“Wat ik heel mooi vind, is dat Lot Vekemans, de schrijver, ziet en hoort hoe sommige teksten gewoon niet gaan, of het niet doen. Dat zou ik meer schrijvers gunnen.” Actrice José Kuijpers speelt samen met Helmert Woudenberg in het stuk Blind van Lot Vekemans. Op 22 oktober gaat het stuk in première bij het Brabantse gezelschap Matzer.
Vekemans is een gelauwerd schrijver, inmiddels een van de succesvolste van Nederland. Ze baseerde dit stuk op een ervaring die ze had in Zuid Afrika. Een oude man, gespeeld door Woudenberg, heeft zich verscholen in een ‘compound’, een woonplek met een hek eromheen, waar hij zich achter een hek met gewapende bewakers beschermt tegen de samenleving.
Oude witte mannen
“Oudere, witte, rijke mannen die eenzaam worden, die kwetsbaar worden: hun tijd is misschien voorbij.” zegt Woudenbergs tegenspeelster José Kuijpers. “Dat is een hele specifieke kwetsbaarheid en een specifieke pijn.” Kuijpers speelt de dochter van de oude man. Zij staat met twee benen in de samenleving waarvoor de man zich wil afsluiten. Ze is getrouwd met een zwarte man en zet zich in voor slachtoffers van het racisme waar haar vader zich ook schuldig aan maakt.
“Ik vind het heel mooi van Lot Vekemans: ze kaart het aan, genadeloos. Maar ze heeft ook empathie. Empathie voor de kwetsbaarheid en de eenzaamheid. Hij verschanst zich achter muren om maar niet te hoeven zien dat de wereld is veranderd.”
Iemand moet de leiding hebben
In deze podcast vertellen Kuijpers en Woudenberg over het stuk en over hoe dat is, om te werken met een regisseur die tegelijk ook de schrijver van het stuk is, en nog nooit eerder een voorstelling regisseerde.
Woudenberg zegt daar iets moois over: “Als iemand de leiding moet hebben, waarom de schrijver niet? Die weet precies wat ze bedoelt. Je hebt wel kans dat er een knokpartij komt tussen de regisseur en de schrijver qua interpretatie.”
Lot Vekemans zelf hecht eraan te melden dat het stuk niet in Zuid-Afrika speelt:
“De inspiratiebron ligt in Zuid-Afrika en er zijn verwijzingen naar een samenleving zoals Zuid-Afrika maar het is een geabstraheerde wereld die zich in meer plekken zouden kunnen afspelen.”
Luister hier naar de podcast
Helmert Woudenberg, even voor de mensen die misschien de laatste tien jaar nog even niet hebben opgelet, is natuurlijk bekend als een maker van het Werkteater in de jaren zeventig. Iemand die heel goed zijn eigen verhaal kan vertellen. Hij is beroemd vanwege monologen over soms best ingewikkelde onderwerpen. José Kuijpers speelde veel bij Onafhankelijk Toneel in Rotterdam. Helaas is dat gezelschap gesneuveld in de bezuinigingen van de afgelopen vijftien jaar.
Blind, waar gaat het over?
Helmert Woudenberg
Over iemand die blind aan het worden is, een vader en een dochter, in Zuid-Afrika, hoewel dat niet met name genoemd wordt. Wel een land waar een koloniaal blank bestuur heeft moeten wijken voor het bestuur van de plaatselijke bevolking. En de man is nogal rechts. Wat dat betreft is die toch wel voorstander van de apartheid geweest. Nogmaals: Apartheid en Zuid-Afrika worden niet besproken, dat het daar is, maar je krijgt wel langzaam de indruk dat het die kant uitgaat. Hij heeft een dochter en de relatie is behoorlijk verziekt, vooral door dat racisme.
Dus ze konden het heel goed vinden. Hij was heel gelukkig met zijn dochter en zij was heel trots op haar vader als kind en op een gegeven moment, in haar puberteit, toen ze ook vriendschap sloot met zwarte jongens, is het gif van het racisme in de relatie gesijpeld, op een vreselijke manier. Ze is getrouwd met een zwarte man en die man heb ik (als vader) nog nooit ontmoet en die wil ik ook niet ontmoeten.
