“It’s all right.” in hoeveel liedjes van de Top 2000 komt die zin voor? Te veel om op te noemen. Dan nu dus de opdracht al die verschillende “It’s allright”’s te zingen in de melodie waarin elk publiek ze zal herkennen. De vier spelers in ‘Total Eclipse of The Heart’ van Theatergroep Kassys vullen op die manier een dik uur theater. Elk woord dat ze uitspreken is afkomstig uit de Top 2000: van Lou Reed tot U2, van Abba tot The Simple Minds. Het effect is tamelijk overweldigend, zo heb ik aan den lijve ondervonden toen ik een week of twee voor de première een repetitie meemaakte.
Theatergroep Kassys is op de weg terug van een dalletje. Artistiek brein Liesbeth Gritter had even een dik jaar ‘herbronning’ nodig, nadat ze op een dood spoor terecht was gekomen met dat waar Kassys beroemd mee was geworden: documentair theater over menselijke stilstand, altijd gekoppeld aan film, altijd met antropologische afstand bekeken. Als het goed ging, was een rolberoerte van het lachen gegarandeerd, zonder niet ook ergens iets heel tragisch achter te laten.
Het jaar herbronnen leverde Liesbeth Gritter een inmiddels opgeknapt bouwvalletje in Portugal, een hond en een nieuw idee voor een voorstelling op. Uitgangspunt was, dat ze echte heftige emoties op het toneel wilde zien: ‘Mijn werk is over het algemeen vrij gestileerd, subtiel en onderhuids. Het gaat altijd over het niet uitspreken van gevoelens. Ik had heel veel zin eens iets te maken met grote thema’s en pathetiek. Terwijl ik daar eigenlijk een hekel aan heb. Ik wilde dus zien of ik daar een vorm voor kon vinden waardoor ik ernaar kon kijken zonder dat mijn tenen in mijn schoenen zouden krullen.’
Dat is gelukt, vertelt ze, maar: ‘Het is toch wel weer een echte Kassys-voorstelling.’ Hoe moeten we dat zien? Liesbeth Gritter legt het uit: ‘Ik benader de emotie en het grote drama toch altijd op mijn manier. Het lastige aan theater is immers dat ik het moeilijk kan geloven als er met grote emoties en gebaren gespeeld wordt en er grote ruzies zijn, met veel huilen. Dan kan ik er niet in meegaan. Ik speel daar dus mee: hoe maak ik iets geloofwaardig waar ik zelf moeilijk in kan geloven. Dat levert spannende dingen op.’
Tijdens de repetities zoekt Gritter samen met haar spelers naar de ideale toon. Best lastig. Niet iedereen van haar acteurs is opgegroeid met popmuziek. Voor Gerardjan Rijnders zijn vrijwel alle liedjes waaruit geciteerd wordt, totaal onbekend. De oprichter en voormalig artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam en veelgevraagd acteur en speler groeide op met klassieke muziek. Wanneer hij een zin uit Tina Turners hit ‘Tonight‘ moet zingen, zeggen de noten hem weinig. Hij moet dus extra hard werken om zich de voorstelling, die eigenlijk dus een doorgecomponeerde musical is, eigen te maken. Zijn jongere collega’s Harm van Geel, Peter Vandenbempt en Vincent Brons hebben er minder moeite mee. De echte ster van de voorstelling zal het allemaal overigens worst wezen, letterlijk: de tienjarige teef Kinky, volgens Gritter ‘een kruising tussen iets poedelachtigs en iets van een terriër’, brengt haar tijd in serene rust door op het toneel.
Gritter heeft iets met beesten en acteren: ‘Dieren zijn een onuitputtelijke bron van inspiratie, verbazing en herkenning. Ik vind dieren heel fijn omdat ze nooit doen alsof. Ik kijk heel graag naar dieren en dan vooral in relatie tot mensen. Mijn voorstellingen gaan altijd over gedrag van mensen. Over waarom we doen wat we doen en waarom we niet doen wat we eigenlijk zouden moeten doen. En waarom we dat niet doorhebben en steeds weer dezelfde fouten maken. Dieren hebben daar geen last van. Die volgen gewoon hun instinct.’ Een van haar beste voorstellingen, Good Cop, Bad Cop uit 2007, was daar een perfect voorbeeld van. In die productie gaven de acteurs op film duiding aan de verveling van een stel in huis achtergebleven huisdieren die ze zelf live speelden.
Nu gebruikt Gritter geen video meer, maar moeten de liedteksten het nogal hondse gedrag van de vier spelers dieper duiden: ‘Popmuziek is rechtstreeks gekoppeld aan je eigen herinnering, aan emotionele situaties, aan vroeger. Die kracht gaan we in deze voorstelling gebruiken. Iedereen heeft herinneringen aan popmuziek. De zaal zit vol mensen met een rugzak vol bepaalde nummers.’
Met die herinneringen en die muziek wil Kassys dit keer ook heftiger dan ooit tevoren die emoties opzoeken: ‘Schrijvers van popteksten durven hele grote woorden te gebruiken. Als je relatie net uit is, zal er geen popnummer zijn dat zegt: “Ah, joh! het komt wel weer goed, ga leuk online daten!” Muziek zegt juist het tegendeel: “Je leven is voorbij! Je hart is gebroken!” Popteksten bagatelliseren niet. Die energie gebruiken we.’
Het werkt, blijkt tijdens die druilerige Amsterdamse ochtend. Na een paar scènes die zelfs al in deze repetitiesetting onweerstaanbaar komisch zijn, komt er opeens emotie in, wanneer een van de spelers iets uit zijn handen laat vallen en de acteurs vervolgens een minimalistisch dansje doen op het nummer ‘Mad World’ van Gary Jules. Het werkt, zoals alleen popmuziek kan werken.
Na bestudering van de teksten kan ik ook makkelijk constateren dat de eeuwig nuchter en bedachtzaam overkomende Liesbeth Gritter hier iets van haar persoon prijsgeeft: de gevoelens waarmee ze naar Portugal vertrok om te herbronnen, en de gevoelens waarmee ze naar Nederland terugkeert om iets heel moois te maken. Kassys heeft aan diepgang gewonnen. That’s allright.
Total Eclipse of The Heart is van 27 oktober 2015 t/m 31 oktober 2015 in Frascati Amsterdam. daarna volgt een tournee langs theaters in Lissabon, Gent, Mechelen en Kortrijk. Volgend seizoen is de voorstelling ook in andere Nederlandse steden te zien.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
