Representatie telt!

Een goede vriend belt me op, hij klinkt alsof hij iets belangrijks wil delen en checken. Hij sprak deze week met z’n zus over de Nieuwsuur kop: Black Lives Matter: Was het een keerpunt of een hype? Zijn zus struikelt over de titel en bemerkt dat er belangrijke partijen in dit item achterwegen worden gelaten en dat steekt. Op het twitteraccount van Nieuwsuur staat er het volgende over:

“Was het een keerpunt of een hype? Tijdens de Black Lives Matter-protesten werd vorig jaar massaal gedemonstreerd tegen racisme. Premier Rutte sprak zich voor het eerst tegen ‘systemisch racisme’ uit. Maar wat betekenen deze woorden in de praktijk?”

Was het een keerpunt of een hype? Tijdens de Black Lives Matter-protesten werd vorig jaar massaal gedemonstreerd tegen racisme. Premier Rutte sprak zich voor het eerst tegen ‘systemisch racisme’ uit. Maar wat betekenen deze woorden in de praktijk? #Nieuwsuur pic.twitter.com/xNUhmG9nHp

— Nieuwsuur (@Nieuwsuur) February 20, 2021

De goede vriend en ik praten er nog even over door. Hij stelt dat de beweging oud is en eigenlijk al relevant sinds de trans-Atlantische slavernij. Daar maakt hij natuurlijk een goed punt. De vraag die Nieuwsuur in haar kop gebruikt is overbodig, uiterst polariserend en niet passend bij de beweging.

Niet alleen Amerika

Het feit dat er op dit moment steeds meer mensen met Black Lives Matter (BLM) kennis hebben gemaakt en ermee worden geconfronteerd, wil niet zeggen dat het niet al jaren een issue was en nog steeds is. De BLM geschiedenis reikt natuurlijk terug tot in de ’60 en is gebouwd op de grondvesten van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. En nee, het gaat niet alleen over Amerika, ook in Nederland zijn mensen al jaren op allerlei vlakken racisme en systemische uitsluiting aan het adresseren. Binnen de wetenschap Philomena Essed en Gloria Wekker bijvoorbeeld, op tv, denk aan Gerda Havertong die reeds in de jaren ’80 kritiek had op zwarte piet. Meer recent zijn er verschillende geluiden te horen op het gebied van representatieve media: denk aan Omroep Zwart en omroep PAC.

The Black Archives, die al een hele tijd, samen met bijvoorbeeld Stichting Ons Suriname, aan dekoloniale awareness werken, de politiek waar Denk en zeker Bij1 een belangrijke rol spelen en meer recentelijk ook binnen de kunsten zien we beweging zoals de open brief WIJ ZIEN JULLIE, WITTE KUNST- EN CULTUURSECTOR van 600+ gekleurde kunstprofessionals of denk aan de onlangs verschenen rapportage Rijksmuseum en de Slavernij.

Toeslagen

De verschuiving van een gedachtenexcercitie naar steeds meer actiegerichte ontwikkeling, is een belangrijke in deze. Er is al veel onderzoek gedaan, de ervaringen van mensen van kleur kunnen niet meer worden weggezet als incidentele gebeurtenissen. Dat er systemische uitsluiting bestaat is een gegeven, geen vraag, denk maar eens aan het overduidelijke voorbeeld van de toeslagenaffaire.

Het is daarom ook meer dan tijd voor daadwerkelijke systemische en culturele verandering. Deze verandering van het aangaan op al deze facetten en tegelijkertijd, dat is een duidelijk signaal. Een verandering die voor sommigen te langzaam en voor anderen te snel gaat en hoe dan ook doorgang zal krijgen.

