Met Battles&Silences brengt Hiit! (v/h Slagwerk Den Haag) een wel heel bijzondere geluidservaring. Tijdens November Music 2025 is in de Sint-Jan in Den Bosch een geluidslandschap mee te maken, waarin een hoofdrol is weggelegd voor een klok, gegoten van kogelhulzen uit Oekraïne. “Opdat er ooit geen kogels meer zijn, omdat we ze allemaal tot klok hebben omgevormd.” Voor Fedor Teunisse is dit project ook het einde van zijn artistiek leiderschap van het slagwerkensemble.
“Het is niet op. Het is nog lang niet op.” Fedor Teunisse stopt dan wel ‘liefst nog voor kerst’ als artistiek leider van Hiit, maar zit nog vol energie. “Dat is ook het probleem. Ik kan misschien nog wel dertig jaar doorgaan.” Teunisse wil ruimte maken voor fris bloed.
Andere dingen
Dat inzicht is mede een gevolg van wat hij meemaakte tijdens de Corona-pandemie. Als docent aan meerdere conservatoria zag hij bijna een hele generatie musici verdwijnen. “Ik had toen de mazzel, het voordeel, dat ik vaste contracten had als artistiek directeur, dus mijn salaris liep door.” Dat gold niet voor veel van de makers en studenten om hem heen.
“Ik kom nog uit de tijd dat er nog tien hedendaagse muziekensembles door Fonds Podiumkunsten werden gesubsidieerd. Dus als jonge slagwerker kon ik voor mijn educatie op al die podia meespelen met die grote dirigenten, met die andere musici. De mogelijkheden voor de jonge musici nu zijn vele malen meer uitgekleed dan ze destijds waren. Nu zie ik dat musici andere dingen gaan doen.”
Voorbeeld stellen
Tijdens Covid bleek de sector kwetsbaar: “De culturele sector moet wel een sector zijn waarin je het gevoel hebt dat je een toekomst kunt opbouwen. Zowel in ideeën als financieel. En dat staat nu echt wel onder druk, vind ik. Dat merk je niet alleen bij musici, maar ook aan de aanwas voor bijvoorbeeld marketing of producenten. Het moet wel een aantrekkelijke sector blijven. Ik kan op zich genoeg verdienen met mijn artistiek leiderschap en directeurschap. Ik heb al die ervaringen gehad de afgelopen decennia. Op een gegeven moment is het tijd om andere mensen dezelfde ervaring te kunnen geven, want anders hebben we over 20, 30 jaar weer niet die nieuwe artistiek leider die geweldige dingen gaat doen. Want je moet die meters op de grond maken. Je moet met die tomtoms en die trommels sjouwen om te weten wat het allemaal is.”
Fedor besloot te stoppen met spelen en zich volledig te richten op organiseren. “Ik wil misschien ook wel een voorbeeld stellen. Een club als Hiit is altijd een club geweest waar jong talent wel een plek kreeg. Dan moet ik hier zeker niet tot mijn 67ste blijven zitten.”
Omgekeerde vuilnisbak
Dus is het laatste project dat hij als artistiek leider van de grond kreeg, niet zomaar een project. Voor Battles & Silences haalde Hiit een paar kilo aan kogelhulzen van het slagveld in Oekraïne, om die om te smelten tot een klok.
Hoe kwam hij op dat idee? Teunisse ziet dat niet als een enkel eureka-moment: “Soms denken mensen dat je op een idee komt, maar dan blijkt het idee al ergens heel lang in je achterhoofd rond te spoken, en zijn het verschillende lijnen die bij elkaar komen. Ik heb natuurlijk een fascinatie voor bellen. Zoals ze ook zo mooi bij klokkengiererij Eijsbouts zeggen, als klokkengieter is het niet echt een winstgevend model om een kerkklok te maken. Want die gaan meestal zo’n 500 jaar mee. Het zijn fenomenale objecten. Als je in Nederland rondloopt en je hoort een carillon of een kerkklok, neem je het bijna niet meer waar. Je neemt het zo voor lief dat die bellen klinken en hoe mooi ze klinken. Totdat je een keer in een dorpje in midden Spanje loopt je hoort een kerkklok die meer klinkt als een omgekeerde vuilnisbak. Dan realiseer je opeens hoe ongelooflijk hoogstaand die klokkengieterij is geweest in Vlaanderen en Nederland.”