Ik zit ook op een compound zoals dat in Zuid-Afrika is, wat voor Lot het voorbeeld is. Waar een stevige bewaking is voor als er gevaren op het terrein zijn. Mannen met mitrailleurs en als er gevaar is dan gaan de rolluiken neer en dan moet iedereen alles afsluiten. En daar komt hij niet graag mee, maar hij voelt dat hij iemand nodig heeft die hem gaat verzorgen op den duur en hij hoopt dat zijn dochter dat gaat doen. Dus via allerlei voorwendsels weet hij haar (‘de huishoudster is er niet, kun jij de boodschappen even voor me halen?’) te claimen.
Hij heeft in ieder geval geprobeerd een band met haar aan te gaan, of de goede band die ze ooit hebben gehad te herstellen. Op een gegeven moment is er zo’n alarm en dan gaan de rolluiken neer en alles wordt afgesloten. Dat betekent dat ze dag en nacht met elkaar opgescheept zitten omdat zij daar niet uit kan.
Wijbrand Schaap
Ideale situatie voor een toneelstuk, lijkt me dat.
Helmert Woudenberg
Tot elkaar…
José Kuijpers
…Veroordeeld.
Wijbrand Schaap
José Kuijpers, jij speelt de dochter. Hoe is het om met iemand als Helmert Woudenberg op de vloer te staan?
José Kuijpers
Heel fijn.
Helmert Woudenberg
Het is al eerder gebeurd. We kennen elkaar.
José Kuijpers
We hebben heel veel met elkaar gespeeld bij theatergroep Jan Vos.
Helmert Woudenberg
In Mansholt waren we vrouw en man. Vader en dochter in Wind.
José Kuijpers
Dat zijn locatievoorstellingen. Dan zit je niet alleen die twee uurtjes rond de voorstelling bij elkaar, maar je zit allemaal op hotel en op locatie. Heb je één tentje, waar gegeten wordt en gesproken. Je leeft dan met elkaar. Meerdere zomers lang hebben we het zo gedaan, want Mansholt is een aantal keren hernomen. En Wind hebben we net ook drie maanden met elkaar…. Daar speelden we ook vader en dochter.
Ik ken Helmert nog van toen ik nog studeerde. Ik scheurde de kaartjes bij Baal. Die voorstellingen van Baal zag ik wel veertig keer. Ik zat het liefst in de zaal.
Wijbrand Schaap
Baal was het ensemble van Leonard Frank in de jaren zeventig. Wereldberoemd, natuurlijk. Vanwege Leedvermaak van Judith Herzberg.
José Kuijpers
Ik heb dat eindeloos vaak gezien en Helmert vaak zien spelen. Ik kan zo nog allemaal scènes reciteren die jij alweer vergeten was.
Helmert Woudenberg
Ik ken José pas van toneelgroep Jan Vos. Bij Mansholt heb ik José voor het eerst ontmoet.
José Kuijpers
Wij komen natuurlijk allebei uit niet echt pure collectieven, maar wel gezelschappen met een hele collectieve werkvorm.
Helmert Woudenberg
Zoals we dat bij Toneelgroep Jan Vos eigenlijk ook doen. Wel in een hiërarchie. Jeroen van den Berg is een regisseur, maar ook iemand die op gelijkwaardig niveau de strijd met je aangaat. Bij Toneelgroep Jan Vos voel ik me erg thuis, terwijl ik dat met andere dingen waar echt een artistiek leider is… een kopstuk die alles bepaalt, daar heb ik vanwege mijn collectief verleden problemen mee. Ik zweer eigenlijk toch bij het collectief, bij de gelijkwaardigheid.
José Kuijpers
Ik heb kort bij Het Zuidelijk Toneel gewerkt, toen Matthijs Rümke nog leefde. Dat vond ik ook een moeilijke tijd. Je bent een pion in een format. Iemand bedenkt een format en daar werk je dan in. Ik gedij het best in een collectief proces.
