Dat de Serviër Gavrilo Princip in 1914 de Oostenrijkse kroonprins vermoordde en daarmee de Eerste Wereldoorlog ontketende, was tot voor kort in Nederland niet meer dan een droog historisch feitje. Maar nu het een eeuw is geleden dat deze aanslag plaatsvond, krijgt deze jonge vrijheidsstrijder in ons land alsnog een gezicht. Maar wat De Warme Winkel in de voorstelling ‘Gavrilo Princip’ doet is veel meer dan ‘een gezicht geven’.
In deze formidabele voorstelling heb je niet het gevoel te kijken naar historische gebeurtenissen op een veilige afstand. Je wordt zonder houvast door de redeloos voortsuizende geschiedenis gesleurd.
Hoe kwam Gavrilo Princip tot zijn daad?
De vorm die De Warme Winkel heeft gekozen is ijzersterk. De groep maakt ter plekke, d.w.z. in de Van Gendthallen in Amsterdam, een film. Je ziet in het echt hoe individuen in de weer zijn om de filmscènes te spelen en vast te leggen. Tegelijk zie je in het groot de film. Zo krijg je het gevoel onophoudelijk heen en weer te gaan: aan de ene kant ploeteren individuen in een roerige, onzekere tijd voort, aan de andere kant worden hun handelingen grote historische gebeurtenissen die de wereld verscheuren. Je voelt het contrast tussen wat een mens doet binnen zijn kleine horizon, handelingen met direct zichtbare gevolgen, en aan de andere kant het grote, vastgelegde, onbeheersbare verhaal over wat de mensheid is overkomen.
De camera sluipt over de set en filmt acteurs, foto’s en interieurs en zoomt in op Gavrilo. Dit gebeurt via de psychiater Pappenheim, met wie Gavrilo in de jaren van zijn gevangenschap zijn leven probeert te overzien. In gespeelde scènes zie je de jonge revolutionair, die wil dat Bosnië zich losmaakt van het Habsburgse rijk en zich bij Servië voegt. Hij wordt gedreven door idealen: wraak, maar ook liefde. De kroonprins moet dood. Later in de gevangenis wordt het Gavrilo langzaam duidelijk dat ook hijzelf zal sterven. Onder tranen vertelt hij Pappenheim over de gewone, klein-menselijke dingen waarnaar hij op dat moment het meest verlangt. Dit ontroerende verhaal klinkt te midden van een decor dat na alle verwikkelingen in duigen ligt.
Bepaalde beelden en muziek krijgen een symbolische lading. De Warme Winkel bouwt deze symboliek bijzonder fraai, meeslepend en veelzijdig op. Veelzijdig in de zin van: zowel dramatisch als ironisch, zowel realistisch met historische beelden en als surrealistisch, als in een trip. Chopins dodenmars klinkt als de Oostenrijkers horen dat hun geliefde kroonprins is gedood. Hun gezellige avondje is verknald. Op de filmbeelden kantelt hun wereld. De glorie van het keizerrijk vervloeit en lost op in tranen, bloed en Chopins vervormde klanken. Een man en een vrouw veranderen in weerloze dwergen op een biljarttafel. Het biljart is een ander voorbeeld van een geniaal uitgewerkt beeld, vanaf de onhandige scène in een volkscafé waar de verzetsgroep wordt opgericht, en eindigend in een meelijwekkend beeld van de gevallen hoogste klasse. En om aan alle romantische gevoelens hierover een eind te meken, lost de dodenmars op in snerpende sirenes.
‘Gavrilo Princip’ gaat over authenticiteit bij ingrijpende persoonlijke keuzes. De eed van trouw in het volkscafé klinkt als een gebed dat bedremmeld wordt nagepreveld door kerkvolk. Maar Gavrilo, een belezen, ontwikkelde student die veel nadenkt, spreekt er zijn eigen heilige drijfveer bij uit.
De Warme Winkel laat je adembenemd voelen hoe het is als een jongere uit de onderkant van de samenleving zijn beperkte bestaan ontgroeit en de drang voelt iets van betekenis in de wereld te doen. Er komt energie vrij die niet meer terug te stoppen is in het rustig kabbelende bestaan dat grote delen van het Habsburgse rijk beheerste.
Is het niet voorspelbaar dat De Warme Winkel aan het eind een lijn trekt naar de Syriëgangers, de idealistische geweldplegers van onze tijd, en misschien ook wel van ons land? Dat is het wel, ja. Wat is de functie daarvan? In Nederland durft men de angst die de jihadisten oproepen nauwelijks tot zich te laten doordringen. Vergeleken met het avontuur waar de strijders zich in storten, is het bestaan in Nederland kabbelend. De spelers van De Warme Winkel kruipen in de huid van jihadisten. We horen er één praten over zijn idealen, maar ook over het gewone leven dat hij leidt in Nederland, in de kapsalon waar hij werkt. Beide krachten zijn in zo iemand verstrengeld. We weten nog niet wat we moeten denken van jongeren die Assad willen bestrijden. Zijn ze op den duur niet ook een gevaar voor ons zelf? Als we onze gedachten over hen vormen is het goed ons te realiseren dat beide krachten in hen leven: de wil om niets ontziend het onrecht te doorbreken en de gewone wens in hun kapsalon te werken in een omgeving die hen accepteert.
Nog te zien:
za 21 juni, 21.00 uur; met om 20.15 uur inleiding door Florian Hellwig
wo 25 juni, 21.00 uur; met om 20.15 uur inleiding door Florian Hellwig en na de voorstelling: meet the artist met Vincent Rietveld en Florian Hellwig
do 26 juni, 21.00 uur; met om 20.15 uur inleiding door Florian Hellwig
vr 27 juni, 24.00 uur
Locatie: Amsterdam Roest, Van Gendthallen
Nederlands 
English (UK) 
Français 