Er is een diepe crisis in het Vlaamse theater. Toneelhuis verkeert in zwaar weer.

In Vlaanderen, of liever gezegd, in de culturele hoofdstad ervan, Antwerpen, wankelt de theatersector. Het Toneelhuis, eind jaren negentig opgericht als fusie tussen de legendarische Blauwe Maandag Compagnie en stadsgezelschap KNS, is na het vertrek van Guy Cassiers in een crisis geraakt. Het verliest nu, na een vernietigend advies, meer dan de helft van zijn subsidie. De Vlaamse overheid stopt ermee, dus alleen de Stad Antwerpen blijft over.

Geen gebouwen meer

De Bourla-schouwburg, het prachtige oude theater in hartje Antwerpen waar Het Toneelhuis zetelt, gaat minimaal 2 jaar dicht voor een verbouwing. En ondertussen gaat de Antwerpse Stadsschouwburg, om de hoek bij de Bourla, naar alle waarschijnlijkheid nog dit decennium tegen de vlakte. Toonaangevend jeugdtheatergezelschap Het Paleis dreigt daardoor dakloos te worden.

Onderzoeksplatform Apache.be bracht eerder deze maand dit verhaal, en verbaasde zich over de geringe opwinding rond deze nogal heftige ontwikkeling in het Vlaamse theaterlandschap. Vooral de sector zelf, doorgaans toch niet van de stille, houdt zich op de vlakte. Maandag 16 mei verscheen er wel een manifest online van het personeel van Het Toneelhuis, tegen het mogelijke ontslag van 80 personeelsleden.

Geen acteurs meer in vaste dienst

Voor de rest is er bij onze zuiderburen nog onrust over het personeelsbeleid van NTGent. In Vlaanderen zijn namelijk, net als in Nederland, geen acteurs meer in vaste dienst. Er dreigt, als offer aan een diverser aanbod, onderbetaling van de mensen op de podia. De nieuwe ensemble-ensembles, waarbij makers in clubjes samen het beleid van een ‘huis’ bepalen, hebben namelijk veel minder zekerheid dan de oude clubs die met vaste contracten werkten. Het is opvallend dat men ‘diversiteit’ als reden noemt voor deze nogal brute afrekening met de bestaanszekerheid van de werkenden in de sector.

En dan is kopstuk Jan Fabre van het toonaangevende internationale hitgezelschap Troubleyn ook  nog eens keihard van zijn voetstuk gevallen wegens seksueel grensoverscheidend gedrag.

De politiek is je beste vriend

Wat opvalt in het verslag van Apache is de grote macht van de politiek in het artistieke beleid van de kunstinstellingen. In Vlaanderen is het gebruikelijk dat theaterbestuurders deels politiek worden benoemd. Dat betekent dat in Antwerpen de N-VA, de nationalistisch-rechtse partij die een meerderheid heeft in het stadsbestuur, ook verantwoordelijk kan worden gehouden voor de malaise, maar tegelijk essentieel is bij de oplossing ervan.

Je moet de politiek dus te vriend houden, meer dan in Nederland. En die rechtsconservatieven blijken te dromen van een soort ITA-achtig ‘nationaal stadsgezelschap’. Een fusie (jawel), waarin ook NTGent en de Brusselse KVS zouden opgaan, met een markante leider aan het hoofd (Ivo van Hove wordt genoemd). Dan houd je dus even je mond, want je wilt geen vijanden in de politiek.

Ondertussen in Nederland?

Ondertussen gaat het in Nederland slechts cosmetisch beter met de toekomst van de theatersector. Er dreigt een vacuüm aan de top, niet alleen in Rotterdam, maar ook in Utrecht. En wat doet Amsterdam wanneer Ivo van Hove uit Antwerpen een aanbod krijgt dat hij niet kan weigeren?