Museum De Pont, waar nu 1000 bloemen extra bloeien

Een van de mooiste musea van Nederland is te vinden in Tilburg, een stad die door sommigen nog altijd gezien wordt als de rafelrand van Nederland. Dit centrale onderdeel van Brabantstad krijgt ook relatief weinig geld van de overheid. Hoe hier dan toch een van de beste musea van de wereld kan liggen? Museum De Pont is, net als Huis Marseille in Amsterdam en het fonkelnieuwe Museum Voorlinden in Wassenaar, een particulier museum.

Op zaterdag 3 september gaat een nieuwe vleugel open. Het museum, gebouwd en onderhouden uit een legaat van jurist en zakenman Jan de Pont (1915-1987), realiseert hiermee een uitbreiding van 1.100 m2. De nieuwe vleugel is vooral bedoeld voor het tonen van nieuwe media. Tegelijk zijn winkel en restaurant ingrijpend onder handen genomen.

Gloeien in duisternis

De nieuwe toonzaal, 600m2 groot, vormt een sterk contrast met de bestaande, door industrieel sheddaklicht overgoten, ruimte van het museum.  De nieuwe toonzaal is donkerder, want specifiek bedoeld voor het tonen van videokunst, eigentijdse fotografie en kunst die minder licht kan verdragen, zoals bijvoorbeeld tekeningen. Hier wordt de sfeer bepaald door zacht zoemende beamers waarmee ook meerkanaals projecties te tonen zijn. Naast de centrale projectieruimte zijn er twee afzonderlijk kleinere projectie-kamers, met daaromheen een omgang voor het tonen van voor ‘daglichtgevoelige werken’, waarvoor een lagere lichtconditie wenselijk is. Zo vormt deze combinatie een natuurlijke overgang van gedempt licht naar duisternis, waar de hedendaagse mediakunst opgloeit.

Naast deze nieuwe donkere toonzaal is er een geheel nieuw museumcafé–restaurant. Het oude café-restaurant, dat voor zijn functie wat krapjes bemeten was, is nu getransformeerd tot museumbibliotheek. Zo verschuift de museumbibliotheek naar een prominente plaats, direct in het entreegebied van het museum. De glazen wand die de ruimte afscheidde van de hal is gehandhaafd. Hierdoor maakt de bibliotheek een uitnodigend gebaar naar alle hier passerende museumbezoekers. Tegelijk benadrukt deze opstelling het belang van boeken, ook al staan op de centraal opgestelde werktafels computers met internetverbinding. Dat is voor een hedendaagse studieplek een vereiste.

Drinken onder een zwevend dak

Het nieuwe museumcafé-restaurant heeft een ‘zwevend’ dak gekregen waardoor het daglicht ook hier ongeremd en in volle glorie naar binnenstroomt. De hoog in de wand geplaatste ramen vormen een band rondom de gehele ruimte, zodat je juist hier wel direct verbinding hebt met ‘buiten’. Vanuit het café-restaurant kun je via de tussengelegen ‘loungeruimte’ naar de binnentuin met terras. Ten opzichte van het oude museumcafé-restaurant is deze accommodatie grootser en minder intiem van karakter, maar gevuld met bezoekers is het gezellige geroezemoes als vanouds: zo in de nazomer is het terras in de tuin weldadig.

Als laatste het entreegebied: ook hier is de opzet ruimer dan dat we gewend waren. Er zijn meer vierkante meters voor de museumwinkel. Eerder was er slechts ruimte voor een inloop-boekenkast en enkele tafels. Nu is er  een winkelruimte ontstaan waar zich eerder de keuken van het museum-restaurant bevond. Dit maakt ‘the exit through the bookshop’ nog verleidelijker. Ik ben alvast benieuwd naar het assortiment, dat hier in de schappen straks een plekje vindt.

Paradijs aan de rafelrand

Het voorplein van het museum is nu bereikbaar via het nieuwe poortgebouw dat een gift is van de gemeente aan het museum. De huidige entree geeft meer zicht op de gevel en de hoofdingang. De nieuwe vleugel maakt het museum beter geschikt voor de toekomst.

Het meest bijzonder van het Museum De Pont -eveneens als Huize Marseille te Amsterdam- is dan natuurlijk, dat alles wordt gefinancierd uit het dividend van een legaat. Een kleine staf verrichten hiermee geheel onafhankelijk van ondersteuning van de overheid, een klein wonder. Een wonder ter stimulering van de hedendaagse kunst. Een succesverhaal in uitvoering, immers ook nu nog steeds wordt er rustig maar met inzet verder gewerkt aan de uitbouw en continuering van deze instelling. Ook al nadert de pensioengerechtigde leeftijd, Henrik Driessen blijft nog wel even om (door) te werken aan dit ogenschijnlijk buiten de tijd en huidige conventies geplaatst paradijs.

David Claerbout

De opening van de nieuwe vleugel van het museum wordt nu gevierd met een tentoonstelling van de Belgische kunstenaar David Claerbout. Eerder in 2009 was  van  deze Belgische kunstenaar de expositie The Shape of Time te zien: een tiental video-installaties die een onuitwisbare indruk achterlieten. Het geroemde videowerk van David Claerbout vertraagde het verloop van de tijd en riep in een magische schemerwereld verwondering en vervreemding op.

Nu, in de nieuwe presentatie Future, toont David Claerbout zijn nieuwe manier van werken. Zijn werk ontstaat nu in een studiocomplex in Antwerpen, waar hij werkt met 16 mensen. Daar produceert hij twee à drie werken per jaar, met speciale 2D en 3D-animatietechnieken. Maar, ook al is de techniek gewijzigd, zijn benadering van het onderwerp is niet veranderd. Zijn werk gaat nog steeds over traagheid en duur, over het licht dat op de dingen valt en over registratie. Heden en verleden raken verknoopt, waardoor het tijdsverloop geen houvast meer biedt om verwijzingen naar plaats, gebeurtenis, naar heden of verleden te duiden. Alles raakt op drift, waarbij soms de ontdekking van nog onopgemerkte processen als groei, verval of verschuiving van het licht, je net als in 2009 aan deze beelden bindt.

Claerbout werkt met camera, computer en projectoren, maar begint altijd vanuit schetsen op papier. Deze tekeningen worden voor het eerst naast de filminstallaties getoond. Niet als meesterwerken, maar als de onderbouwing daarvan.