Een scene die je bijblijft in: Spectre. Een psalm als opwarmer voor seks.

Elke toneelvoorstelling, film, of concert heeft wel een scene die je raakt. Een moment dat ontroering, verbazing, of wellicht afschuw oproept. Ook in de James Bond film Spectre van regisseur Sam Mendes zit zo’n moment dat je bijblijft. Het gaat om het fragment waarin klassieke muziek, te weten de aria Cum dederit uit het Nisi Dominus RV 608 van Antonio Vivaldi (1678-1741), de opmaat is tot seks.

Ruim 2 miljoen bezoekers trok Spectre in Nederland. Volgens de meeste critici zijn de vechtscènes spectaculairder dan ooit en laat Daniel Graig meer de oer-Bond zien met diens zo gewaardeerde gevatte Britse humor. Waar het nu allemaal om draait is wat zich afspeelt tussen Bond en de weduwe Lucia Sciarra, een mooie rol gespeeld door Monica Belluci, een actrice en fotomodel uit Italië.

Lucia Sciarra heeft net haar man begraven. Hij was een schurk in de criminele organisatie Spectre. Bond heeft deze man uit de weg geruimd. Lucia komt thuis, doet de huiskamerlichten aan en schenkt zichzelf een borrel in. Dan klinkt de meeslepende aria Cum dederit in een uitvoering van countertenor Andreas Scholl. De trage muziek ondersteunt haar loop naar buiten. De afstand is groot, zoals dat gaat in Italiaanse villa’s. In een long take zie je aan haar gezicht dat ze nerveus is. Logisch, want binnen staan twee mannen met geladen pistolen. Als ze buiten staat lijkt haar laatste moment nabij.

In twee plopgeluiden echter legt Bond deze moordenaars om. Lucia: ‘Er zullen er nog meer komen! Een kwestie van vijf minuten.’ Bond: ‘Mooi, dan hebben we net tijd voor een drankje.’ De aria stopt. Champagne wordt ingeschonken. Lucia beschuldigt Bond dat hij haar man heeft vermoord. Bond verweert zich: haar man was een vreselijke schurk. Lucia: ‘Toen hij leefde had ik status en werd ik gerespecteerd.’ Bond drukt zich tegen haar aan, zij laat zich door hem kussen. Een omhelzing tegen een spiegel. Hij knoopt haar jurk los. Tijdssprong. In lingerie ligt Lucia op bed. 007 kleedt zich aan. Hij schrijft een telefoonnummer op van een vriend van de ambassade. Die moet ze bellen. Hij moet gaan, schurken vangen.

Wat heeft een psalm te maken met het uitschakelen van moordenaars en seks?

Even inzoomen op Cum dederit. Vivaldi gebruikte Psalm 126 (de Latijnse versie) voor zijn Nisi Dominus RV 608. Een geestelijk muziekwerk voor stem, viool, viola d’amore en basso continuo. Muziektechnisch is de aria een Siciliana met chromatisch oplopende lijnen. Een melancholisch, rustgevend muziekstuk.

Nu de tekst van de aria: Cum dederit dilectis suis somnum ecce haereditus Domini, filii: Merces fructus ventris. Een Nederlandse vertaling is: Kinderen zijn een geschenk van de Heer. De vrucht van de schoot is een beloning van God. Als pijlen in de hand van een schutter, zo zijn kinderen, verwekt in je jeugd.

Een bevriende dominee legt mij uit: Je kunt je enorm inspannen voor allerlei zaken en in het leven veel bereiken, maar zonder de zegen van God blijft dat toch geesteloos en onvruchtbaar. Beter nog: Wel tijdelijke voorspoed, maar geen voorspoed met eeuwigheidswaarde.

De melancholische muziek past goed bij de verdrietige en kwetsbare Lucia die rust probeert te zoeken. Maar het is de tekst van Cum dederit die het meest betekenis geeft aan deze opvallende scene van Lucia en de erotisch vrijage met 007.

Je kunt er over twisten, maar actrice Monica Belluci ziet er voor haar leeftijd van 51 jaar (1964) super aantrekkelijk uit. Daniel Graig is 47 jaar(1968). En hiermee overvalt je een ambivalent gevoel. De figuur Bond verleidt altijd vrouwen die (veel) jonger zijn dan hemzelf. Vruchtbare vrouwen. Bond Girl Lucia is dat niet meer.

Ook de ’tijdelijke voorspoed‘ waar de dominee het over heeft lijkt in de betekenis van de film te kloppen. Bond heeft tijdelijk haar moordenaars uitgeschakeld maar het gevaar ligt op de loer. Goed, de vrijscène kun je als een tijdelijk positieve opleving zien, maar laat je er een genderstudie-analyse op los, dan komt Bond er niet best van af. Lucia is een kwetsbare vrouw. Ze heeft net haar man verloren en ze loopt gevaar te worden vermoord. Staat haar hoofd dan naar seks? Uit alle scenes blijkt van niet. Geen enkele uiting van flirten of verleiding is bij haar zichtbaar.

Hierbij brengt regisseur Mendes de kijker, vooral diegene die zich inleeft in Bond, in verwarring. Bond wil seks met een oudere en ook nog zielige vrouw. Hij heeft haar gered en seks is zijn beloning. Maar ga je dan als kijker mee in zijn libido? Het lijkt wel een aanranding! Uiteindelijk blijft Lucia achter met een telefoonnummer; ze krijgt de kans op een nieuw leven en vrijheid. Dat heeft iets goedkoops.

In ieder geval: de indringende aria Cum dederit zal in de filmgeschiedenis voortaan geassocieerd worden met Spectre en de mooie Monica Belluci.

Ps. Daniel Graig heeft nooit moeite gehad met seks met oudere vrouwen. Zo kreeg hij als klusjesman een affaire met grootmoeder May in The Mother. Ook niet  met oudere mannen overigens. In Love is the Devil speelt hij het vriendje van de schilder Francis Bacon.