Meteen naar de inhoud

KMSKA: Het ‘nieuwe’ museum van Antwerpen: ‘een spierwit ruimteschip is ingedaald door het dak, waarna het oude gebouw weer sloot als een oester.’

Twee musea voor de prijs van één. Met een Mona Lisa in de maak. Op 20 km van de Nederlandse grens. Wat is mooier? Het gebouw of de collectie? Afgelopen weekend heropende het Antwerpse Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, na liefst 11 jaar. En dat dreunt door tot ver buiten de havenstad.

Ik loop naar binnen met een Deense kunsthistorica, die zegt te vloeken en tieren om de priegelige tekstbordjes in de Kopenhagense musea. ‘Ik was laatst in het Designmuseum en daar werd de uitleg geprojecteerd op de vloer tussen mijn voeten, volstrekt onleesbaar.’ Hier in het nieuwe KMSKA staat ze te juichen. ‘Wat een mooie bordjes. Wat een leesbare letter, wat een compacte tekst.’

‘En keurig geplaatst, náást het betrokken kunstwerk, kom daar eens om’, voeg ik toe.

De teksten zijn plastisch en speels; ver weg van het vaak intimiderende conservatorenproza in Nederlandse musea. “Hemel. Kunstenaars brengen het onzichtbare in beeld. (…) Hemelbewoners worden schepsels van vlees en bloed, zondaars worden monsters.”

KMSKA

Het zijn niet de belangrijkste vruchten van de renovatie, maar het toont KMSKA’s warme oog voor het belangrijke detail. De ‘signalisatie’ van het vernieuwde museum voert je desgewenst aan de hand van dikke gouden picto’s naar toiletten als nachtclubs, met witlederen, zwaar gecapitonneerde wanden, en met leer bespannen toiletdeuren die als een kluis achter je dichtvallen.

Maar daar heb je natuurlijk geen 11 jaar grondige renovatie voor nodig.

Vliegende heiligen

Er stond drie jaar voor. Maar ‘het is een beetje uitgelopen’, zei de directie met gevoel voor ironie. De beroemde, huizenhoge Rubens-schilderijen zijn door grote luiken in de catacomben verzonken en 11 jaar aaneen verstopt. Bovengronds woedde de restauratie en werd het afgeleefde19de-eeuwse museumgebouw hersteld in zijn volle grandeur. Een dik decennium later werden de Rubens-stukken weer opgetakeld naar een fonkelnieuwe omgeving.

De majesteitelijke Rubens-zaal, vol vliegende heiligen en corpulente blote jongetjes, is de stralende zon van het nieuwe KMSKA. Daaromheen kleven een twintigtal thematisch gelabelde zalen met éénwoordige motieven als Helden, Salon, Levenslessen, Licht, Vorm. Kleur, Roem, Macht, Hemel, Verlossing en Lijden. En dat alles in een ‘transhistorische’ – de gidsen raken niet uitgepraat over de ‘transhistorische dialogen’ – opstelling. Dat betekent portretten, busten, landschappen en installaties van alle tijden door mekaar. En het werkt.

KMSKA

Bordeelrode zalen

Maar eerst moet de bezoeker kiezen. Worden het de historische zalen vol kunstwerken van vóór 1880? Of blief je liever modernere kunst? In het eerste geval ga je rechtdoor, naar de hoge, bordeelrode zalen met pre-1880 kunst en royale, fluwelen mijmerbanken. Of je slaat linksaf en neemt de ‘Stairway to Heaven’, een 40 meter lange, fel aangelichte trap, waarop bezoekers langzaam overgaan in ziekenhuiszalen met oogverblindende schaatsvloeren, waar je bijna niet op durft.

KMSKA

Het eerste uur snap je geen barst van het gebouw en loop je verdwaasd rond. Waar is het oude gebouw gebleven? Het zit zo. De architecten spreken niet van een uitbreiding, maar van een ‘inbreiding’ (zie bijgaande afbeelding): alsof er een spierwit ruimteschip door het dak is ingedaald, waarna het oude gebouw (van 1890, ongeveer half zo groot als het Amsterdamse Rijksmuseum) zich weer sloot als een oester. Niks aan de hand. Alle gevels zijn nog net als vroeger. 40 procent extra expositieruimte erbij zonder dat je het ziet van buitenaf.

KMSKA
KMSKA Koninkijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Dat is knap en bijna sprookjesachtig. De (Nederlandse) architect hiervan heet Dikkie Scipio. Zij is van KAAN Architecten (bekend van de Zalmhaventoren in Rotterdam en de nieuwbouw van de Rechtbank Amsterdam). Scipio maakt de vergelijking met “een stuk spekkoek”. Een gebouw in een gebouw. Laag na laag ingeweven. Een toverachtige ingreep van 11 jaren die je pas begrijpt als je een paar uur rond loopt. Ofwel: je gaat het pas zien als je het doorhebt. De opstelling helpt: historische details en futuristische objecten lopen in het KMSKA naadloos in elkaar over.

