In een voor fans zoals ik legendarische aflevering van de SF-serie Star Trek, The Next Generation, wordt kapitein Picard geraakt door een vreemd lichtsignaal uit een lege sonde. Daarna schakelen we naar een dorp waar de kapitein heen schijnt te zijn geteleporteerd en zien we hoe hij een heel leven leidt als dorpswijze en begenadigd fluitspeler.
Aan het eind sterft hij als zeer oude man, leider van een stervende beschaving, en schakelen we terug naar de brug van de Enterprise waar hij ontwaakt uit een coma die een paar minuten heeft geduurd. Hij kan zich alles herinneren van zijn leven op de onbekende planeet, en vindt een oude fluit waarop hij moeiteloos kan spelen. Iets wat hij daarvoor niet kon.
Relativiteit
Waarom dit insidersverhaal? Omdat het alle thema’s bevat van Ryuichi Sakomoto’s opera ‘Time’, die nu op het Holland Festival te zien is. Kort gezegd gaat het om de relativiteit van tijd. Tijd is meer een beleving dan een feit, en dat is wat we sinds Einstein proberen te doorgronden. Voor de als ‘opera’ gepresenteerde mindfulness-sessie die Time is, zijn drie oude Japanse verhalen vrij eenvoudig door elkaar heen gemonteerd. In die verhalen speelt tijd, en vooral het vergaan daarvan, de hoofdrol.
In de voorstelling zelf, over de volle breedte van de Gashouder op het Amsterdamse Westergasfabriekterrein, gebeurt op het oog weinig. Het is een meditatiesessie met een bak water, een hele oude acteur en leeftijdsloze vrouw, en een enkele dromerige noot, afgewisseld met geluid van regen. Als je zo stom bent geweest als ik, om de vertelde verhalen vooraf al te lezen, kan een en ander ertoe leiden dat de vertelde droom vervangen wordt door eigen slaperigheid, omdat de verrassing van de verhalen al verloren is.
Kitsch
Dit is precies waar ik met mijn eigen achtergrond bots met de eeuwenoude traditie van een land dat ondanks alle globalisering nog steeds op een andere planeet lijkt te liggen. De pling-plong muziek heeft dan onmiskenbaar relatie met het andere werk van de vooral als filmcomponist bekende Sakomoto, in deze dromerige traagheid, met videobeelden van druppels en heel trage bewegingen van acteurs, komt de gedachte aan kitsch te snel op.
Dat is niet de schuld van de makers, voor wie de beeldtaal en de muziek, plus het pathos in het absurd minimalistische acteerwerk, aan een heel ander cultureel idioom refereert dan wat wij kennen als Xenos-orientalisme met onze nagebootste Pickwick-theeceremonies en geïmporteerde Geishakimono’s. Díe referentie is dus kitsch, bedacht ik na afloop, en wie ben ik om het evenement Time als zodanig weg te zetten?
Andere planeet
Het is eigenlijk prachtig dat in deze tijd, waarin alle grenzen vervaagd zijn, en je een loser bent wanneer je niet minstens één keer in je jonge leven naar Japan gevlogen bent, je in het theater met een zo vreemde wereld geconfronteerd kunt worden, dat die buitenaards lijkt te zijn. Er zijn minstens 1000 jaar verstreken in de vijf kwartier die Time in Amsterdam aan officiële speeltijd in de boeken schreef.
Volgens de auteurs heb je dan een staat van verlichting bereikt. Met mijn tweede covid-vaccinatie vers in de linkerbovenarm kan ik me niets mooiers wensen. Al zal het mogelijk nog wat tijd kosten voor ik dat werkelijk besef. En kan ik nog steeds niet fluiten.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
