Tijdloze enscenering Johannes Passion grijpt naar de keel

Het hoofdpersonage van Bachs Johannes Passion? Jezus natuurlijk. Mis. Het is de verteller, de evangelist, zeker in de prachtige enscenering van Dale Duesing, zeker wanneer vertolkt door Robert Burt. Waar bij gewone uitvoeringen van de Johannes de recitatieven van de evangelist vooral de aria’s en koorpassages onderbreken, vormen ze hier de dramatische kern. We zien echt de passie van Johannes.

Deze evangelist is geen alwetende verteller; omringd door documenten en boeken schrijft hij als een archivaris een geschiedenis, wikt en weegt. Hij slaat koortsachtig de oude profetieën erop na en laat zich meer en meer meeslepen door het verhaal dat hij tracht zo goed mogelijk op te schrijven. Het commentaar komt van het koraalkoor, links en rechts op het podium geplaatst.

Het is ook de evangelist die alle menselijke emoties doorloopt: van verbazing tot woede, van wanhoop tot berusting. Uitgerekend hij wordt door Maria getroost. Ook Pilatus (Vitali Rozynko) is geen kille bestuurder, maar toont zijn verwondering, irritatie en frustratie.

[Tweet “We zien echt de passie van Johannes”]

Jezus, die de afloop immers al kent, toont daarentegen vrijwel geen emotie. Maar zo sereen als gods zoon door Quirijn de Lang wordt neergezet, zo wispelturig van karakter het bühnekoor. Het laat zich maar al te gemakkelijk ophitsen en roept wraakzuchtig om Jezus’ kruisiging en vrijlating van Barabas: ‘Nicht diesen, sondern Barrabam!’ Een scène die nu onwillekeurig doet denken aan een zaal die ‘Minder! Minder! Minder!’ scandeert.

Die associatie kan er niet door Duesing zijn ingelegd, simpelweg daar deze productie drie jaar geleden voor het eerst te zien was; maar het toont wel aan hoe tijdloos zijn visie op Bachs Johannes Passion is. Duesing gaat niet voorbij aan het religieuze karakter van het werk, maar ensceneert zo dat wie het lijdensverhaal wil zien, dat ziet; wie een universeler verhaal over lijden, leven en dood wil zien, dat.

Sentimenteel wordt het nergens, maar de ontroering grijpt je gaandeweg de voorstelling meer en meer naar de keel, culminerend in het slotkoor en -koraal, op vol volume gezongen door het indrukwekkende Nationaal Opera en Concert Koor (het voormalige koor van de voormalige Nationale Reisopera, nu Nederlandse Reisopera). In de orkestbak de uitstekend spelende Baroque Acedemy van nu nog het Nederlands Symfonieorkest, maar binnenkort *****Orkest, geleid door de in deze hoedanigheid debuterende Klaas Stok, die als koordirigent echter een vracht aan ervaring meeneemt.

Al die naamveranderingen doen er echter niet toe – zelfs directeur Nicolas Mansfield moest na afloop zichzelf corrigeren toen hij uit gewoonte ‘nationale’ in de mond nam – deze Johannes verdient niet alleen deze reprise, maar wordt terecht als repertoirestuk opgenomen door de Reisopera. Over drie jaar derhalve een nieuwe herneming. We kijken er nu al naar uit.

 

De Nederlandse Reisopera, Baroque Acedemy van het Nederlands Symfonieorkest, Nationaal Opera en Concert Koor, solisten o.l.v. Klaas Stok: J.S. Bach – Johannes Passion, Wilminktheater Enschede, 21 maart 2014. Op tournee t/m 18 april.