KMSKA

De trait-d’union tussen de Vlaamse Meesters en de Modernisten is James Ensor. Het KMSKA heeft de grootste Ensorcollectie ter wereld en die wordt gevierd met vele van zijn topstukken.  Van visgraatparket via Ensor naar de ijsvloer met René Magritte, Modigliani, Rik Wouters en het kijkdoosachtige instagrammoment van het KMSKA: het blitse Color Method in 7 Layers van Boy & Erik Stappaerts. Om je bij de les te houden zijn er tussendoor installaties van Christophe Coppens. Levensgrote, paarsrode pluchen dromedarissen, detail uit Rubens’ De aanbidding der koningen erachter. Een reusachtige, knokige hand die draait boven je hoofd, uit Marinus Van Reymerswales schilderij. Een grote dinokop tussen de oude meesters. De druipende neus. Een spookachtig been uit de muur in de witte zalen. Uitbundig Vlaams surrealisme op zaal. Soms wat gezocht, maar het verveelt nooit en het ontheiligt de bloedserieuze kunst.

Museum zoekt Mona Lisa

KMSKA

De innigste wens van elke museumdirecteur ter wereld: het bezit van een eigen ‘Mona Lisa’. Zo’n kunstwerk waarvoor de mensen naar je museum stromen. Zoals de Nachtwacht, of het Meisje met de Parel. Het KMSKA zet hoog in met de marketing van zijn Jean Fouquets Madonna omringd door serafijnen en cherubijnen (ca. 1452), een schilderij van Maria en Christus, omringd door felrode en blauwe engeltjes. Er is een speciale Madonnazaal voor gemaakt, die nagenoeg leeg is, op de witte Madonna na: een bleek kind als een robot op schoot, een Madonna met een met blote, geometrisch ronde borst. Alsof het paneel dit jaar is gemaakt door een begaafde graffiti-kunstenaar. Tegenover de Madonna hangt een klein modern schilderij: Luc Tuymans’ Der diagnostische blick IV, een portret van een patiënt met borstkanker. Schokkend.

De missie van de KMSKA-directie: we willen bezoekers in hun ‘emotionaliteit’ raken: woede, verdriet, plezier. Er is een hoop te zien in Antwerpen.

Goed om te weten Goed om te weten

Zie verder kmska.be voor praktische informatie. ‘Het schoonste gevoel’ is elke dag van de week geopend, evenals het inpandige restaurant Madonna, dat alleen al een bezoek waard is. Toegang kost € 20.

Cultuurpers werkt anders. Jij bepaalt wat dit verhaal waard is!

Wat fijn dat je tot hier gelezen hebt. Je las inmiddels alweer verhalen van deze auteur. Laat je waardering blijken met een kleine donatie!

donatie
Doneer

Waarom doneren?

We zijn ervan overtuigd dat goede onderzoeksjournalistiek en deskundige achtergrondinformatie essentieel zijn voor een gezonde cultuursector. Daar is in kranten en andere oude en nieuwe media vaak geen plek en tijd voor. Cultuurpers wil die ruimte en tijd wel bieden, en we willen dat voor iedereen zo houden. Of je nu rijk bent, of arm. Daarom willen we deze site zo veel mogelijk gratis houden. Dat kost geld, veel geld. Dankzij donaties van lezers zoals jij kunnen we blijven bestaan, en beseffen we ook hoe belangrijk lezers ons vinden. We vinden het bovendien de best mogelijke manier om journalistiek onafhankelijk te houden. Zo bestaat Cultuurpers al sinds 2009: dankzij lezers die zo een beetje eigenaar worden van deze onmisbare plek!

Je kunt ook lid worden, dan zet je je eenmalige donatie om in blijvende steun!

Harri Theirlynck

Freelance (reis)journalist. Studeerde cum laude af in de Nederlandse taal- en letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Werkte als leraar, cabaretier en wetenschapsjournalist. Werd daarna achtereenvolgens hoofdredacteur van (ANWB) Kampioen, NU De Tijd van je Leven en REIZEN Magazine (ANWB Media). Sinds 2013 freelancer voor o.m. Pikas Media, REIZEN Magazine (ANWB), Kampioen, TravMagazine, Djoser, de Telegraaf, Blendle en Arts & Auto. Docent (reis)journalistiek aan Fontys Hogeschool. Verzorgt trainingen creatief & zakelijk schrijven en reisjournalistiek.Bekijk alle berichten van deze auteur

Privé Lidmaatschap (maand)
5 / Maand
Voor natuurlijke personen en ZZP’ers.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen mastodon-account
Toegang tot onze archieven
Klein Lidmaatschap (maand)
18 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van minder dan 250.000 euro per jaar
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
Al onze podcasts
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Extra aandacht in berichtgeving
Groot Lidmaatschap (maand)
36 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van meer dan 250.000 euro per jaar.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Deel persberichten met ons publiek
Extra aandacht in berichtgeving
Premium Nieuwsbrief (substack)
5 proefabonnementen
Al onze podcasts

Betalingen geschieden via iDeal, Paypal, Creditcard, Bancontact of Automatische Incasso. Wilt u liever handmatig betalen, op basis van een factuur vooraf, rekenen we 10€ administratiekosten

*Alleen bij een jaarlidmaatschap of na 12 maandelijkse betalingen

nl_NLNederlands