De afgelopen weken is in Amersfoort een stevige culturele proteststorm opgestoken. Aanleiding was het besluit van de gemeente om de thuishaven van culturele broedplaats DE WAR na een aanbestedingsprocedure te gunnen aan een projectontwikkelaar.
DE WAR huurt sinds een jaar of tien de voormalige kleurstoffenfabriek van Warner & Jenkinson. Kunstenaars en uitvinders vinden er een werkplaats, kennis en een plek voor experimenten. Toen de gemeente besloot tot verkoop van het terrein, startte de culturele broedplaats een crowdfunding die bijna 600.000 euro opleverde. Omdat de gemeenteraad bovendien het College van B&W opdracht gaf de maatschappelijke waarde mee te wegen, leken alle lichten voor verkoop aan de initiatiefnemers van DE WAR op groen te staan.
Gewilde locatie
Eind september besliste het College (VVD, PvdA, D’66, ChristenUnie) echter anders. De gewilde locatie, net buiten het centrum en vlakbij rivier de Eem, werd voor 820.000 euro verkocht aan projectontwikkelaar Rovase. Die wil het terrein gebruiken voor kleinschalige woningbouw, ateliers, werkruimten en horeca. De beslissing leidde tot grote verontwaardiging bij DE WAR, particuliere sympathisanten en de Amersfoortse musea. Zij spraken via een Open Brief hun steun aan de culturele broedplaats uit. Rovase verklaarde ondertussen dat bestaande huurcontracten zouden worden gerespecteerd en dat in hun plannen ook ruimte is voor de projecten van DE WAR. De culturele broedplaats zag dit hooguit als een doekje bij een slagaderlijke bloeding. Met andere woorden: het eind van hun eigen identiteit.
Van een koude kermis thuis
DE WAR liet het er niet bij zitten en riep op tot een demonstratieve optocht naar het gemeentehuis waar op 11 oktober het besluit van B&W door de raad werd besproken. Een bonte en lawaaiige stoet van ongeveer 500 actievoerders trok door de straten van Amersfoort, om vervolgens van een koude kermis thuis te komen. Want zoals te verwachten viel leverde de raadsvergadering geen nieuwe concrete besluiten op. Via een motie werd Rovase gedwongen nauw samen te gaan werken met DE WAR. De intentieovereenkomst tot verkoop mag bovendien op z’n vroegst pas een maand na afloop van de bezwaarprocedure worden getekend. Daar bleef het bij. Vage toezeggingen. Vlees noch vis.
Sindsdien is de rust nog niet weergekeerd. Op sociale media woeden discussies tussen voor- en tegenstanders van het besluit van de gemeente. Amersfoorters die ooit een stadspenning ontvingen vanwege hun culturele verdiensten begroeven die of zetten de penning te koop op Marktplaats. Ondertussen beraadt DE WAR zich op nieuwe proteststappen.
Worsteling met de culturele identiteit
Wie een paar passen terugdoet en het geheel overschouwt, loopt tegen enkele interessante vragen op. Zoals: het verschil tussen het bod van Rovase en DE WAR was circa 250.000 euro. Is een creatieve broedplaats zo’n eenmalige investering (niet) waard? Het is appels met peren vergelijken, maar toch: de komst van The Passion naar Amersfoort, eerder dit jaar, kostte 225.000 euro. Tijdelijke promotie voor de stad, maar op de langere termijn weggegooid geld. Meer concreet: een bedrag van 250.000 euro mag niet de hoofdreden zijn voor zo’n ingrijpend besluit.
Een tweede vraag. Weegt het toekomstig plezier, dat gebruikers in de plannen van Rovase hebben, op tegen het eventuele verlies van een uniek initiatief op het gebied van kunst, wetenschap, innovatie en duurzaamheid? Een vraag die wat mij betreft veel moeilijker te beantwoorden is. DE WAR en sympathisanten zullen vinden van niet. Toekomstige bewoners en gebruikers van wel. De gemeente heeft vanzelfsprekend alle recht om daarin een eigen afweging te maken. Alleen: met het compromis dat nu wordt voorgesteld (een mix van DE WAR en de plannen van Rovase) ligt een mislukking op de loer.
Identiteit
De keuze van de gemeente en alle ophef daarover vertelt ook iets over de worsteling van Amersfoort met de eigen creatieve identiteit. De Keistad profileert zichzelf graag als cultureel centrum, met grootschalige evenementen als bijvoorbeeld Spoffin (groot street arts festival) en Amersfoort Jazz. Met culturele activiteiten die hun eigen gang gaan en de gebaande paden mijden, lijkt de stad meer moeite te hebben.
Het is triest, maar misschien moet dat wel de uiteindelijke conclusie zijn: in een overgeorganiseerde samenleving is voor afwijkende initiatieven geen plek.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
