Hymn to St. Cecilia van Britten: staatsgevaarlijke (c)ode?

Het Nederlands Kamerkoor trapt vrijdag 10 februari in Utrecht de concertreeks Sacred and Profane af, naar het gelijknamige koorwerk van Benjamin Britten. Op het programma staat ook diens populaire cyclus Hymn to St. Cecilia, die hij componeerde tijdens de Tweede Wereldoorlog. De partituur werd in 1942 door de Amerikaanse douane in beslag genomen omdat zij staatsgevaarlijke codes zou bevatten. De Amerikaanse vrees voor een alom loerende vijand is van alle tijden.

De vierde ‘B’ in muziek

De moeder van Benjamin Britten was een begaafd amateurpianist en zangeres en herkende al snel het grote talent van haar zoon. Ze was ervan overtuigd een genie in huis te hebben en drilde hem om de ‘Vierde B’ te worden – na Bach, Beethoven en Brahms. Hij kreeg van kindsaf pianoles en studeerde compositie bij Frank Bridge, die hem een liefde bijbracht voor avant-gardisten als Alban Berg. Britten zette zich met succes af tegen behoudende collega’s als Ralph Vaughan Williams en geldt als de belangrijkste Britse componist van de twintigste eeuw.

Pacifist

Opgegroeid tijdens de Eerste Wereldoorlog ontwikkelde Britten een fervent pacifisme. Toen de Tweede Wereldoorlog in 1939 op uitbreken stond vertrok hij samen met zijn geliefde, de tenor Peter Pears, naar Amerika. Daar schreef hij de zevendelige koorcyclus Ad Majorem Dei Gloriam (Tot meerdere glorie van God), op verzen van de Jezuïtische dichter Gerald Manly Hopkins. Om onbekende redenen trok Britten zijn compositie terug en pas in 1984, zeven jaar na zijn dood werden vier delen voor het eerst uitgevoerd.

Ode of code?

In Amerika begon Britten in 1940 ook aan Hymn to St. Cecilia. Daarmee sloot hij aan bij een lange traditie van Britse lofzangen op deze patroonheilige van de muziek. Hij voelde extra affiniteit met haar omdat hij op haar naamdag 22 november geboren was. De première in New York in 1941 werd afgeblazen, omdat hij zijn stuk niet op tijd af had.

Een jaar later keerde hij met Pears terug naar Engeland, maar dat ging niet zonder slag of stoot: de Amerikaanse douane nam hem zijn partituren af, vrezend dat deze geheime codes bevatten. Op de oceaanstomer terug herschreef Britten uit zijn hoofd het manuscript. De vijfstemmige koorcyclus Hymn to St. Cecilia werd uiteindelijk in 1942 voor het eerst uitgevoerd, door de BBC Singers. Zij brachten de première live op de radio, uiteraard op 22 november, de naamdag van St. Cecilia.

De cyclus groeide hierna uit tot een van zijn meest geliefde composities – geheime (c)odes of niet.