorzaakte haar zwarte zijden jurk van Versace, met aan beide kanten grote gouden veiligheidsspelden, een mediahype.
Volgens Von der Ahé is dit hét kledingstuk dat de impact van Versace als ontwerper illustreert. De jurk, die de toepasselijke naam that dress kreeg, is een bruikleen van het Metropolitan Museum of Art in New York.
Een andere iconische jurk, ook te zien in Groningen, is de glinsterende jurk die prinses Diana in november 1997 op de cover van Harper’s Bazaar droeg. Diana droeg vaker ontwerpen van Versace om een statement te maken.
Italodisco
Naast couture laat Gianni Versace Retrospective ook campagnebeelden, boeken en andere objecten zien die de impact en veelzijdigheid van de Italiaanse ontwerper tonen. Zo is er een ruimte gewijd aan de Amerikaanse popcultuur van de jaren 90 (met onder andere een jurk bezaaid met Andy Warhol’s portretten van Marilyn Monroe), en een zaal met kleding die geïnspireerd is door het zogenaamde ‘Italodisco’ tijdperk.
Waarom past het maximalisme van Versace zo goed bij deze roerige tijden en de jongere generaties van nu? Volgens Chang zou de ‘zelfmedialisering’ van Versace (hij schonk regelmatig aan musea), ten eerste een van de redenen kunnen zijn dat hij van alle succesvolle ontwerpers uit zijn tijd, nog steeds volgens velen een van de belangrijkste is. Na zijn moorddadige dood, verfilmd in de Netflix-serie The Assasination of Gianni Versace: American Crime Story, wist bovendien iedereen, inclusief de jongere generaties, opeens wie hij was.
Familiebedrijf
Volgens Chang is Versace nu onder andere zo populair bij jongeren vanwege de nostalgie-factor en referenties naar de nineties; Versace was in de jaren 90 erg populair bij rappers. De liefde voor de jaren 80 en 90 is Volgens Von der Ahé en de Duitse gast-conservator en curator Saskia Lubnow ook deels te wijten aan de hoogwaardige mode die in deze decennia werd gemaakt. Deze mode was nog gebaseerd op vakmanschap, met alle bijbehorende kwaliteiten.
“Veel modebedrijven waren familiebedrijven met een knowhow die deel uitmaakte van deze traditie”, zegt Von der Ahé. Dat is volgens de conservatoren tegenwoordig anders bij veel wereldwijd opererende modemerken, die de oude familienamen gebruiken voor hun marketing, maar volgens de conservators geen ‘authentieke roots’ meer hebben. Tenslotte komt het opvallende karakter van Versace’s kleding nu ook goed van pas op sociale media en sluiten de ontwerpen van Versace ook naadloos aan bij het fenomeen ‘dopamine dressing’. Hierbij wordt kleding gebruikt om de gemoedstoestand in chaotische tijden een boost te geven.
Donatella
Na Versace’s dood op 50-jarige leeftijd in 1997 nam zijn zus Donatella het stokje van hem over. Aan haar werk wordt in de tentoonstelling geen aandacht besteed. De conservatoren hebben hier een simpele verklaring voor: “Ons werk eindigde met de dood van Gianni Versace in 1997 en de collecties die hij tot dan toe had ontwikkeld. Het gaat om een terugblik op hem als persoon en als modeontwerper.”
Toch is de invloed van Gianni tegenwoordig nog goed zichtbaar in de provocerende en krachtige ontwerpen van het label, waar bondage-elementen, opvallende kleuren en ‘hypersexy’ looks nog altijd hun opwachting maken.
Goed om te weten
Nederlands 
English (UK) 
Français 
