Community art van ‘Verborgen oorlog’ smeedt band tussen Nederlanders en Guatemalteken

Het Waterliniefestival organiseert dit jaar het festival op Fort Nieuwersluis en zo vond regisseuse Anouk de Bruijn haar locatie voor ‘Verborgen oorlog’. ‘Deze omgeving past heel goed bij de voorstelling,’ vindt zij. ‘Het is direct verbonden met het thema oorlog.’  Want Fort Nieuwersluis, dat in 1881 is gebouwd, maakte deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en was een verdedigingsmechanisme voor heel Nederland. In de Tweede Wereldoorlog hebben er NSB’ers gevangen gezeten, later Indië weigeraars. Tijdens de Koude Oorlog heeft defensie het gebruikt. En nu lopen er Nederlandse en Guatemalteekse spelers rond. Zij repeteren in een kleine, donkere ruimte (de luiken gaan dicht) van het fort. Daar is plek voor vijftig toeschouwers. Het benauwde, kleine past goed bij het stuk.

Ook regisseuse Catalina Garcia maakt deel uit van de groep die naar Nederland is gekomen. Al sinds ze hier is, heeft ze het koud. Het feit dat deze locatie zo verbonden is met oorlog, vindt ze heel mooi passen bij de voorstelling. ‘Want in ons land is de oorlog ook aanwezig. Altijd.’ Ze is de gewelddadige sfeer uit Guatemala voor een aantal weken ontsnapt en werkt nu samen met regisseuse Anouk de Bruijn aan de voltooiing van de theaterstuk. Zij neemt de coördinatie van het project samen met Anouk op zich en begeleidt de jonge spelers in het hele proces. ‘We hebben de twee processen van Guatemala en Nederland samengevoegd,’ vertelt Catalina. ‘Eerst waren er wel veel verschillen. Wij bewegen meer en de Nederlanders hebben meer tekst. Dat moeten we integreren. En hoewel er een duidelijke structuur ligt, gaat veel ook spontaan.’

Begeleiding

Vooral de begeleiding van de spelers vindt zij belangrijk. Want het zijn hun verhalen die ze laten zien in ‘Verborgen oorlog’. Zij (en ook die anderen) hebben die tijdens interviews aan Anouk de Bruijn verteld. Het zijn allemaal echte persoonlijke verhalen, die ze allemaal beleefd en gevoeld hebben. Verhalen over hoe ze daar leven in een land dat wordt gedomineerd door geweld, moorden, wantrouwen. ‘We praten er heel veel over en ik vraag regelmatig hoe het met ze gaat. We zijn heel dicht bij elkaar gekomen en zijn als een familie.’ Het is tekenend voor het Guatemalteekse theatergezelschap, dat juist met theater een tegenwicht en alternatief willen zijn voor het in burgeroorlog verkerende land.

Eefje Verherbrugge (27) is net terug uit Peru. Ze ziet bij deze repetitie voor het eerst iedereen terug. ‘Zo vreemd om Plinio hier te zien!’ zegt ze. ‘Ik heb in 2009 en 2012 in Guatemala gezeten, voor stage en voor mijn onderzoek. Ik heb toen veel met Plinio gewerkt. En nu is hij hier, in mijn stad. Doordat zij hier zijn, voel je je gelijk een beetje daar. Heerlijk, want de omgang met elkaar is heel laagdrempelig. Mensen daar zijn veel opener en toegankelijker.’

Bevrijdend

Eefje was in 2009 voor haar studie Cultureel Maatschappelijke Vorming in Guatemala en liep stage bij Caja Ludica. Vorig jaar ging ze terug voor haar studie antropologie. ‘Het is heel leuk om hierbij betrokken te zijn. Ik speel nu allemaal dingen die ik zelf heb ervaren en meegemaakt, maar ook ervaringen van anderen.’ Ze is geen actrice, maar vindt het leuk om te spelen. ‘Voor mijn studie heb ik veel met theater te maken en acteren werkt voor mij heel bevrijdend. Bovendien is het heel los. Niemand hier is echt acteur en dat wordt ook niet van ons verwacht. Veel dingen komen uit onszelf, omdat wij ons eigen verhaal vertellen. Daardoor kan ik het ook makkelijker begrijpen.’

De voorstelling is gebaseerd op het verschil tussen de jongeren in Guatemala die in een gewelddadige samenleving leven en Nederlandse studenten, die het in burgeroorlog verkerende land juist opzoeken. ‘Nou,’ nuanceert Eefje, ‘het is niet zo dat je de ellende opzoekt. Guatemala is zoveel meer dan geweld. Je hoort wel heftige verhalen, maar er is ook veel vrolijkheid. De mensen lachen veel. Je kunt er bovendien ervaringen opdoen, die je in Nederland nooit zou leren, bijvoorbeeld qua cultuur en hoe ze hier met theater werken. Dat gaat veel meer vanuit de gemeenschap. Ik vond dat theater daar veel harder nodig was, vond het essentiëler om dat soort dingen te doen. Maar ik ben er wel achter gekomen dat iets als community art altijd goed is om mensen te binden en samen te brengen, waar je ook bent.’