Shock and awe-ballet in Bill & Mr. B loopt aan alle kanten over van kwaliteit; er is geen stelpen aan

Het Nationale Ballet duikt in de voorstelling Bill & Mr. B thematisch de geschiedenis in met reprises van werk van George Balanchine en William Forsythe. Balanchines Symphony in Three Movements (1972) geldt als voedingsbodem voor Forsythe die vervolgens ‘the extra mile’ ging met Steptext (1985) en The Second Detail (1991). Van protocol naar photocall: dans als een fotosessie. Beweging – klik, beweging – klik. Het loopt aan alle kanten over van kwaliteit; er is geen stelpen aan. 

Als er een overeenkomst is tussen het werk van Balanchine en Forsythe dan is het wellicht hun streven naar vrijheid binnen het ballet. Ze stelden ‘balletwetten’ op de proef met een zakelijk Amerikaanse benadering en sloegen gaten in de balletgeschiedenis. Het is nog steeds moeilijk deze choreografen te evenaren. Niet alle gezelschappen kunnen en mogen hun stukken uitvoeren, maar ‘s lands grootste gezelschap steelt er de show mee op het Holland Festival. Ook dankzij de begeleiding van een spannend Holland Symfonia onder leiding van Otto Tausk.

Verbluffend dansprogramma

Waar Balanchine als een soort Erasmus koos voor voorzichtig evolueren, was Forsythe meer een hervormer, zoals Maarten Luther. Hij veranderde het ballet radicaal. Symphony in Three Movements (negen jaar voor Balanchine al gebruikt door Hans van Manen) begint als een schoolvoorstelling, met meisjes op een lijn in witte pakjes met riem. Dit muziekballet is echter geen kinderachtige dans maar een showcase van coupé jetés, double cabrioles en piqués en tournant tegen de menigte in. Met fascinerende pauken en gedreven strijkers is het contrast van de oerklanken van Stravinsky met de abstracte dans treffend. Een lange pas de deux (helder dansende Igone de Jongh) in het lyrische tweede deel wordt gevolgd door een bezwerende einddans. Dit vehikel voor stersolisten sluit af met een stilleven van dansers, als door Fernand Léger samengesteld.

Waar Balanchine het ballet reconstrueerde, manipuleerde Billy Forsythe gewoon het genetisch materiaal. Steptext, een afgeleide van het eerdere Artifact, begint al voor je binnenkomt. Je kijkt naar een repetitie op het toneel: dansers hebben sokken aan, wandelen rond, het licht is nog aan, maar de code is dat we stil zijn en toekijken. Forsythe is tegendraads en speelt met conventies. Vloeken in de balletkathedraal. Op vlammende aanzet van de Chaconne van Bach wordt vinnig gedanst door drie mannen in het zwart en een vrouw in signaalrood. De benen van Anna Tsygankova zijn fenomenaal snel: ze slurpt een partner op als een salamander met zijn tong een insect. Ook Artur Shesterikov danst superb. En er komt nog meer extreme make-over ballet.

Als je Balanchine IBM-ballet zou noemen, is The Second Detail Apple-ballet voor de echte kenners. Op dringende muziek van Thom Willems legt Forsythe met shock and awe-dans (rapid dominance) de lat zeer hoog. Wat is er beter dan als danser je beste technische prestaties te laten zien, maar dan wel op een speelse en ontspannen manier? In ingenieuze groepsformaties treden dansers op met hier en daar gedetailleerde aandacht voor solo’s of duetten. Sasha Mukhamedov komt binnen in een prachtig deregulerende rol zoals dat eerder in Say Bye Bye het geval was met een ‘Jackie Kennedy gone wrong’. De choreograaf moet lekker in zijn vel hebben gezeten want het dansmateriaal is dat zeker voor dansers. Zoals hij in een recent interview (18 juni 2012) zei: het is naturalized en native geworden. The Second Detail wordt beschouwd als het laatste van zijn echte balletten, voor hij een andere weg insloeg.

Deze voorstelling moet je gewoon twee of drie keer zien. Voor info en kaartjes.