Op maandag 1 september opende belangenkoepel kunsten 92 het culturele seizoen met het traditionele Paradisodebat. Niet dus als zondagse afsluiting-met-borrel van de Uitmarkt, want die was verhuisd naar het uiterst centraal gelegen Apeldoorn. Daarom dus, want welke Amsterdammer gaat nu naar Apeldoorn voor een debat dat zelden meer oplevert dan ergernis als gespreksvoer voor de witte wijn met bitterballen na afloop? En, het moet gezegd, zonder Amsterdammers zou het in Apeldoorn een ander feestje worden.
Dat had dus wel tot gevolg dat de ochtend toch weer hetzelfde liep als die borreluurtjes van vroeger. Terwijl er alle aanleiding was om er iets meer van te maken. Drie sprekers gingen in gloedvolle betogen in op de al dan niet vermeende bedreiging van de artistieke vrijheid in tijden van Gaza, Trump, Ja21 en Woke. Schrijfster Karin Amatmoekrim en museumdirecteuren Martine Gosselink (Mauritshuis) en Bregtje van der Haak (Eye) belichtten elk vanuit hun eigen achtergrond hoezeer ook in Nederland de vrijheid van de kunsten niet vanzelf spreekt.
Krachtige speeches
Het waren krachtige speeches, waarbij de schok die veroorzaakt is door de Trumpistische staatsgreep in de VS vooral doorklonk in het betoog van Gosselink, die hardop twijfelt of de meesterwerken die zij in beheer heeft nog wel op tournee mogen in Amerika, nu ze daar voor extremistische propaganda kunnen worden ingezet. Karin Amatmoekrim miste moreel leiderschap en Bregtje van der Haak hield een pleidooi om ons beeldend erfgoed te behouden in de wilde storm van beeldcultuur die ons via sociale media omver blaast.
In het publiek de bekende vertegenwoordigers van de sector, aangevuld met een paar lokale, landelijke en Europese politici en ambtenaren, van vooral de partijen die al een paar decennia feitelijk buitenspel staan, of mee hebben moeten doen in het neoliberale spel van de VVD. Enigszins dapper was de aanwezigheid van een echte SGP’er, die dit keer echter sprak als buitengewoon kunstminded vertegenwoordiger van de provincies, en dus niet aangesproken kon worden op de nogal naar bruinrechts neigende maatschappijvisie van de Staatkundig Gereformeerden.
Dappere Eric
Helemaal dapper, aldus zichzelf, was VVD’er Van den Burg, die onlangs nog door het stof moest wegens schelden op NSC (Teringleijers) en PvdD (Kutwijf). In het debat maakte hij vooral duidelijk dat de kunsten niets van de VVD hoeven te verwachten, net als de afgelopen decennia waarin de partij een essentiële rol speelde in opeenvolgende regeringen. Hij begon een beetje pesterig met de bal van de sprekers door te spelen naar de zaal, door te constateren dat daar niemand zijn mond open deed. Het is soort kunstenaartje pesten waar wijlen Frits Bolkesteijn een ster in was, vooral tijdens zijn optreden tijden de ‘schreeuw om cultuur’, toen hij de sector de keuze liet: cultuur of ontwikkelingshulp. Over moreel leiderschap gesproken.
Van den Burg had een punt dat er weinig concreets uit het publiek kwam, anders dan de gebruikelijke roep om geld voor makers. Of de cultuursector zelf moreel leiderschap wilde tonen? Hij vond dat dat moest.
#HowcanImakethisaboutme
Uiteindelijk ontaardde het ‘debat’, ondanks prachtige muziek van een Amsterdamse conservatoriumstudente, in een wedstrijd ‘how can i make this about me’, waarbij er door de aanwezige politici weinig moreel leiderschap werd getoond, maar wel veel prachtige vergezichten werden aangeboden met hun eigen visie. De oproep van Karin Amatmoekrim, om nu toch eindelijk eens over de eigen schaduw heen te springen en kunst als een fundamenteel maatschappelijk goed te zien, leidde in de zaal alleen maar tot een verdere scheiding tussen de cultuurwoordvoerders.
Het is het zoveelste Paradisodebat dat ontaardt in preken voor eigen parochie en verongelijkt – hoe terecht ook – roepen om meer geld. Was het tot nu toe vooral een verplicht nummer voor je jaarlijkse netwerkborrel, met de verplaatsing naar maandagochtend en de kennelijke onmogelijkheid om het op de nieuwe seizoensopening in een ander deel van het land te doen staat het bestaansrecht definitief op de tocht.
Spiegel nodig
Kunnen we het seizoen niet beter openen met een paar daverende speeches (niet alleen het theaterfestival), een requiem voor meer dan alleen Den Bosch (zoals bij November Music) en een flashmob voor een onvermijdelijk ook in de komende jaren actuele politieke gruwel waar ons land toch weer aan meewerkt, zoals dit jaar de indrukwekkende, maar ook moedeloos makende, zoveelste lawaaidemo voor Gaza?
Of vraag een politicus uit een buurland eens om een speech over de waarde van kunst, als spiegel voor het weinig cultureel bevlogen groepje mensen waar we er eind oktober weer 150 van gaan kiezen?
