Zo van dichtbij, en zo klein bezet als bij La Petite Bande, komt Bachs Johannes Passion op een heel aparte manier binnen.

Gerlinde Sämann

Ik ben geen kenner van de uitvoeringspraktijk van Bachs Johannes Passion en ken dat andere stuk, de Mattaheus Passion, vooral van een paar tv-fragmenten en verregaande bewerkingen zoals die bij Platels Pitié. Verwacht van mij dus geen oordeel over hoe goed de versie was, die op 5 april 2011 in het Concertgebouw te zien en te horen was, in verhouding tot andere versies die in deze paastijd overal en nergens opduiken. Ik kan slechts afgaan op deze ene ervaring. En die was voor deze leek  indrukwekkend, al was het niet op een manier die ik verwacht had.

De versie die ik meemaakte is gemaakt door het ensemble ‘La Petite Bande’, onder leiding van de Belgische dirigent en violist Sigiswald Kuijken. Dat ensemble bestaat uit het absolute minimum aan instrumenten: zes strijkers (viool tot cello en bas), vier houtblazers en een orgel en een luit. De zangers zijn met zijn achten, allen solist, en zij nemen ook de twee koren voor hun rekening.

En daarmee hadden we de eerste verrassing te pakken. Bij een Passie van Bach verwacht je als leek toch een soort Shock and Awe aan koorgeweld tussen hoge kerkbogen, en dat krijgen acht zangers, hoe goed ook, niet voor elkaar. Denk je. Nu blijkt dat dus mee te vallen. Het dak ging niet van het Concertgebouw af, maar daarvoor in de plaats klonken de dubbele koorpartijen verrassend helder en zuiver. Snel ook, want 8 solisten kunnen nu eenmaal sneller reageren dan 80 koorleden. Lijkt me.

Helderheid en zuiverheid gaat voor deze hele klein bezette passie op. Het werd ook intiem, vooral door de innemende inbreng van de bas Jens Hamann, die Jezus vertolkte, en de bijna overdreven heldere duiding die tenor Christoph Genz als Evangelist aan zijn rol toevoegde.

Door het vlotte tempo en de heldere manier van brengen gingen mij andere dingen opvallen aan dit stuk, en die gingen dus ook een beetje in de weg zitten. Immers: in al zijn dramatische en theatrale kracht is de Johannes Passion van alle Passies het onaardigst over de rol van de Joden bij de dood van Jezus Christus. En dan druk ik me zacht uit. De al zeer onvriendelijke oertekst uit de bijbel wordt door Bach zo krachtig overgebracht, dat ik me goed kan voorstellen dat toeschouwers na afloop zouden veranderen in ADO Den Haag supporters die hun wekelijkse portie ‘Jodenjacht’ uit onverwachte hoek gesteund zagen worden.

Zulk inzicht kan de emotionele beleving een beetje in de weg gaan zitten, en dan ga je letten op technische details als een alt die, hoe mooi ook, in haar eerste optreden niet boven het toch al niet zo grote orkest uitkomt. Gelukkig is er dan het slotdeel, waarin Bachs muzikale en dramatische zeggingskracht het winnen van de socioculturele inhoud. De blindgeboren sopraan Gerlinde Sämann bracht de mooiste aria’s van Bach met zo’n prachtige volle zuiverheid dat ik me bijna tot tranen geroerd wist. Bijna dus. Voor echte tranen moet ik het voorlopig nog van de Matthaeus Passie hebben.

Meegemaakt: Johannes Passion van J.S. Bach door La Petite Bande op 5 april 2011. Producent: Fred Luiten Concertorganisatie

Onderstaande youtube-film is van La Petite Bande, maar met grotere bezetting en twee kleine koren, dus veel voller klinkend dan het onderhavige concert.