Struggle is met stip het woord dat het meest valt in het videodrieluik ‘The Tempest Society’. Het gevecht om een menswaardig bestaan, de strijd om papieren, de worsteling met een systeem dat jou geen rechten wil geven. Vluchtelingen struggelen dag in dag uit, jaar in en jaar uit, met deze materie.
In dit videodrieluik geeft de Marokkaans-Franse regisseuse Bouchra Khalili (Casablanca, 1979) de onzichtbaren een stem. Door emigranten zelf hun verhaal te laten vertellen geeft zij ze zichtbaarheid in een maatschappij die ze liever niet wil zien. Ze werkt niet met professionele acteurs maar met ‘gewone’ mensen.
“Europa heeft een lange geschiedenis maar een kort geheugen.”
Haar belangrijkste thema’s, migratie en burgerrechten, worden dit keer verwoord door drie inwoners van Athene, met wie ze een collectief opricht. Dit collectief ‘The Tempest Society’ is een eerbetoon aan het collectief ‘Al Assifa’ (de storm). Die groep, ook bestaande uit een harde kern van drie, streed in de jaren 70 in Parijs voor dezelfde onderwerpen.
Er is weinig materiaal voor een reconstructie van ‘Al Assifa’ overgebleven uit de jaren ’70. Maar het is ontroerend hoe de poging wordt vormgegeven. De Atheense performers houden drie foto’s van de drie leden voor hun gezicht en vertellen over de groep. Het laatste, nog levende lid van Al Assifa, filosofiedocent Phillipe, schuift aan en leest voor uit het manifest van de groep. Het is een mooi eerbetoon aan het verleden van politiek theater maken en tegelijkertijd de brug en verantwoording naar wat we verder nog te zien krijgen.
“theater zonder performance of performance zonder theater?”
Wat gebeurde er allemaal rondom migratie sinds de jaren 70? Een wirwar van mededelingen over grondwetten, incidenten, de Junta en individuele verhalen volgen.
De voorstelling heeft geen traditionele verhaalstructuur maar bestaat uit drie delen die 1. Story 2. Play en 3. Characters als titel dragen. Ook is een muzikaal intermezzo en een epiloog. Khalili kiest voor grijstinten in het beeld en emotieloosheid in het spel. De neutrale vertelstijl moet de voorstelling het gevoel van een journalistieke krant geven. Het is niet de bedoeling dat we medelijden hebben. Khalili ziet migratie als een daad van verzet tegen een gevestigde orde. Het laatste wat ze wil is migranten als kwetsbaar en onzelfstandig wegzetten.
Pas als de persoonlijke verhalen van Katarina en Elias worden verteld, kijken de spelers in de camera. Katarina, kind van gevluchte Ghanese ouders, werd volledig rechteloos geboren in een Atheens ziekenhuis. Het enige officiële bewijs van haar bestaan is haar geboortewijs. Haar lot is afhankelijk van iedere willekeurige politieagent die haar op straat kan aanhouden en uitzetten.
De Keniaan Elias kwam op zijn vierde naar Griekenland, en assimileerde als de beste. Maar kwam tot de conclusie dat hij nog altijd als ‘de buitenstaander, de ander’ wordt behandeld.
“Theater respecteert onze woorden”
De gevluchte Syriër Malek, een van de gastspelers in deze film vertelt over het belang van theater kunnen en mogen maken. Hoe belangrijk het is voor je eigenwaarde om voor jezelf kunnen spreken. Om aan je droevige verhalen schoonheid te kunnen geven door ze voor een publiek te vertellen. Hij maakte een voorstelling met Syrische vluchtelingenkinderen in een opvang. Later, toen ze naar school konden en moesten vechten voor hun basale rechten, kwam een tweede voorstelling over het leven hier en nu in Athene niet meer van de grond.
‘The Tempest Society’ is een informatief bombardement aan verhalen rondom het thema migratie. Het is interessant dat er niet gekozen wordt voor de geplaveide weg van het emotionele ‘het leed dat vluchtverhaal heet’ met begin, midden en eind. Maar toch komt de film past echt op stoom als er ruimte is voor de individuele verhalen. Die maken het tastbaar voor ons, de toeschouwer, hoe het is om rechtenloos te overleven. De andere onderdelen van de film blijven teveel een intellectuele exercitie.
Toch is het zowel in inhoud als vorm een boeiend avontuur om de ander een stem te geven. Migratie is geen ‘klein dingetje’. Jammer dat Jesse Klaver niet in de zaal zat. Het was een mooi hart onder de riem geweest.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
