Een grote muziektheatervoorstelling, een bewerkt klassiek toneelstuk, een opera- en een schilderfestival. De kleine gemeente Noordwijk biedt – net als die andere kustgemeente Bergen – een overvloed aan cultuur. Alle vier de evenementen zijn sterk afhankelijk van talent, subsidie en giften, vrijwilligers, pragmatische zuinigheid. En mooi weer.
Noordwijk aan Zee is al eeuwenlang een meer dan doorsnee gemeente. Bekende Nederlanders en buitenlanders bezochten ’s zomers de badplaats in een van de vele hotels, waarvan het prachtig gelegen Huis ter Duin de bekendste was. Baronnen hadden landgoederen die soms bewaard zijn, zoals Calorama in Noordwijk, ideale plekken voor voorstellingen.
Hoe het mondaine leven in Noordwijk een eeuw geleden geweest moet zijn is in de gemeente te zien aan de hand van een route van schilderijen van de bekende Duitse schilder Max Liebermann: van dames en heren voluit gekleed op het strand, geholpen door bediendes met parasols tot aan genot in duinen en op de (Koningin Astrid en Koningin Wilhelmina) boulevards.
Politiek-bestuurlijke mestvaalt
De grandeur heeft de gemeente goeddeels verloren. Politiek is Noordwijk, net als andere kustgemeenten als Bloemendaal en Wassenaar, een kruitvat van voortdurende ruzies en belangenverstrengeling van vastgoedbonzen die zelfs de grootste zijn in de Noordwijkse gemeenteraad met een eigen partij.
Maar juist op die politiek-bestuurlijke mestvaalt bloeit de cultuur in de gemeente van slechts 25.000 inwoners (na een herindeling + 15.000): met in 2023 twee grote voorstellingen op locatie, een schilder- en operafestival. Die zijn buiten de regio onbekend. Want het bereik van de marketing, met vooral online uitingen, is ‘wel een dingetje’.
Te meer daar marketing een kostenpost is die ruimte vergt in beperkte begrotingen. Net als de gemeente zelf geldt voor de grote vier cultuuruitingen: te klein voor het tafellaken, te groot voor het servet, uitzonderingen daargelaten zoals de grote voorstellingen op locatie van KunstKlank. Dit weerspiegelt zich in de omvang van de evenementen en in financiering daarvan maar ook in een lokaal theater
De gemeente Noordwijk is relatief rijk gezien de hoge WOZ-inkomsten uit het dure onroerend goed, en biedt heel verschillende bedragen aan subsidie. Voor culturele evenementen is die als volgt:
Project |
subsidie |
| Theater De Muze | 450.000 |
| Beeldententoonstelling Biënnale Noordwijk | 240.000 |
| Levende beelden, Subsidie Cirque des Dunes (en Ibizafestival) | 75.000 |
| Kunstklank/voorstelling Vaar Wel | 25.000 |
| Aan Zee/voorstelling Pad van Mercurius | 13.000 |
| Schilderfestival | 17.000 |
| Opera aan Zee | 14.000 |
| Totaal | 834.000 |
(Dit is het totaal van deze bedragen, niet van de totale cultuursubsidies.)
Met 350 zitplaatsen is theater De Muze veel groter dan theaters in andere dorpen van deze omvang, maar worstelt met de programmering eveneens met het tafellaken/servet euvel: de top van Nederland kan het theater niet boeken, maar wel bekende (solo)namen als Pieter Derks, Stef Bos en Richard Groenendijk. De exploitatie is een stuk gezonder geworden sinds er in de zomermaanden films te zien zijn, ook fijn voor de vele toeristen met dit Hollandse weer.
Gezien het programma het hele jaar door is de subsidie voor het theater niet exorbitant. Dat geldt wel voor de Biënnale Noordwijk waar ook het Mondriaan Fonds 8.000 euro aan bijdroeg. Zo’n twaalf werken van kunstenaars buiten de gemeente en slechts tijdelijk te zien tot eind augustus, zijn ermee betaald en vergen een tocht om ze allemaal te zien. De lokale Cultuurraad was er kritisch over en de gemeenteraad heeft de beoogde tweejaarlijkse herhaling afgeschoten.
Levende Beeldenfestivals, Cirque des Dunes en Ibiza Festivals vinden plaats op de Wilhelmina Boulevard en zijn behalve op inwoners van Noordwijk vooral gericht op toeristen die uitgaven doen bij de lokale horeca; waarvoor stichting Fein forse subsidie ontvangt. De levendige festiviteiten werden dit jaar deels geplaagd door storm en regen. In vergelijking met de subsidie hiervoor voor Stichting Fein worden de twee theatergezelschappen te karig bedeeld door de gemeente.
Grote muziektheatervoorstelling
Weer speelt ook voor de grote voorstelling Vaar Wel op locatie in de duinen van Noordwijk, waarvan morgen – 30 augustus 2023 – de première is. Mooi weer is het uitgangspunt, zo niet krijgen toeschouwers van de negen voorstellingen poncho’s en blijven warm van de inhoud.
Immers, net als met eerdere voorstellingen pakt Stichting KunstKlank het groots aan. Artistiek leider Herma van Piekeren heeft haar sporen verdiend met een flink aantal hoog gewaarde, steevast uitverkochte voorstellingen op het strand, in de duinen of bollenvelden zoals Carmen en Dido & Aeneas. Ze is het beste voorbeeld van een doorslaggevende factor voor kleine gemeenten die op niveau cultuur willen bieden. Voor dit stuk is ze een paar maanden ongeveer dag en nacht in touw.
