‘Frankenstein’ Hlobo wil Zuid-Afrika genezen

Verspreid door de grote zaal van museum Beelden aan Zee in Den Haag liggen en hangen enorme werken, merendeels bestaand uit lint en gebruikte binnenbanden van auto’s. Daarnaast hangen er doeken aan de wand, alweer vol kleurig lintborduursel. Deze doeken zijn meer sculptuur dan schilderij. Het is werk van de Zuid-Afrikaan Nicholas Hlobo. Beelden aan Zee brengt onder de titel Imilonji Yembali (Melodies of History) zijn eerste solotentoonstelling in Nederland[hints]In 2012 maakte een werk van Hlobo al deel uit van de grote Zuid-Afrikatentoonstelling in Beelden aan Zee, getiteld The Rainbow Nation[/hints]. In Parijs is hij al langer te zien in Centre Pompidou en de Londense Tate Modern heeft een permanente zaal aan hem gewijd. Het werk van Hlobo (1975) vraagt wel enige uitleg om toegankelijk te worden.

Iedereen zal snel het contrast zien tussen de aaibare lintjes en stofjes en de rauwe binnenbanden, waar de ventielen nog uitsteken. ‘Hlobo gebruikt de baseballstitch om het rubber van de autobanden aan elkaar te naaien, dat staat bij hem voor mannelijkheid,’ verklaart conservator Alessandra Laitempergher. ‘Tegelijkertijd is het lint in al zijn kleuren ook heel decoratief en daarmee vrouwelijk.’

Chirurg en verteller

Tegengestelden weer aan elkaar naaien, Hlobo is er bewust mee bezig. Hij noemt zichzelf een chirurg en verteller. Als Zuid-Afrikaan van de Xhosa-stam[hints]De Xhosa, Xosa, AmaXhosa of Ama-Xosa zijn een volk in Zuid-Afrika. Zij wonen vooral in de provincie Oost-Kaap en er vindt veel migratie plaats naar Gauteng en Kaapstad. Hun taal, het isiXhosa, behoort tot de Nguni-tak van Bantoetalen. Steeds meer AmaXhosa trekken naar de steden, maar oude tradities worden evengoed nog op het platteland bewaard.(wikipedia)[/hints] én als homoseksueel heeft hij zich lange tijd gediscrimineerd gevoeld. Nu probeert hij zijn eigen land te helen door uitersten te verzoenen. Hij wil zijn lang onderdrukte taal bevrijden door al zijn werken uitsluitend titels in de taal van de Xhosa te geven. Titels die niet letterlijk vertaald mogen worden, alleen uitgelegd. Met het weer onthullen van zijn taal verhult hij echter voor de meeste toeschouwers de betekenis van zijn werken: opnieuw een tegenstelling.

In zijn rol als verteller laat Hlobo bijvoorbeeld de ontwikkeling van de moderne samenleving zien: de rubberbanden vertellen de geschiedenis van de uitvinding van het wiel tot de auto als statussymbool, maar suggereren ook een verbinding met erotiek en sm. Als chirurg wil hij niet alleen het beschadigde verleden van zijn land weer aaneenstikken, maar zijn werken ook tot leven wekken. Dat kan zijn door in één van zijn sculpturen een nacht te slapen, waarna het werk onafhankelijk van hem verder bestaat. Zo is hij een weloverwogen dokter Frankenstein, wiens creaties gelukkig ook aantrekkelijk zijn voor wie niet alle achtergronden kent. De sculpturen met hun grillige vormen en veelheid aan materialen doen het uitstekend in de strakke, lichte ruimte van Beelden aan Zee.

Verder in Beelden aan Zee: Eyal Assulin en Geer Steyn.

Gelijktijdig start in hetzelfde museum de kleine tentoonstelling Virus van Eyal Assulin (1981). De Israëlische kunstenaar bouwde een constructie, half graafmachine, half spin, van karton. Bij Assulin, opgegroeid in de bouwwereld, draait het om het contrast tussen mens/natuur en machine. Doordat Virus op vier graafarmen staat, ziet het werk er weliswaar dreigend uit, maar de dreigende machine zou omvallen zodra hij één arm op zou heffen. Daarom blijft het bij af en toe boos grommen. Een aardige gedachte en prachtige uitvoering, maar echte ontroering blijft uit. Een aantal kleinere werken, waaronder een grijper die zijn eigen stroomvoorziening heeft losgetrokken, drukt in essentie hetzelfde idee uit.

Lichaamsdelen

Heel anders van karakter is Geer Steyn. Beeldhouwer. Steyn (1945) is een leerling van Piet Esser en Fritz Wotruba en was jarenlang docent aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en andere kunstopleidingen. Daar leidde hij een nieuwe generatie beeldhouwers op, onder wie André Kruysen en Elly Baltus. Steyn maakt vooral penningen en stenen beelden in series. In die series isoleert hij wat hij wil tonen, vaak een lichaamsdeel – benen, of een kop, en voert hier diverse varianten van uit. Daarmee legt hij meteen zijn denkproces bloot.

Penningen

Het maakt voor Steyn geen verschil of een werk groot of klein is. Dat is te zien aan de penningen. Daarop drukt hij zowel portretten als dieren in enkele simpele vlakken zeer trefzeker in de klei. Het denkproces is ook zichtbaar in de wijze waarop Steyn werkt met symmetrie en asymmetrie. Bevat een brok steen bijvoorbeeld links een groef, dan kan een enkel aangebracht oog rechts voldoende zijn om ook de suggestie van een linkeroog te wekken. Steyn gaat als kunstenaar liefdevol en onderzoekend te werk, en deze tentoonstelling verdient het om met evenveel aandacht bekeken te worden. De monografie die het museum uitbrengt bij de expositie, brengt het werk van Steyn zeer uitvoerig en mooi verzorgd in kaart.