Wijbrand Schaap
Zijn jullie mensen met gezagsproblemen? Er zijn nog heel veel acteurs die het heel fijn vinden dat iemand hun vertelt wat ze moeten doen. Jullie behoren niet tot dat genre.
José Kuijpers
Ik denk gewoon graag mee. Ik ben misschien wat meer een denkende actrice.
Helmert Woudenberg
Bij een groot gezelschap gaat het echt om de artistieke leider en de schrijver. En dan heb je het gevoel als of de acteurs het voetvolk zijn of reproducerende kunstenaars.
José Kuijpers
Makende acteurs zijn we.
Wijbrand Schaap
Deze voorstelling Blind, geschreven door Lot Vekemans, wordt ook geregisseerd door Vekemans. Normaal gesproken hebben toneelmakers, acteurs, regisseurs, de neiging om een toneeltekst als een halfproduct te benoemen, dus materiaal waarmee de acteurs en de regisseur vooral hun eigen ding kunnen gaan doen. Maar nu hebben jullie de schrijver zelf die jullie vertelt wat je moet doen.
José Kuijpers
Het is heel organisch ontstaan. Wij gingen lezingen houden. We waren zo bezig met de materie en met het stuk dat we op een gegeven moment zeiden: We zijn eigenlijk al begonnen. Toen dachten we: moeten we er nog een regisseur bij zoeken die daar dan weer een ei mee moet leggen? Toen zei ik tegen Lot: Waarom doe je het zelf niet? En ze zei vrij snel ‘ja’.
Helmert Woudenberg
Als iemand de leiding moet hebben, waarom de schrijver niet? Die weet precies wat ze bedoelt. Je hebt nog wel weer kans dat dat er een knokpartij komt tussen de regisseur en de schrijver qua interpretatie.
José Kuijpers
Lot leest ons echt. En als je de schrijver als regisseur hebt, en zeker met die stukken van Lot, werk je altijd heel kernachtig en essentieel. Zij weet waarom ze dat geschreven heeft, dus je kan ook vragen naar de bronnen. Dus ik vind het heel erg rijk en Lot kan heel goed zien wat er werkt en wat niet werkt aan ons spel.
Helmert Woudenberg
Het is toch een soort gelijkwaardigheid. We zitten hier met z’n drieën en niet twee uitvoerende acteurs die bij het creatieve genie hun diensten verlenen. Dit is heel gelijkwaardig.
Wijbrand Schaap
Theu Boermans, ook een zeer tekstgericht regisseur, zei zijn acteurs bijna voor, waar de klemtoon moest liggen. Als je schrijver bent en en ook nog regisseert en je hoort een acteur een verkeerde klemtoon pakken, of een verkeerd accent in een zin leggen, hoe moeilijk is dat?
José Kuijpers
Theu was vooral ook acteur. En dat is Lot niet, natuurlijk.
Helmert Woudenberg
Soms moeten dingen heftig zijn. Dan zegt ze: “dit is te heftig”. En dan begrijp ik dat ook.
José Kuijpers
We hebben ook wel discussies hoor. Dan staat er iets en dan denk ik: “Dit is driedubbelop gezegd. Kan je niet twee keer schrappen? Dan zeggen we het één keer”. Of: “wat bedoel je met deze zin?” “Ja, maar dat staat er niet. Laten we dan dát zeggen”. De tekst gaat over en weer.
Helmert Woudenberg
Er was ook één scène die er plotseling was, niet dat het echt een conflict was, maar dat ik zei: “Dit kan ik niet spelen”. Waarop Lot zei: “Nou, dan moeten we het herschrijven.”
Wijbrand Schaap
Kan je vertellen over waar jouw grens dan ligt?
Helmert Woudenberg
Er was een scene aan het einde waaruit bleek dat de moeder van Helen, en dus de vrouw van mijn personage, twintig jaar lang een geheim had verzwegen. En dat werd nogal ruw onthuld, Terwijl de dochter ook in het complot bleek te zitten.
