‘Een goed geletterd vermogen is voorwaarde om – nu en in de toekomst – te kunnen functioneren in onze informatiesamenleving en kenniseconomie.’ Dit stond te lezen in het persbericht dat KVB Boekwerk vorige week verstuurde. Aanleiding was een SCP-onderzoek waaruit bleek dat we in Nederland weer minder tijd lezend doorbrengen dan tien jaar geleden. Er staan indrukwekkende percentages bij. ‘Ruim tien jaar geleden las 90% minstens 10 minuten per week, in 2016 was dit 72%.’ Vooral onder twintigminners is de daling dramatisch.
Het onderzoek geeft geen antwoord op de vraag wat al die mensen op straat dan doen, gefocust op het scherm van hun smartphone. Ze zullen wellicht niet de hele tijd aan het lezen zijn, al moeten we natuurlijk het kennisnemen van elkaars appjes ook onder lezen rekenen. Wat al deze mensen zeker aan het doen zijn is ‘functioneren in onze informatiesamenleving en kenniseconomie’. Iets waarmee menig senior, die nog steeds heel veel in boeken leest, aanmerkelijk meer moeite heeft.
Overheidsinspanning
Hoe dan ook, leesbevordering kan nooit kwaad, en elke inspanning in die richting valt van harte toe te juichen. Het onderzoek stelt dat de overheid al decennia investeert in leesbevordering. Ondertussen neemt de tijd die mensen aan lezen besteden al decennia af. Dat moet dan wel tot nadenken stemmen. Zou de afname zonder die overheidsinvestering nog groter zijn, of werkt de inspanning juist averechts?
Of is het stringente prijsbeleid, met de nog altijd omstreden ‘vaste boekenprijs’ er debet aan? Zouden uitgeverijen inderdaad omvallen en zouden schrijvers inderdaad brodelozer worden dan ze nu al zijn, wanneer boekverkopers mogen stunten met hun werk? Het zal alleen met een experiment te onderzoeken zijn.
Bingewatchen
Wat in ieder geval duidelijk is: aan het aanbod zal het niet liggen. In de afgelopen jaren is de hoeveelheid informatie die mensen te verwerken krijgen alleen maar toegenomen. Dat is informatie die je kunt lezen, maar ook veel vaker een ervaring die je kunt ondergaan. Tot die laatste categorie behoren natuurlijk games, maar ook de filmpjes die mensen met elkaar delen. Het lezen van updates via snapchat en whatsapp wordt in het onderzoek ook niet als lezen gezien. Net zo min als het bingewatchen van Game of Thrones, The Wire of Breaking Bad, terwijl we aan laatstgenoemde uitingen ook literaire eigenschappen kunnen toeschrijven.
Hoe dan ook: zowel verhoudingsgewijs als in harde cash daalt de boekenmarkt niet. De omzet consolideert zich. Dat is neoliberaal gezien natuurlijk rampzalig, want geen groei, maar in de praktijk goed nieuws. Zeker wanneer we daarin meenemen dat de verkoop van e-boeken blijft groeien, ondanks het fanatieke ontmoedigingsbeleid van de gezamenlijke uitgeverijen en boekverkopers. Immers, een e-boek is niet meer dan een digitale licentie om een opgeleukte pdf via een speciale app, of reader, tot je te nemen. Waarom kost zo’n leesvergunning nog steeds even veel als het papieren exemplaar, dat je in eigendom verwerft en mag gebruiken, verkopen en weggeven?
Spotify
Het onderzoek loopt tot 2016. Ik ben benieuwd wat de invoering van het Spotify-achtige Kobo-plus abonnement van Bol.com aan de getallen voor 2017 en verder gaat veranderen. Ik weet dat ik zelf inmiddels ontzettend veel meer boeken lees dan voor die tijd. En dat neemt alleen nog maar toe. Het is iets dat uitgeverijen en boekverkopers in hun oren zouden moeten knopen. Misschien moet er eerst iets gebeuren aan hún vermogen om goed te functioneren in onze informatiesamenleving en kenniseconomie, voor we dat hun potentiële klanten aanwrijven.
Goed om te weten
Nederlands 
English (UK) 
Français 
){kind=link}