Final destination Groningen

Arriveer als een Van Gogh in Groningen. Start bij het monumentale hoofdstation en bereid je alvast voor op wat je te wachten staat in het Groninger Museum. Een prachtige tentoonstelling die meer is dan alleen Van Gogh en zijn kunst; het is een verhaal over historie, wetenschap en de fascinatie van Groningse studenten voor de tragische schilder die de kunstcultuur in Groningen wilden opschudden.

Met de diverse exposities in het Groninger Museum rond het jaar 1896 van onder andere Vincent van Gogh en kunstenaars als Jan Toorop en Theo van Hoytema hadden zij blijvende impact op het Gronings kunstklimaat, kunstverzamelaars en de kunstenaars van het collectief De Ploeg.

Begin en einde in Groningen

In de stationshal staat de Van Gogh luistercoupé. Waar de kunstwerken voor de nieuwe vijfdaagse 1896 expositie hun eindbestemming bereikten. Hier hoor je het verhaal rond de nieuwe tentoonstelling van het Groninger Museum en de laatste expositie van directeur Andreas Blühm. Loop rond, kijk vooral omhoog en laat je onderdompelen in de sfeer van de negentiende eeuw met F.H Bachs tegeltableaus. Om daarna door te lopen naar het moderne Groninger Museum.

Hier vervolg je de tijdreis. De sfeer van de negentiende eeuw is uniek weergegeven. Het ademt de tijd van wetenschap, kunst, technologie, historie en vernieuwing. Naast schilderijen en tekeningen in de diverse stijlen zijn er onder andere een gedroogde (bloem en wortel van de) kannidoodplant, een projector en andere wetenschappelijke instrumenten te bezichtigen. De prachtige ingerichte en kleurrijke zalen laten je dwalen door het Van Gogh-effect.

Meer dan Vincent

Het hart van de tentoonstelling is natuurlijk Vincent van Gogh. Prachtige schilderijen en tekeningen die je met bewondering bestudeert. De inhoud van de expositie is zoveel meer: het gaat om (geneeskunde- en kunst-) studenten van de Rijksuniversiteit Groningen die een briefwisseling zijn begonnen met Jo van Gogh-Bonger – de schoonzus van Vincent van Gogh – en het voor elkaar kregen om 128 werken met de trein naar Groningen te krijgen. De grootste Van Gogh tentoonstelling tot dan toe.

Er was volgens conservator Mariëtta Jansen in die tijd ook al een fascinatie voor Van Gogh, die toen een hedendaagse schilder was. Deze studenten vonden dat kunst uit het gouden lijstje gehaald moest worden. Ook zijn ze erin geslaagd om progressieve kunstenaars – Jan Toorop, Johan Thorn Prikker en Henri de Toulouse-Lautrec – naar Groningen te halen.

Het effect daarvan is enorm geweest voor de stad. Het interdisciplinaire element van de tentoonstelling toont niet alleen perfect de tijdsgeest van die periode, maar toont ook de context waarin kunst en uitvindingen tot stand komen. Invloed op de kunstenaars van De Ploeg. Om uiteindelijk onze eigen tijd te begrijpen. De connectie met Van Gogh geeft volgens conservator Jansen De Ploeg ook een andere bodem dan alleen het expressionisme.

De andere tentoongestelde kunstenaars hebben allen een aparte zaal met eigen kleur en identiteit. Aan de ene kant afgescheiden zodat hun werk en invloeden voldoende ruimte krijgen om bewonderd te worden. Aan de andere kant zijn ze alle een onderdeel van het geheel; door de openingen in de muren van de zalen kun je een blik werpen op de ruimte(s) en werken van de andere kunstenaars.

Van allemaal heb ik genoten. Vooral Toorops Geloofsinzinking, Prikkers Les Xhorres en Theo van Hoytemas Pauw hielden mijn aandacht langer vast. Indrukwekkend waren ook de tekeningen van Henri Gabriel Ibels.

Het hart is Van Gogh

Buitengewoon. Van kinds af aan heb ik een zwak gehad voor ‘Gouden Eeuw’ schilders als Vermeer Rembrandt en Frans Hals, de wat meer traditionele realisten. Van Gogh kende ik toen van zijn enkele meer bekende schilderijen; de grootste hits.  

Mijn waardering voor zijn prachtige werken is gekomen toen ik een de combi-expositie Van Gogh en Munch bezocht. Vooral De Sterrennacht is mij toen bijgebleven…en hangt op mijn koelkast. Naast Munchs De Schreeuw. Toen ik in de zaal met de Van Goghs stond was ik even stil. Alles in mij opnemen. Het is met recht het hart van de tentoonstelling. Werken die ik nog nooit had gezien. Prachtig en eerlijke tekeningen. Vooral voor de tekeningen Opgebaarde vrouw, Scharrendrogerij in Scheveningen en Bezuidenhout bleef ik wat langer staan.

Ook zijn studies/tekeningen van mensen als Spitter en Plantende man zijn zo opgehangen dat je bij binnenkomst bijna nergens anders naar kunt kijken. Ingenieus vind ik dat de ontbrekende schilderijen die de studenten in 1896 wel in Groningen hadden hangen toch aanwezig zijn, maar dan in een andere vorm. Er is van alles wat. Van kleurrijke werken die van de muur springen tot wat meer ingetogener kunst.

Waartegen de studenten vochten, kunst in een gouden lijstje, is tegenwoordig nog relevant. Uiteraard zijn er musea, maar veel werken zijn in privébezit en niet toegankelijk voor het publiek. Ironisch is dat Lentetuin, bezit van Groninger Museum en kortgeleden bevrijd uit de handen van (kunst)criminelen, nu niet te zien is in de expositie. Het verschuilt zich momenteel ergens bij familie van een medewerker van de Rijksuniversiteit Groningen.

Groningse voedingsbodem

Hoe Van Gogh Naar Groningen Kwam heeft mijn verwachtingen overtroffen. Naast de beeldschone werken van Vincent van Gogh zijn het ook de andere schilderijen en elementen die je meenemen naar een andere tijd. Geen melancholie, maar een warm nostalgisch gevoel naar een tijd waarin ikzelf niet heb geleefd, maar wel uitermate nieuwsgierig naar ben (gemaakt). Een boeiende combinatie van Van Gogh met Groningse historie, wetenschap, kunst en cultuur. Een vruchtbare voedingsbodem dat aardig wat teweeg heeft gebracht, waaronder De Ploeg.