Wijbrand Schaap
Is wel een enorm mooie gelaagdheid.
Helmert Woudenberg
Het zit er nog wel in.
José Kuijpers
Maar dat is nu veel spannender. Wat ik heel mooi vind is dat Lot, de schrijver, in dit geval ziet en hoort hoe sommige teksten gewoon niet gaan, of het niet doen. Dat zou ik meer schrijvers gunnen.
Wijbrand Schaap
Ik heb een heel ambivalente houding tegenover improvisatietoneel. Een schrijver kan in zijn of haar werkkamer loopings bedenken en bochten bedenken voor personages die je als acteur zelf niet kan bedenken, dan moet je grenzen opzoeken. Als je het zelf bedenkt, is het risico dat je binnen je eigen vertrouwde comfortzone blijft vrij groot.
José Kuijpers
Het is een hele sterke tekst hè, die ook heel veel van ons vraagt. Het is ook een hele precieze tekst en we repeteren ook heel precies. Het gaat echt om een woord.
Helmert Woudenberg
Met mijn solo’s werk ik op een manier zoals ik bij het Werktheater werkte. Dus helemaal op mijn eigen intuïtie, maar na de première improviseer ik niks meer. Het is dan een partituur. Mijn eerste solo heb ik gemaakt zonder iets op te schrijven, maar het lag wel helemaal vast. Als je een partituur maakt, begrijp je dat.
Wijbrand Schaap
Je komt vaak heel los over tijdens de voorstelling, alsof je het ter plekke bedenkt.
Helmert Woudenberg
Toneelspelen, dat bestaat niet. Wel kijken, praten, luisteren en de noodzaak hebben om te doen wat je doet.
José Kuijpers
Terwijl we natuurlijk allebei best wel door Lot op onze vingers worden getikt als we bijvoorbeeld illustreren.
Wijbrand Schaap
Noem eens voorbeeld.
José Kuijpers
Als je zit te wachten en gaat zitten illustreren dat je zit te wachten. Lot heeft een heel zuiver toneelgevoel vind ik: “Wacht gewoon.” Nou ja, goed, dat zijn natuurlijk basisdingen. Die partituur, dat delen wij wel.
Helmert Woudenberg
Zij is de maker van de partituur.
Wijbrand Schaap
Het speelt in Zuid-Afrika. Ik begreep uit de publiciteit dat het ook gebaseerd is op een eigen bezoek aan Zuid-Afrika, waarin dit soort gated communities, zoals dat in Amerika heet, bestaan. Wij noemen dat hofjes, maar dan met een hek er omheen.
Helmert Woudenberg
En zeker geen hofjes.
Wijbrand Schaap
Hoe is het voor jullie dat dat Zuid-Afrika is en niet Nederland?
Helmert Woudenberg
Het gaat om een soort racisme, een soort blinde blinde haat. Bij een doorloop zei iemand: “Ik moest steeds denken aan wat er nu in Israël gebeurt, die die blinde haat van weg, die mensen die deugen niet! Uitroeien!
José Kuijpers
Het is ook wel een generatieding. Het is een oudere witte man, erg gefortuneerd, die langzamerhand opgesloten raakt in zijn eigen beveiliging, eenzaam wordt, kwetsbaar wordt, dus toch iemand nodig heeft. Dat vind ik wel een fenomeen, dat is aan de hand. Oudere, witte rijke mannen die eenzaam worden, die kwetsbaar worden. Hun tijd is misschien voorbij. Dat is een hele specifieke kwetsbaarheid en een specifieke pijn. En ik vind het heel mooi van Lot: ze kaart het aan, genadeloos. Maar ze heeft ook empathie. Empathie voor de kwetsbaarheid en de eenzaamheid. Hij verschanst zich achter muren om maar niet te hoeven zien dat de wereld is veranderd. Het is misschien deels wensdenken van mij, maar ik denk van veel van die ouderwetse leiders, dat hun tijd op is.