Klokken en bommen
“Het is een ongelofelijk archaïsch proces: het maken van die mal, het werken met dat klokkenbrons, het gieten, het uit die mal halen, de geboorte van die klok. Het is bijna alsof je teruggrijpt op een soort van Griekse mythologie waarin het instrument uit het vuur wordt gesmeed.”
Als geboren Rotterdammer leerde hij al vroeg hoe ingrijpend oorlog kan zijn. Zijn grootouders overleefden het Duitse bombardement van 14 mei 1940 en raakten zwaar getraumatiseerd. “Als het onweerde, dan kroop mijn oma steevast in de servieskast. Die ging dan dicht en daar verstopte ze zich. Ik weet dat mijn moeder altijd oorlogsfilms keek, bijvoorbeeld.”
Die twee lijnen van oorlog en klokgelui komen nu dus samen in Battles&Silences, een werk dat Hiit maakt in samenwerking met Paulson Sq (Anthony Fiumara & Mathijs Leeuwis). In het brons van de klok is een aantal kilo messing gebruikt. Dat messing is afkomstig van de kogelhulzen van een Oekraïense scherpschutter.
Niet anti-oorlog
“In eerste instantie is de trigger voor het project natuurlijk de oorlog in Oekraïne geweest, en dat iedereen toen zich machteloos voelde. Ook was opeens een dreiging zo reëel dichtbij. Je probeert daar een antwoord op te vinden. En ik heb door mijn geschiedenis met Slagwerk Den Haag en Hit, veel affiniteit met John Cage. Met zijn ‘Imaginary Landscapes’ heeft hij in de jaren dertig geschreven om antwoord te vinden op de gekte van de oorlog.”
Battles&Silences is geen anti-oorlogs pamflet, zegt Fedor Teunisse. “We creëren een denkbeeldige wereld waarin je zegt: uiteindelijk gaan we net zo lang door met klokken gieten totdat er geen wapens meer op de wereld zijn. Het is natuurlijk een utopie. Maar in deze tijd waarin we heel snel naar oorlogsretoriek grijpen, is er überhaupt geen ruimte meer voor een pacifistische gedachte. Al is het alleen maar als gedachte in een discussie. Daarom vind ik dit wel een waardevol project. Omdat het absoluut geen kant kiest. Maar het maakt iets invoelbaar middels geluid. Want je hebt niet alleen de klok, er is door Poulson Sq een landschap omheen gebouwd in geluid.”
Stervende tapes
Een landschap waarin oude, analoge taperecorders een belangrijke rol spelen. “Er is één zinnetje wat ik wel heel mooi vond van Matthijs Leeuwis. Hij zei dat de tapemuziek een vorm van sterven is. Een cassettebandje klinkt hartstikke goed als het vers is. Maar stop hem na 15 jaar weer in een cassette recorder en je mag blij zijn dat je het nog één keer kan afspelen. In die tapereel zit een soort menselijkheid en vergankelijkheid. Dat is inderdaad de manier waarop we integer kunnen omgaan met die bel en dat geluid. Die klok heeft al zoveel betekenis. Wat voor betekenis moeten wij nu extra aan die klok gaan geven? Of is die klok al eigenlijk genoeg? Heeft die klok al genoeg aan zichzelf eigenlijk? Is dat al de boodschap? Gelukkig zijn we erachter gekomen dat er best nog iets mee te doen viel. Maar het heeft wel te maken met herinnering. Je vormt je zelf al een beeld over die klok. Als je hem ziet, denk je dat je weet hoe die klinkt. Uiteindelijk – het is een kleine spoiler alert – een groot gedeelte van de eerste helft van de voorstelling hoor je die klok niet eens.”
Cultuurpers is onafhankelijk en ongesubsidieerd. We bestaan dankzij donaties van lezers zoals jij. Geef ook steun aan onafhankelijke cultuurjournalistiek!
