In de strijd om het vrouwenkiesrecht speelde de ‘gewone’ huisvrouw uit het Groningse Ten Boer net zo’n essentiële rol als de alom geprezen Aletta Jacobs. Ook zij liep mee in demonstraties, verscheen in haar oma’s klederdracht tijdens protesten en naaide in haar keuken of woonkamer een vaandel voor de beweging. Net als haar lotgenoten uit de rest van Nederland vocht zij voor het recht om te mogen kiezen, om mee te mogen beslissen over de toekomst van haar land. Haar inspanningen zorgen er uiteindelijk voor dat op 9 mei 1919 de Tweede Kamer een wetswijzigingsvoorstel aanneemt. Vrouwen hebben vanaf dat moment actief kiesrecht. Zij mag nu ook haar stem laten gelden.
Het Groninger Museum wil dit historische feit, 100 jaar vrouwenkiesrecht, vieren en doet dit met de tentoonstelling Strijd! 100 jaar Vrouwenkiesrecht.
De tentoonstelling geeft de strijd een gezicht. Dit keer niet het gezicht van Aletta Jacobs. De expositie belicht de verhalen van de vrouwen die niet altijd geassocieerd worden met het vrouwenkiesrecht. Mineke Bosch (hoogleraar moderne geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen) verklaart dat de strijd om vrouwenkiesrecht het meest onderbelichte element in de strijd om algemeen kiesrecht was. ‘Vrouwen waren pas twee jaar na de mannen aan de beurt, na een langdurige strijd,” aldus Bosch “dat verhaal willen wij vertellen.’
Boegbeelden Aletta Jacobs en Wilhelmina Drucker ontbreken uiteraard niet, maar zij zijn niet de focus van het verhaal. De onvertelde verhalen van de ‘anonieme’, maar daarom niet minder belangrijke vrouwen maken deel uit van een groter geheel. Het gaat in de geschiedschrijving meestal niet over de gewone man en, in dit geval, de gewone vrouw. Enkel sleutelfiguren worden erkend en gevierd.
In Strijd!100 jaar Vrouwenkiesrecht is dit andersom. Het is inspirerend om te weten te komen dat ontelbare vrouwen, van allerlei lagen en standen, hun steentje bijdroegen aan de strijd. Ongeacht opleiding en afkomst. Ook de ‘gewone huisvrouw’ uit Ten Boer heeft een verschil ge´maakt. De sobere vaandel die aan de keukentafel in Ten Boer of Borger is gemaakt, heeft net zoveel invloed gehad als de deftige vaandel die bij een atelier in Amsterdam of Rotterdam is besteld.
Een moderne massabeweging
De expositie laat zien hoe breed de strijd om het vrouwenkiesrecht gedragen werd. De veertien gevonden vaandels die gebruikt werden door de afdelingen van Vereeniging voor Vrouwenkiesrecht zijn hier een voorbeeld van. Het was een moderne massabeweging. Van Ten Boer tot Rotterdam.
Dit wordt ook ondersteund door het boek van Rosa Manus. Zij heeft een plakboek samengesteld voor Carrie Chapman Catt ( Amerikaanse suffragette). Rosa vroeg de Nederlandse vrouwen om haar hun verhalen en boodschappen toe te zenden. Het Groninger Museum heeft verschillende pagina’s tentoongesteld. Ik vond het interessant om deze te lezen. Sommige pagina’s bevatten prachtige en kleurrijke tekeningen. Van onder andere een Hollands landschap, maar ook een mooie ‘groepsfoto’. Andere bladzijden staan vol met persoonlijke verhalen en herinneringen. Het geeft een fascinerend inzicht in de karakters van de strijdsters. Van Aletta Jacobs haar pagina’s spat de strijdlust en humor er vanaf.
Het was heerlijk om te lezen hoe ze hoopte dat ze haar strijdvaardigheid nog kon gebruiken in het leven na de dood. Anders zou ze het wel erg saai vinden. Rosa Manus’ boek is slechts een van de objecten die aantoont dat de vrouwen van deze moderne massabeweging globaal met elkaar communiceerden en strategieën en tactieken uitwisselden.
Reflectie van de samenleving
Een van de hoogtepunten van de tentoonstelling was de zaal met de tekeningen en spotprenten. Een spotprent is altijd de ideale reflectie van een tijdsperiode en samenleving. De creativiteit waarmee de tekenaars de vechters, zowel voor als tegen vrouwenkiesrecht, een spiegel voorhouden. Kritiek vermomd als een komische noot.
Om de namen achter de strijd voor het vrouwenkiesrecht letterlijk een gezicht te geven, is er ook een portrettengalerij te bewonderen. Geheel in de sfeer van de tentoonstelling: onderbelichte verhalen verteld door vrouwen, voor vrouwen. Op een enkel werk na — een marmeren buste en een portret van Aletta Jacobs door Isaac Israëls— zijn alle kunstwerken gemaakt door vrouwelijke kunstenaars. De vrouwen in en achter de mooie schilderijen worden terecht in de spotlights geplaatst. Daarnaast heeft deze prachtige en kleurrijke ‘Hall of Fame’ nog een functie: het laat zien wat de betrokken vrouwen nog meer in hun mars hadden. Een voorbeeld hiervan is een tentoongesteld kinderboek, dat door een van de strijdsters is geschreven.
Bron van inspiratie
Het Groninger Museum toont met Strijd! 100 jaar Vrouwenkiesrecht, door middel van historische en visueel aantrekkelijke objecten, mensen het belang van het onderbelichte verhaal. Dat verhaal krijgt een extra dimensie. De vooralsnog anonieme vrouwen die gestreden hebben voor het hedendaagse en nu vanzelfsprekende recht om te stemmen, hebben een gezicht gekregen. Daarbij wordt duidelijk dat de vrouwen uit de kleine dorpen en de ‘gewone huisvrouw’ net zo onmisbaar waren als Aletta Jacobs en Wilhelmina Drucker. Ook zij hebben veel moeten verduren in hun gevecht voor gelijkheid, maar gingen de strijd, ondanks alles, toch aan.
Zonder enige machtsbasis hebben de vrouwen dit, samen, voor elkaar gekregen. Dat is inspirerend. Dat roept ook de vraag op wat vrouwen —met elkaar— in de toekomst nog meer kunnen bereiken in de strijd om emancipatie.
Goed om te wetenGoed om te weten: Strijd! 100 jaar Vrouwenkiesrecht is van 20 april tot en met 15 september 2019 te zien in het Groninger Museum.
Foto’s: auteur.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
