Welcome back to Amsterdam Huang Ruo!

Zaterdag 13 december presenteert de NTR Zaterdagmatinee de wereldpremière van Unscrolled voor piano en orkest van de Chinees-Amerikaanse componist Huang Ruo (Hainan, 1976), met de pianist Emanuele Arciuli en het Residentie Orkest onder leiding van Emilio Pomàrico. Hiermee start zijn drie maanden durende verblijf als composer in residence van het Amsterdamse Concertgebouw. Ruo is de eerste die deze eer te beurt valt en terecht: zijn muziek is gevarieerd, kleurrijk en toegankelijk zonder gemakzuchtig of behaagziek te zijn.

Al in 2001 was Huang Ruo in ons land, toen zijn Yueh Fei, Concerto nr. 1 voor acht spelers meedong naar de prijs van de Gaudeamus Competitie. Dit stuk is gebaseerd op een oud Chinees heldenepos en de NRC schreef hierover: ‘De Chinees spuwt vuur en blies vanaf het balkon als een tijgerkat zijn partijtje mee. Al die effecten kennen we van Tan Dun. Toch hing je aan zijn lippen, want Huang Ruo is een rasverteller.’

Vier jaar later was Ruo alweer van de partij, dit keer met Confluence, Concerto nr. 4 voor vijftien spelers. Tijdens de inleiding in het Muziekgebouw aan ’t IJ sprak ik met hem over dit krachtige stuk, waarin hij moeiteloos Chinese en Westerse speelwijzen met elkaar vermengt. De impact werd nog versterkt door de meegecomponeerde live kinetic painting van Norman Perryman, die de wisselende sferen van het stuk uitstekend wist te treffen.

Ik was niet alleen onder de indruk van Ruo’s muziek, maar ook van zijn geweldige flux-de-bouche en warme, enthousiaste persoonlijkheid. We raakten onmiddellijk bevriend en maakten samen met Perryman zelfs een boottochtje door de Amsterdamse grachten. Ook in de hierop volgende jaren kwam Huang Ruo telkens weer naar Amsterdam, met immer nieuwe plannen en successen in zijn bagage. Vorig jaar stak ik voor het eerst zelf de oceaan over en trof hem in zijn woonplaats New York, waar hij me meenam naar zijn favoriete Chinese restaurant. Nooit geweten dat Chinees eten zo gepeperd kon zijn.

Met een niet aflatende werkdrift timmert Ruo aan een immer glansrijkere carrière, zowel in het Westen als in zijn vaderland China. Zo richtte hij in 2005 het ensemble FIRE op en dirigeerde hij al in 2006 het International Ensemble in opnames voor een cd met vier van zijn eigen concerten. In 2011 componeerde hij de opera Dr. Sun Yat-sen, vernoemd naar de revolutionair die in 1911 de succesvolle Xinhai-revolutie leidde en in 1912 werd benoemd tot eerste president van de Voorlopige Republiek China.

[Tweet “Zoals het een operacomponist betaamt focust Ruo in Sun Yat-sen vooral op diens liefdesrelatie met zijn echtenote”] Zoals het een ware operacomponist betaamt focust Ruo hierin vooral op de liefdesrelatie van Yat-sen met diens tweede echtgenote, die net als Ruo geboren en getogen werd op het eiland Hainan ten zuiden van China. Hij maakte twee versies: één met Chinese instrumenten en één met westerse. Ruo heeft een ongekend flair voor het schrijven van aansprekende vocale lijnen en bij de Amerikaanse première repte de directeur van de Santa Fe Opera treffend van ‘een soort Chinees belcanto’.

In 2014 componeerde Ruo voor de Washington National Opera zijn eenakter An American Soldier, gebaseerd op een waargebeurd verhaal. De Chinees-Amerikaanse soldaat Danny Chen vecht tijdens de oorlog in Afghanistan en wordt op 3 oktober 2011 dood aangetroffen in zijn wachttoren in Kandahar. De toedracht van zijn overlijden is in nevelen gehuld en de opera concentreert zich op de rechtszaak waarin zijn medemilitairen hierover ondervraagd worden.

Zonder larmoyant te worden, schetst Ruo in zijn muziek het vigerende racisme onder Chens kompanen, dat hem uiteindelijk zijn leven kost, maar ook de rechtbank parten speelt. Ik heb vergeefs gepoogd dit aangrijpende werk bij een Nederlandse operakern onder te brengen, maar wellicht wordt de interesse nu aangewakkerd door zijn verblijf in Amsterdam.

Er zijn mogelijkheden genoeg kennis te maken met zijn muziek – en hemzelf. Voor wie morgen niet in het Concertgebouw kan zijn, is er woensdag 16 december een herkansing. Dan speelt het Score Collective er een lunchconcert met onder andere Yueh Fei. Hij zal hier dinsdag op het Conservatorium van Amsterdam over spreken met Willem Jeths, componist des vaderlands. Een mooie match, want ook Jeths schrijft sterke en klankrijke muziek – en liet zich bovendien door China inspireren in zijn opera Hôtel de Pékin.

Huang Ruo heeft beloofd een fiets te kopen, dus ik hoop niet alleen mooie nieuwe stukken van hem te horen, maar ook wat fietstochtjes met hem te maken.

Naschrift 13 december: Unscrolled was een groot succes en kreeg een minutenlange staande ovatie. Het concert is hier terug te luisteren, Unscrolled begint op 1:29:30

Naschrift 9 januari 2016: Huang Ruo is met zijn gezin opnieuw in Amsterdam.