Met de inspanningen leidt KunstKlank ook talent op als onderdeel van Podium voor de Toekomst, zoals de familie Paddenburg (Ilke, Eefje en Joep) die nationaal furore maakt bij onder meer Internationaal Theater Amsterdam, . Van Piekeren is een betaalde kracht van KunstKlank, net als een zakelijk – en productieleider.
Professionals
Ze kunnen voor voorstellingen professionals inhuren zoals voor Vaar Wel 8 jonge acteurs, 10-koppig orkest, dirigent en choreografe; en voor deze voorstelling zelfs de gelauwerde componist/arrangeur Bob Zimmerman, tekstschrijver Jan Boerstoel, Uri Rapaport (licht) en Peter Velthuizen (geluid). Normaliter werken deze mannen voor landelijke grote producties, nu vinden ze hun bijdragen voor deze bijzondere voorstelling op locatie een fraaie uitdaging.
De professionele bestedingen van KunstKlank moeten harmonieus samengaan met de inzet van honderden vrijwilligers die voor niets hulp bieden, soms dagenlang, zoals ook een achtergrondkoor waarvan de leden een bijdrage betalen voor de onkosten en leerschool. De begroting van Vaar Wel moest flink naar beneden worden bijgesteld wegens het onverwacht uitblijven van bijdragen van landelijke fondsen.
Dat is mede een gevolg van eisen aan diversiteit. KunstKlank is heel divers qua leeftijd (zangers van 11 tot 80 jaar) en met de acteurs in de lhbtiq+-range, maar qua kleur zijn alle hoofdrolspelers, orkestleden en leiding wit. Ook inwoners van de kustgemeente zijn hooguit gekleurd door het zonnebaden van de witte bevolking. Dat betekent bij instellingen al snel 0 op rekest, ook al wordt het grootste deel van de diverse bevolking wel gerepresenteerd. Wel sponsoren lokale ondernemers de cultuur met geld en in natura, van de slager en groot hotel tot aan de aannemer en afvalbedrijf, enkele mooie fondsen zoals Baalbergen Fonds.
Grieks-Oekraïens
Dat geldt ook voor de andere theaterproductie op locatie in Noordwijk, Het Pad van Mercurius van producent Aan Zee Theaterproducties. Dit kleinere project is grotendeels afhankelijk van één persoon, maker Martine Zeeman die zich eerder van KunstKlank afscheidde. Voordeel is dat de productie, op een tekst die Zeeman verkreeg van Ellen McLaughlin in New York, eenduidig is in de totstandkoming en inhoud.
Zeeman koppelde in haar voorstelling Griekse tragedie aan de oorlog in Oekraïne en had qua diversiteit met een Griekse hoofdrolspeelster en Oekraïense zangeressen een internationaal gezelschap. Net als KunstKlank moet ze het hebben van lokale subsidie, sponsoring en ticketinkomsten van een vooral ouder cultuurminnend regionaal publiek. Dat is relatief groot, ofschoon het qua omvang niet op kan tegen de duizenden Formule 1-liefhebbers die afgelopen weekend enthousiast fietsend door de duinen naar Zandvoort togen.
Opera en schilders
Een trouw publiek met picknickmanden en witte wijn frequenteert het jaarlijkse Opera aan Zee dat voorheen twee weken lang in de tuinen van Noordwijkse villa’s werd gehouden, maar nu een weekend in mei en september beslaat met de opvoering van bekende opera’s van Mozart, Puccini etc. op een landgoed. Het eerste weekend is voor jong talent, in die kwart eeuw traden veel veel studenten van conservatoria en Hogescholen Kunst op die later vaak bekende zangers werden. In september komen gearriveerde zangers en doorgebroken jonge talenten van het Concertgebouw of bij de Nationale Opera in de open zeelucht zingen.
Subsidie, bijdragen van fondsen en mecenassen, gepaste zuinigheid met uitgaven en vooral de grenzeloze inzet van het echtpaar Lenny Vulperhorst en Kuni Blom houden dit festival al een kwart eeuw draaiende.
Ze zijn ook de dragers van het Schilderfestival Noordwijk dat in juni haar 25e editie kende met een grote tent op het Noordwijkse strand. Van daaruit zwermen de tientallen professionele schilders, van wie een kwart uit het buitenland, uit over de omgeving van strand, duin, villawijken en dorpscentrum om een weeklang te schilderen en vervolgens te pogen om hun werk ter plekke en thuis te verkopen, onderwijl onderlinge contacten aanhalend. In weinig gemeenten hangen waarschijnlijk zo veel schilderijen aan de muur als in Noordwijk.
Talent en ambitie geven de doorslag
Dan komen in Noordwijk joggers en fietsers naar de Formule 1 ineens af op onverwachte zangpartijen in een bos van repetities voor voorstellingen en nieuwsgierige strandwandelaars zich door geduldige schilders laten uitleggen wat er op het doek zal verschijnen.
Ontembare creatieve ambitie, inzet en talent van bijzondere inwoners, lokale sponsors en subsidie, veel vrijwilligers en optimisme en positivisme van inwoners zijn de voorwaarden waaronder in kleinere gemeenten van Nederland lokale cultuur kan bloeien; vaak tegen de klippen op.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
