Volle zalen voor katholieke cultuur van Nick Cave en Herman Finkers

Christelijke culturele tradities, zoals het Katholicisme, zitten in het verdomhoekje. Hoe komen ze eruit?

Hoe je achtergronden qua gender, afkomst en overtuiging ook noemt, deze allemaal positief bezien helpt, met mededogen en humor; hoe mooi en grappig zijn al die verschillende mensen en uitingen! Dus schrijf ik nu met genoegen over twee personen die op de cultuurladder klommen, en net als de auteur dezes oudere witte mannen zijn, katholiek opgegroeid, hun leven getekend door een te grote portie leedwezen, gedragen met een mengeling van muziek, verdieping en humor om de depressie op afstand te houden.

Milde tonen in Concertgebouw

De Australisch/Britse musicus Nick Cave kreeg afgelopen vrijdagavond als onderdeel van het Brainwash Festival het Concertgebouw vol voor een eenvoudige conversatie op het podium. Hij was daar samen met journalist Sean O’Hagan met wie hij het boek ‘Faith, Hope and Carnage’ schreef: de weerslag van 40 uur conversatie, vrijwel automatisch naar tekst omgezet. ‘Carnage’ of ‘bloedvergieten/bloedbad’ is ook de titel van het nieuwe album van Cave.

Dit boek, een dag later direct uitgelezen tijdens een treinreis naar Maastricht, behelst diepgaande gesprekken over muziek, religie en dood. Nick en vrouw Susie verloren hun zoon Arthur (15) door een ongeval. In mei 2022 overleed in Australië Jethro, zoon van Cave uit een eerder huwelijk, net na afronding van het boek.

Cave uit zich onbegrensd en diepzinnig over dood en verlies, die hij beschouwt als een bekrachtiging van z’n leven of zelfs een kracht om gelukkig te worden. Hij verbindt creativiteit, geloof en verdriet met elkaar; dat alles met zo’n verbluffende, of beter gezegd diep indrukwekkende intensiteit dat duizenden lezers en luisteraars behalve troost ook moed vinden om hun leven mooier voort te zetten. Het boek getuigt van een ongekende wijsheid en gelukkig zelfspot, net als Cave’s Red Hand Files, zijn briefwisselingen met fans. Als ex-heroïnejunk kent hij de zelfkant van de samenleving.

Cave bereikte met O’Hagan binnen de kortste keren de doodse stilte, onderbroken door de gulle lach, geen bekend geluid in het Concertgebouw. Ik genoot intens van zijn wijsheid en de milde toonzetting van beiden. Ik werd geflankeerd door een journalist van het gereformeerde Nederlands Dagblad die nauwgezet werkte; en de redacteur Geestelijk Leven van NRC, een in een onbarmhartig streng-Gereformeerde religie grootgebrachte domineeszoon die menigmaal applaudisseerde.

Na de dood? Voor de dood!

Zo waardeert ieder op zijn manier Cave als filosoof, of beter ‘haar manier’, want tijdens het uur vragen stellen stonden vooral jongere vrouwen op. Cave is een moreel-cultureel kompas (‘goeroe’ zou een scheldwoord zijn). Verzette zich recent nog tegen het boycotten van kunst van verdoemde personen. Zoals hij eerder ageerde tegen een Israël-boycot en tegelijkertijd gul doneerde aan een Palestijnse hulporganisatie.

De korte conversatietour van Cave en O’Hagan deed zaterdag 3 juni en zondag 4 juni ook Brussel aan, en is bedoeld ter promotie van de pocketuitgave. Duizenden exemplaren gingen van de hand in de Benelux afgelopen dagen. Voor de pocketeditie is een hoofdstukje aan het oorspronkelijke manuscript toegevoegd, helaas niet van het hoge niveau van het jubelend onthaalde boek.

Cave belijdt daarin de verdieping van zijn geloof, voor hem een “diepe en ware emotionele verbinding met het mysterie van het leven”. En, vraagt O’Hagan, geloof je ook in het voortbestaan van de ziel? Cave: Jezus, Sean, waar komt die vraag ineens vandaan?… Ik weet niets van deze dingen. Op dit moment lijkt het me ook niet zo belangrijk wat er met ons gebeurt na onze dood. Er is te veel leven hier om ons mee bezig te houden”

Godsdienstwaanzinnige Finkers

Die luchtigheid en humor, maar vooral de zoektocht naar verdieping in geloof deelt Cave met Herman Finkers. De Twentse cabaretier trad met vrouwenkoor Wishful Singing vier keer op met het ‘meditatief Gregoriaans meezingconcert’ In Mysterium. Bij verklaard atheïst Arjen Lubach mocht Finkers zijn ‘godsdienstwaanzinnige dingen’ aankondigen.

Confrontatie met leukemie voedde de zoektocht naar religie van Finkers. In de voorstelling kwam hij zelf in priestergewaad en het concert besloeg vooral kerkelijke misliturgie. Bezoekers, nagenoeg allen 55-plussers, kennen die nog uit hun katholieke kerkgang als kind; en mensen zoals ik vonden dat destijds stomvervelend langdradig, maar voelen het Gregoriaans nu als steun richting de uitgang bij ziekte en sterven van dierbaren. Zoiets als Mozart gaan appreciëren als niet alle Rolling Stones LP’s even goed blijken als ik vroeger voelde, idem dito met The Beatles en Bach.

Meezingen door het volk verstoorde voor mij de weldadige, voortreffelijke zang van Wishful Singing, zoiets als bij Cave moeten luisteren naar niet altijd zinnige publieksvragen. En Cave als Finkers zijn gelovig, althans gunnen ieder en zichzelf het voordeel van de twijfel. Voelde me meer zoals journalist O’Hagan (en partner Susie, volgens Cave) die de cultuur – gebouwen, kunst, muziek, – en troost en blijheid van, en nieuwsgierigheid naar katholicisme delen, maar geen geloof in God en heiligheid.

Ofschoon zowel Cave, O’Hagan als Finkers menen dat de kerkleiding en haar hypocriete regels uitvaardigende en handhavende zielsverwanten de religie schaden, noemen ze zich ook graag ‘conservatief’ in cultureel opzicht. In een gesprek met publiek na afloop van de kerkvoorstelling in theater Floralis in Lisse zeiden de vijf vrouwen van Wishful Singing weinig op te hebben met katholieke religie, en eentje opperde moedig dat ze graag Gregoriaanse concerten zou geven zonder het religieuze gedoe van pastoor Finkers. Die daar zelf als eerste om kan lachen.

Diversiteit ook

Voor beide voorstellingen gold: de weldaad van verbondenheid in aansprekende cultuur. En muziek natuurlijk, van Cave te beluisteren met album Ghosteen voor/van/met zoon Arthur en het recente Carnage en bij Finkers het verkwikkende Gregoriaans als Zen. Groot verschil: Cave schept zelf op hoog niveau, Finkers bezorgt muziek.

Aan Cave vroeg een fan vrijdag: “Zou je niet in het Latijn willen zingen?” Nee hoor, zei Cave, geen denken aan. Als dichter is hij zo nauw verbonden aan zijn moedertaal. Finkers, als kunstenaar op een ander niveau acterend dan Cave, is geen dichter, droeg wel eenvoudige strofen voor van Toon Hermans, Ivo de Wijs en drs. P.; maar deelt met Cave het diepste gevoel voor leven en dood in muziek. In hun muziek, alsmede vrolijkheid en de twijfel aan waarheden weerspiegelen ze soort van hergeboorte van de katholieke cultuur. Ook een verrijking qua diversiteit, zeg maar…