Wijbrand Schaap
Dan moet je niet tegen ze zeggen, want daar worden ze nog vervelender van.
José Kuijpers
Dat gaat gepaard met een specifieke pijn. Deze man is niet gewend dat hij tegenslag heeft. Het is hem altijd voor de wind gegaan, altijd.
Helmert Woudenberg
Hij kan wel heel goed redeneren en zichzelf verdedigen zodat er geen speld tussen te krijgen is. Dat is ook goed geschreven. Het is niet eenduidig. Het is eigenlijk het idealisme tegenover het nihilisme. Hij zegt op een gegeven moment tegen haar: “Je bent de sterkste vrouw die ik ooit heb gezien.” Helemaal aan het eind. “Ik ken niemand die zo standvastig is. Ik denk dat heel veel mensen daar bang voor zijn”, zegt hij en zij zegt dan: “ben jij er ook bang voor?” En dan zegt hij: “Ik ben een pragmaticus, die zijn nooit zo standvastig.”
José Kuijpers
Het is een totaal andere manier van in de wereld staan. En daarin is Blind niet alleen de letterlijke blindheid van die man, maar ook de blindheid in bredere zin: hoe kijk je naar de wereld en wil je alles zien wat er te zien is? Kijk je naar die andere wijken? Dat geldt voor je straat, maar ook voor de Palestijnen: Kijk je of ben je blind?
Helmert Woudenberg
Dat zijn allemaal dingen die al jaren eigenlijk sluimeren.
José Kuijpers
Die kwetsbaarheid van die oudere mannen, dat is iets wat ik signaleer en wat me ook raakt en waar ik ook blij om ben. In de In de Coronatijd ben ik families gaan helpen met het vormgeven van hun uitvaarten. Dan ging ik heel lang met families praten en dan schreef ik de uitvaart en dan ging ik ook voor. Die weduwnaren… Ik merkte dat ik wel in mijn theaterbubbel zat. Ineens stond ik midden midden in de maatschappij met al die gezinnen. De oudere weduwnaars, dat is echt zo aangrijpend. Die hingen in mijn ogen. Die totale hulpeloosheid. Die mannen wisten niet dat ze een buik hadden. En ineens hebben ze een gat in hun buik want die vrouw is dood. Die wanhoop.
Wijbrand Schaap
Helmert, hoe voorkom je zelf dat je een vastgeroest blok beton wordt?
Helmert Woudenberg
Ik speel niet om te leven, Ik leef om te spelen. Om zo met de wereld bezig te zijn en en en betrokken te zijn. Toneel maken zonder dat hen een pamflet is. Toneel maken wat raakt. Veel oudere acteurs zijn toch aan de drank als ze niet meer spelen. Maar ik kan het nog doen en ik kom daar nooit mee klaar wat het fenomeen is van spelen, wat dat kan doen, dat je dat je eigenlijk, om het groot te zeggen, tijd en ruimte op kan heffen.
Ik hou ook niet van een voorstelling waarvan je denkt: “Wat een geweldige voorstelling is dat. Goed gedaan, goed gesproken.” Ik kende een echtpaar dat nooit naar het toneel gaat, dat naar iphigeneia ging. Dat stuk meet Agamemnon die zijn dochter moet offeren voor zijn carrière. En na afloop vraag je aan dat echtpaar: Hoe was het?” “Ja, prachtig, die kostuums en zo mooi gesproken en in die tijd in die ouwe tijd…”
Ik heb liever een voorstelling dat je er niet tussen komt bij dat echtpaar, dat die man zegt: “Maar die man staat aan het hoofd van het leger. Wat wil je dat hij doet. Hij staat aan hoofd van het hele land! Je dochter? Het is toch wel schrikken! Dat is een goede voorstelling. Joop Admiraal vertelde me altijd dat hij naar een voorstelling ging, met Ramses nog in die tijd, van een Duits gezelschap. Waar een hele beroemde acteur Wilhelm Tell speelde. Ze dachten eerst: ‘dan krijgen we Deutsche Gründlichkeit, we lopen eruit.’ Tot het moment dat die acteur opkwam en toen werd de hele zaal stil, terwijl hij helemaal niet zoveel deed. Met open mond hebben ze naar die man staan kijken die Wilhelm Tell speelde.
