‘Voor Indische Nederlanders is 15 augustus zeker geen bevrijdingsdag’, verklaart toneelschrijver Bo Tarenskeen. De laatste dag van het alternatieve Festival Boulevard in Den Bosch, Afzender Boulevard, valt samen met de herdenking van de capitulatie van Japan op 15 mei 1945. Nederlands Indië, de kolonie die door ons land eeuwenlang was uitgebuit, was ook bevrijd van de Japanners, maar het einde van de oorlog betekende ook het begin van het einde van ‘onze’ koloniale overheersing van het huidige Indonesië.
Luister hier naar het gesprek:
‘Er zijn bijna anderhalf tot twee miljoen mensen in Nederland met wortels in Indonesië of de Molukken, dus het is wel een vreemd dat deze herdenking zo veel minder in de belangstelling staat als vier en vijf mei.’ Aan het woord is Vincent Wijlhuizen, die namens Boulevard coördinator is van het programma dat rondom de 75ste Indië Herdenking wordt gehouden. Naast Bo Tarenskeen, van wie eigenlijk dit jaar een toneelstuk over de verwerking van het Indische verleden in première had moeten gaan, werkt ook Romy Roelofsen aan een productie over ons Indische verleden. Zij voert de redactie over een zestal podcasts met Indische verhalen, die tijdens ‘Afzender Boulevard’ worden uitgebracht.
‘Het zijn fragmenten die gelezen worden door de schrijvers zelf. Het gaat over de koloniale tijd, maar ook over hoe die invloed heeft gehad en nog steeds heeft op de tijd van nu, en hun persoonlijke leven.’
Verloren paradijs
We hebben het over die Indische achtergrond, die Bo, Vincent en Romy delen, en over hoe de omvangrijke groep Nederlanders met een Indische achtergrond zo lang onzichtbaar is geweest, of althans nauwelijks een rol lijkt te spelen in het racismedebat. ‘Over Nederlands Indië is heel lang gesproken als over een verloren paradijs. We zien altijd foto’s van lange brede gaanderijen, mannen in smetteloos witte pakken en tropenhelm die de nootrmuskaatteelt controleren, maar vergeten onder welke omstandigheden die nootmuskaat werd gewonnen. Zelf heb ik toevallig bij mijn eindexamen geschiedenis de koloniale tijd behandeld, maar daarin was ik een minderheid. Ik ken verder niemand die op de middelbare school les heeft gehad over de koloniën.’
‘Er is nu, parallel aan de Black Lives Matter beweging een herdefiniëring van de geschiedenis aan de gang. We zijn geneigd het alleen over de Japanse tijd en daarna te hebben, maar hoe heftig de onderdrukking was in de koloniale tijd wordt eigenlijk nooit verteld. Evengoed is het nog niet ingedaald bij het Nederlandse publiek hoezeer Nederland verbonden is en blijft met de grootste moslimdemocratie ter wereld.’
Geïnternaliseerd racisme
Tarenskeen constateert dat er lang een neiging heeft bestaan bij Indische Nederlanders om liever bij de Nederlanders te horen, dan zich te identificeren met de Indonesische voorouders. ‘Het racisme van de kolonisator is geïnternaliseerd door een hele generatie gemengdbloedigen, waar wij toe behoren. Het verlangen om bij de superieure blanke Europeanen te horen is inwendig gemaakt. Dat is het resultaat van eeuwenlang geweld. De Indische Nederlander heeft heel lang ontkend hoezeer die verbonden is met de Indonesiër. Ik ben me daar zelf pas vrij laat bewust van geworden.’
Het toneelstuk waar Tarenskeen aan werkt gaat over vier generaties Indische Nederlanders, en hoe hun verleden in het heden doorwerkt. Het zou dit jaar in première gaan tijdens Theaterfestival Boulevard, maar is wegens de pandemie uitgesteld. ‘Het gaat over een familie waarin een Indische erfenis moet worden verdeeld, die niemand wil hebben.’
In plaats van de uitgestelde première van dat stuk staat nu een herneming van De Indië Monologen op het programma. Dat zijn monologen, die hij heeft samengesteld en geregisseerd.
Zwijgen
Vincent Wijlhuizen: ‘Sinds ik bij Boulevard met het onderwerp bezig ben, hoor ik dingen over de geschiedenis van mijn eigen familie, waar ik niets van wist. Daar is 75 jaar over gezwegen. We zijn nu bezig met een televisie-uitzending over dit onderwerp. We interviewden hiervoor een vader en een zoon. Eerst interviewden we de vader, waar de zoon bij was. Toen wij de zoon wilden gaan interviewen, zei hij: wat mijn vader net vertelde, dat heb ik nog nooit gehoord. Dat is een heel bijzonder deel van deze geschiedenis.’
Romy Roelofsen merkte dat ook: ‘Lara Nuberg schrijft in haar boek dat in 2003 pas de laatste herstelbetaling is geweest van Indonesië aan Nederland. Ze hebben dus moeten betalen voor hun onafhankelijkheid. Dat wist ik niet, en ik denk dat heel veel mensen dat niet weten. Het feit dat er tot nog toe geen excuses zijn gemaakt staat tot op de dag van vandaag tussen een groot gedeelte van de Molukse gemeenschap en delen van andere Indische gemeenschappen en de Nederlandse regering in.’
Met zoveel onverkend terrein is het de vraag of Boulevard niet voortaan, vanwege de tijd in het jaar dat het festival plaatsvindt, een vaste plek moet gaan inlassen voor ons koloniale verleden. Vincent Wijlhuizen: ‘Het zal niet onmiddellijk een vast onderdeel worden omdat Boulevard altijd heel erg reflecteert op wat er op dat moment in de wereld speelt, maar het is niet uitgesloten dat we er vaker aandacht aan zullen besteden.’
Good to know
English (UK) 
Nederlands 
Français 