Lichtpuntjes

In het fragment van Nieuwsuur zijn de verschillende sprekers voorzichtig positief, ook over de politiek. Hoewel er schande gesproken wordt over de niet bestaande Afro-representatie in de tweede kamer, zijn er ook lichtpuntjes. De vrouw die geïnterviewd wordt gaat stemmen, omdat ze zich meer gerepresenteerd voelt. Ikzelf zie dit jaar ook voor het eerst binnen de politieke campagnevoering dat er duidelijk wordt geprofileerd met kandidaten van kleur. Niet altijd op verkiesbare plekken, dat is dan eigenlijk wel heel jammer.

Representatie is belangrijk: altijd, in alle mogelijke vormen en overal. De publieke verontwaardiging over niet gerepresenteerd worden, is steeds duidelijker aanwezig. Helaas wordt representatie nog steeds vaak gekoppeld aan kwaliteit. Zo ook tijdens het tafelgesprek, bij de Conferentie van het Fonds Cultuurparticipatie ‘De Diepte In , waar ik als gesprekspartner bij was uitgenodigd. De presentator maakte twee opmerkingen die me zijn bijgebleven.

Dooddoener

De ene opmerking ging over het vervliegen van de impact van de Black Lives Matter-beweging die in tijden van corona en dat deze niet de juiste aandacht ontving. Ik kan het erover eens zijn dat de aandacht, rond de demonstraties in juni vorig jaar, meer uitging naar een gesprek over het gebruik van mondkapjes, dan racisme. Het heeft echt wat los gemaakt, dat valt niet te ontkennen en het staat zoals eerder gemeld niet op zichzelf.

De tweede opmerking ging over diversiteit en kwaliteit. Een dooddoener, vind ik, en dat zeg ik ook. Diezelfde week worden de vrouwenquota besproken in de kamer, niet voor niets. Diversiteit is kwaliteit, dat zou niet een discussiepunt moeten zijn. De vraag is: op welke manier krijgen we de juiste representatie op de juiste plek. Zijn we bijvoorbeeld instaat om hier in een vroeg stadium in te investeren, niet alleen naar ervaring vragen, maar ook naar potentie kijken, want als je de kans niet krijgt om ervaring op te doen, hoe kan je dan bouwen naar je plek! Om dan vervolgens te horen: Ze zijn er niet!

Goed voorbeeld

Het gesprek van de dag was de afgelopen tijd ook gevuld met het vertaalwerk voor het dichtwerk van Amanda Gorman. Gorman die haar prachtige spoken word ten gehore bracht tijdens de inauguratie van Joe Biden. Eerder werd bekend dat Gershwin Bonevacia het kinderboek van Amanda Gorman ging vertalen. Later werd bekend dat er voor het vertaalwerk The Hill We Climb, voor de Internationale Bookerprijs winnares Marieke Lucas Rijneveld werd gekozen. Na ophef over haar wit zijn, in relatie tot het weergeven van de black struggle uit haar pen en hoe misplaatst dat zou zijn, trekt Marieke Lucas Rijneveld zich terug.

Historicus Tayfun Balçik zegt er het volgende over: “Eén witte Nederlander krijgt een opdracht minder, Nederland dagen in rep en roer. Mensen van kleur lopen dagelijks klussen, opdrachten en banen mis. Al jaren! Als we een fractie van de ophef bij Rijneveld hadden, dan was institutionele discriminatie op de arbeidsmarkt opgelost.” Spijker op z’n kop zou je kunnen zeggen. Hier geeft Marieke Lucas Rijneveld een goed voorbeeld, want de kwaliteit onder de representatie, die is er al, we moeten dat wel met z’n allen willen erkennen en daar ruimte voor maken.

Er zijn genoeg plekken waar de representatie meer dan nodig is en waar er te weinig ruimte voor wordt gegeven of gemaakt. Gewoonweg omdat er niet goed genoeg gekeken wordt, we worden niet gezien of beter we willen door anderen niet goed gezien worden. Maar de tijd van het niet meer weten, die is echt voorbij en dat is ook vooruitgang. Ik ben zelf ook voorzichtig positief bemerk ik.