Wijbrand Schaap
Een talent wat Joop Admiraal buitengewoon goed beheerste. Jij ook trouwens. Jij bent ook een acteur bij wie als je in een bijrol linksachter een brief opbrengt, dat de zaal stil is en op jou let, dat gebeurt. Wat is daar het geheim van?
Helmert Woudenberg
Ik verdedig mijn personage. Ik kan het niet eens zijn. Met Pim Fortuyn heb ik dat gedaan waarbij ik het helemaal niet eens was met zijn politiek. Maar op het moment dat ik Pim Fortuyn speel, ben ik een medium. Dus kom maar op, verdedig je maar, je bent dood, je kunt het niet meer, maar hier, nu, laat zien wie je bent! Begrijp je dat? Als je 100% voor je personage gaat.
Nooit spelen dat de ander het probleem heeft. Jij bent het probleem altijd. Hoe edel en nobel je ook bent. De kunstmatigheid, de tijd en ruimte opheffen. Dat iedereen vergeet, dat je in een keurig pak bij de première zit. Ik hoor ook wel eens van Russische voorstellingen dat je geen woord verstaat, maar dat je ademloos toekijkt wat er gebeurt.
Wijbrand Schaap
José, we hebben het over de oude witte mannen gehad die kunnen verstarren. Hoe zit dat met de niet meer zo jonge witte vrouwen? Klopt het dat vrouwen ruimdenkender zijn?
José Kuijpers
Ik denk het wel. Misschien zijn vrouwen toch iets meer bereid tot een eerlijk gesprek. En misschien ook meer bereid zijn elkaar op te zoeken als het om activisme gaat. In een notendop, wat ik leerde van die uitvaarten: vrouwen die hun man kwijtraken zijn veel sterker. Die zijn gewend dat ze veel meer zelf de dingen moeten uitzoeken en er voor moeten staan.
Helmert Woudenberg
Jij kiest echt voor iets. Je hebt gisteren meegelopen in die demonstratie. Trwijl ik dat nooit zou doen.
José Kuijpers
Ja, dat vind ik heel belangrijk. Ik was heel blij dat er zoveel mensen waren en het ging ook goed. Het was bijzonder emotioneel, met een hele andere feel dan en klimaatdemonstratie.
Wijbrand Schaap
Dit was de demonstratie van solidariteit met de Palestijnen. Dat is een discussie die op dit moment natuurlijk alle extremiteiten opzoekt. Want als je daarmee loopt dan ben je fout volgens de een en anders wel fout volgens anderen. Geweldig ingewikkeld gebied. Maakt het dan ook de gesprekken die jullie bij zo’n repetitie voor een stuk als dit hebben anders of ingewikkelder?
José Kuijpers
Nee, niet ingewikkelder. We hebben…
Helmert Woudenberg
…Wel goede…
José Kuijpers
…Gesprekken. Jij hebt in het begin een keer gezegd, – en dat vond ik heel goed, maar toen was je heel fel – als ik hier alleen maar de foute racist moet spelen, dan stop ik ermee.
Helmert Woudenberg
Maar dat was ook niet de bedoeling hoor.
José Kuijpers
Het goede van dat stuk is dat het een aantal dingen heel duidelijk aan de kaak stelt. Maar aan het eind zit er een heel klein luikje naar iets wat op toenadering duidt. Het wordt allemaal heel erg goed benoemd, maar het zijn mensen. Je ziet een vader die ondanks alles ongelooflijk veel van z’n dochter houdt en naarmate het stuk vordert daar ook bereid is stappen te zetten. Dat is voor mij persoonlijk heel belangrijk. Daar zit de hoop. Sluiot je niet af. Zorg dat het blijft stromen.
