Cultuursector moet niet het falen van de politiek oplossen. Waarom het nooit meer over ‘impact’ moet gaan. 

“Voor het bezoeken van cultuur blijkt ook een hoge mate van stedelijkheid een positieve invloed te hebben op de kans op deelname.”

Zo’n zin, daar lees je onderzoeken voor. Deze vond ik in het onderzoek van Boekman naar de mate waarin mensen aan cultuur en sport doen, en of daar trends in te herkennen zijn. Dat die hoge mate van stedelijkheid een positieve invloed heeft op deelname aan cultuur kon ik donderdag zelf ontdekken in het Overijsselse Rijssen, onder de heidenen van mijn generatie bekend als plaats van handeling van Belcampo’s Het Grote Gebeuren. 

Rijssen heeft stadsrechten, maar beschikt niet over ‘een hoge mate van stedelijkheid’. Wel is er het Parkgebouw, een begin vorige eeuw tot verheffing en vermaak der arbeiders gestichte villa waar de verlaagde plafonds uit de jaren zeventig de binnenhuisarchitectuur van een passend gereformeerd decor hebben voorzien. Het podium, waar opvallend wereldlijk wordt geprogrammeerd, was de plaats van handeling van het jaarlijkse OKTO-congres en dat is dus wel heel uniek in Nederland. 

Thijs Kemperink

Okto, dat is het overleg van kleine theaters in Overijssel. Daar zijn er tientallen van, vaak gerund door vrijwilligers en een enkele professional. Dat congres leverde een boel inspiratie op. Dat hadden we niet in de laatste plaats te danken aan Thijs Kemperink, die met zijn ontwapenende vertelstijl en gekoesterde streektaal flink bijdraagt aan het zelfbewustzijn van Oost-Nederland. 

Dat hij in de afgelopen 17 jaar nog nooit een landelijk dagblad naar het oosten heeft weten te trekken, ligt dan ook vooral aan het feit dat de wegen vanuit Amsterdam naar Oost-Nederland op mysterieuze wijze veel langer zijn dan in de omgekeerde richting. Iets dat vooral cultuurjournalisten binnen de Ring A10  houdt.

Klassenmaatschappij

Hebben we daar die kloof tussen Randstad en regio aan te danken? Tot donderdag 5 juni mochten we dat denken, maar toen publiceerde het Sociaal Cultureel Planbureau een onderzoek dat dat onderscheid naar het rijk der fabelen stuurde. Tussen Randstad en regio is minder verschil dan tussen de sociaal-culturele klassen. Geld en opleiding bepalen veel meer van wie je houdt en wie je buitensluit, dan de vraag of je huis aan een karrenspoor of snelweg ligt. Activiteitencentrum Het Punt in Vroomshoop wordt gerund door vrijwilligers, zoals de voormalig financieel directeur van Veolia.

Leg je de twee onderzoeken naast elkaar, dan zie je dus ook dat juist cultuur daarin een belangrijke rol speelt. De vier categorieën die Boekman onderscheidt in de deelname aan sport en cultuur laten zich vrij nauwkeurig definiëren binnen de zeven sociaal-culturele categorieën van het SCP en dan blijkt dat inkomen en opleiding bepalend zijn voor maatschappelijk succes en culturele of sportieve activiteit. Of je nu in Vroomshoop, Rijssen of Amsterdam woont. We leven in een klassenmaatschappij en niet in een land, verdeeld in regio’s.

En dan maar praten over impact. 

Loze impact

In Rijssen ging het er ook over. Geert Boogaard, oprichter van het alomtegenwoordige advies- en lobbybureau Blueyard, deed de keynote en die speech ging over het begrip ‘impact’. Volgens Boogaard is dat een tamelijk inhoudsloos begrip, en moeten culturele organisaties zich er niet al te veel mee bezig willen houden. De man van Blueyard vindt de begrippen ‘betekenis’ en ‘effect’ beter hanteerbaar. Het zij zo. 

Wat mij in de trein terug naar Utrecht vooral bezighield, was de vraag waarom je eigenlijk je impact moet aantonen, als je een subsidierelatie met een overheid aangaat? Dat je als cultuurbedrijf moet aantonen dat je je werk doet, is logisch. Maar moet je ook bewijzen dat je ‘impact’ hebt? Ben je dan niet bezig het werk van die politicus te doen?

Een gemeentebestuur wordt verkozen om impact te hebben op de bevolking. Daar kiezen wij ze voor. Daarvoor zetten zij subsidies in. En vervolgens moet die verkozen raad met zijn bestuurders maar eens gaan aantonen wat de impact is van al dat besturen. Dat is niet aan de bestuurden om aan te tonen. De bestuurden gaan naar de stembus en beoordelen daar de impact van jouw bestuur. 

Zinloos cultuurbeleid?

En als we het dan toch over impact hebben: de twee op donderdag 5 juni uitgebrachte rapporten leiden samen maar tot één mogelijke conclusie. Je kunt, al dan niet met subsidies, de cultuur- en sportsector wel door honderdduizend hoepels laten springen om meer en diverser publiek te trekken, of inclusiever te werken, dat haalt allemaal niks uit zolang de sociaal-economische kloof nog elke dag dieper en breder wordt.

Feitelijk is al dat tot op de millimeter geregisseerde cultuurbeleid een grote schaamlap, die de schuld voor maatschappelijke onrust neerlegt bij de kunstenaars, terwijl het probleem eenvoudig door de politiek is op te lossen. Daar bijvoorbeeld iets aan de hypotheekrenteaftrek te doen. 

Dat dit artikel geschreven is vanuit een thuiskantoor in een sociale huurwoning hoeft daar niets aan af te doen.