“ Beste vrienden van Vrije Kennis,” Met deze woorden besluit de voorzitter van Wikimedia Nederland, Frans Grijzenhout zijn welkomspraatje van de Wikipedia conferentie.
In een conferentieoord op Hoog-Catharijne word ik omringd door zo’n 120 ‘ Wikipedianen’, zoals ze zichzelf noemen. Zoals in iedere subcultuur is duidelijk te zien wie er tot de vaste incrowd behoort. Wikipedianen zien er uit alsof ze uit de diepste spelonken van een archief zijn gewandeld. Het merendeel is grijs, man en oogt verlegen doch vriendelijk. Zelden bezocht ik een conferentie waarbij de langere rij niet voor dames-, maar voor de heren-wc staat!
Dit zijn dus de vrijwilligers die Wikipedia mogelijk maken. Wikipedia, een van de weinige grote sites die informatie gratis beschikbaar stelt, geen advertenties plaatst en mijn zoekgedrag niet volgt en opslaat. Kortom, zoals de jongens van Blendle het zouden noemen, een ‘supersympathieke’ organisatie.
Verbind met dagelijks leven
De Wikipedia Conferentie begon met keynote spreker Hans de Zwart, van de organisatie die opkomt voor onze digitale burgerrechten, Bits of Freedom. Het onderwerp: ‘Vrijheid en de commercialisering van het web.’ klinkt misschien niet zo sprankelend maar een thrillerachtig bevlogen verhaal over kennisdeling, ministers die wetten maar niet aanpassen, Facebook dat de derde wereld probeert over te nemen en Edgar Allen Poe volgde. De Zwart weet zijn publiek te boeien, doordat alles wat op het internet gebeurt te relateren is aan ons dagelijks leven.
Toon de consequenties
De muziek die je graag luistert (spotify), de boeken die je leest (kindle), de films die je kijkt (netflix, youtube), de vrienden die je hebt (facebook), leidden allemaal tot een enorme berg data over jou soms zonder dat je je ten volle de impact beseft van de consequenties.
Want wil je dat ‘een provider’ weet dat jij ‘50 tinten grijs’ leest? En wil je vervolgens gespamd met aanbiedingen voor spannende latex pakjes en budgetvluchten naar Amerika? Het zou zo maar kunnen. Ernstiger is het als je digitale verleden je belemmert in het krijgen van een hypotheek, een baan of een partner.
Zet vraagtekens
De Zwart onderbouwt met deze voorbeelden dat het internet in rap tempo verandert van een vrije, publieke ruimte in een digitale trackingsmachine waar de minste of geringste zoekopdracht wordt opgeslagen en geanalyseerd. Zonder anonimiseringssoftware en cookieblokkers wordt iedere beweging op het web door commerciële partijen opgezogen en uitgespuugd in de vorm van (bijvoorbeeld) advertenties. Dat is iets is om vraagtekens bij te plaatsen.
Hou het luchtig
Hans de Zwart is geen man die een dergelijk verhaal zwaar en beladen brengt. De toon is luchtig, zijn spreekstijl nonchalant en helder, de slides kort en bondig. Ook als je nog zo onbevangen als een kind dagelijks je leven bij elkaar Googlet, internetbankiert en Zalandoot, begrijp je nu als een donderslag bij heldere hemel dat aan deze gratis gemakken een prijskaartje hangt. En dat het puur eigenbelang is om iets te zeggen te hebben over je internetgedrag. Of – op zijn minst – dat we met zijn allen een visie ontwikkelen op hoe die informatiestroom beheerd dient te worden. Kortom, we hebben het vandaag over privacy, een van de nieuwste en grootste ethische kwesties van de 21ste eeuw.
Spaar niemand
Spannend wordt het dan ook als de spreker zijn gastheer, Wikipedia, een kritische spiegel voorhoudt over Wikipedia Zero, een project waarbij men in ontwikkelingslanden gratis data krijgt van telecomaanbieders om Wikipedia te kunnen bezoeken en ‘free access to knowledge’ te geven. De Zwart onderschrijft weliswaar dat de intentie van Wikipedia niet commercieel is, maar vraagt het publiek na te denken hoe wenselijk het om dit te doen. Is er nog ruimte voor kleine concurrenten? Willen we wel dat een grote organisatie met een voorloperspositie bepaald dat zij ‘de ware juiste’ bron van kennis is?
Geef oplossingen
Zoals de Amerikaanse filosoof Helen Nissenbaum onlangs nog in de Correspondent vertelde, ontwikkelde zij initiatieven die de datastroom ontregelen. Bijvoorbeeld met de tool Ad Nauseam, die op iedere advertentie klikt die op je beeldscherm voorbij komt waardoor het profiel dat bedrijven van jou opstellen ‘vervuild’ raakt. Als de overheden niet snel genoeg kunnen of willen ingrijpen, laten de burgers het dan zelf doen. Opdat ons bestaan niet uitsluitend gereduceerd wordt tot de rol van ‘consument’.
(Helaas is er geen filmpje van de speech beschikbaar. Maar als je na dit stuk gegrepen bent door de strijd van Bits of Freedom dan kun je 16 december al terecht bij de uitreiking van de Big Brother Awards in de stadsschouwburg in Amsterdam.)