Wijbrand Schaap
Ja nou dat is wel zo, want ik Ik hoor heel veel over een ontwikkeling die het personage van Helmer doormaakt. Want wat is de ontwikkeling van jouw personage?
José Kuijpers
Maar het is dus een vrouw die een zwarte man heeft en die man van haar, is schrijver en die heeft een lezing. Hij is eigenlijk in het hele proces tussen zwart en wit net iets verder dan zij zelf. Hij zegt: “Je moet niet gaan zitten wachten op excuses.” Hij zegt niet dat er geen fouten zijn gemaakt, maar je moet niet wachten op excuses, want dan blijf je afhankelijk. Je moet vooruit. En doordat zij deze vader in haar biografie op een heel persoonlijk vlak niet vergeven kan, schiet het bij haar eigenlijk net minder op dan bij haar man. Daar zit ook een frictie in het stuk. Zij hamert wel op excuses en dat komt door haar persoonlijke leven met hem. Want hij staat voor haar, voor die hele racistische wereld. Wat ze hem niet vergeven kan. Daar zit ze op een bepaalde manier in vast. En dan is ze ook weer dochter, want in het begin van het stuk zegt ze: “Familie is een concept. Familie vind ik helemaal niet belangrijk, en ik doe niet aan familie.” Hij wil dat extreem wél.
Helmert Woudenberg
Zij is ook de idealiste. Ze werkt ook met met zwarte mensen met legal aid, ze is advocate. En als vader zeg ik: “Wat heeft dat idealisme nu eigenlijk gebracht? Als advocate werk je ver onder je kunnen voor een hongerloontje met vrijwilligers die de helft van de tijd niet op komen dagen. Waar ben je mee bezig?
José Kuijpers
Wat ik heel belangrijk vind in het stuk, is dat je hier een wit iemand hebt die een zwarte man heeft. Mijn zus heeft een zwarte man, ook al dertig jaar, dus dat ken ik. Ik weet heel goed waar zij dagelijks met haar gemixte kinderen meemaakt. Mijn personage is een wit iemand die heel goed begrijpt wat de dagelijkse pijn is van van een gekleurd iemand.
Wijbrand Schaap
Hoeveel herkennen we van Nederland? Want je zegt wij willen onszelf nog steeds wel eens buitengewoon georganiseerd zien en en vrij van enig racisme en dat soort dingen. Maar dat zijn we niet.
José Kuijpers
Het goede aan het stuk vind ik dat het racisme is gekoppeld aan een economisch principe. Want racisme en kolonialisme, dat gaat over geld. Dat is niet alleen maar huid. Dit is een man die ontzettend rijk is geworden in een bepaalde periode. Daarom zit-ie in die gated community met dat hek. Het is niet alleen zwart of kleur, het is gewoon ook economie. Dat is niet voorbehouden aan Zuid-Afrika.
Helmert Woudenberg
Dat het in Zuid-Afrika speelde is wel een punt. Ze hebben aan Lot gevraagd: “kun je het niet herschrijven voor Nederland? En dan in de toekomst. Die mannen met de mitrailleur bij de compound, is dat misschien over tien jaar of twintig jaar hier ook niet zo?” We hebben toch toch gekozen voor Zuid-Afrika?
José Kuijpers
De ingrediënten zijn Zuid Afrikaans. Het maakt het alleen maar sterker. Want die apartheid is natuurlijk nog helemaal niet zo lang geleden afgeschaft en een zwart en wit huwelijk in Zuid-Afrika is nog steeds een probleem. Tot 1990 was het verboden dus het maakt de boel alleen maar scherper denk ik.
Helmert Woudenberg
Zoals ook nu in Nederland weer dat antisemitisme dat de kop opsteekt, of juist de andere kant. Dat is het racisme zoals het getoond wordt. Dat zou net zo goed een Nederlandse man kunnen zijn. Het is wel gekoppeld aan de economie daar. ik denk dat Nederlandse mannen dat ook van zwarte mannen denken: die zijn lui. Dat is een beetje universeel.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
