‘Minister verbiedt kunst!’ – Hoe in komkommertijd gevaarlijke propaganda een kans krijgt

Tot en met de vakbond wordt het bericht gedeeld: demissionair cultuurminister Ingrid van Engelshoven zou zijn doorgeslagen in haar diversiteitsbeleid en wil nu niet-diverse kunst uit universiteiten bannen. Het stond groot in de Telegraaf en voormalig cabaretier Hans Teeuwen haalde er een paar honderdduizend likes me op Instagram. Inmiddels heeft het ook de kolommen van Het Parool bereikt dankzij ‘kunstenaar’ Nelle Boer. Probleem is dat er van het bericht werkelijk helemaal niets klopt. 

De waarheid is meestal saai en slaapverwekkend. Daarom zijn opgeklopte paniekberichten altijd effectief: ze zijn nooit saai en iedereen gaat er wat van vinden. Maar laten we toch eens kijken naar de feiten. Aanleiding voor alle ophef is een Kamerbrief van Van Engelshoven, waarin ze ingaat op het Kamerbreed gesteunde streven om discriminatie op universiteiten te verminderen. Loffelijk streven. En ook belangrijk, want als we de discriminatie in het onderwijs niet aanpakken lopen we  een flinke Europese subsidie (5 miljard eureo) mis.

Gender

Voor die Europese subsidie is het nodig dat aanvragende instellingen een ‘gendergelijkheisplan’ hebben. Dit Gender Equality Plan (GEP) vereist maatregelen in de personele sfeer, in de leeromgeving en in het aanbod. Meer diversiteit in het personeelsbestand, bijvoorbeeld, maar ook in hoe de organisatie is opgezet en hoe het onderwijs er ruimte voor biedt. Voor organisaties die nu nog een gendertechnisch blinde vlek hebben is het lastig om te zien waar verandering nodig is. De minister heeft daarom een aantal deskundigen gevraagd om te kijken wat er op dat gebied allemaal aan ideeën leeft en wat er al mogelijk is.

Om dat advies is nu heel veel te doen. Daarom het maar eens gelezen. Het is toch slecht weer en de Tour de France is voorbij, net als de vakantie, die sowieso helemaal niet doorging. Tijd zat voor de saaie stukken die de Telegraaf, Hans Teeuwen, amateurpropagandist Nelle Boer en de opinieredactie van Het Parool niet willen lezen.  Want saai is het, maar wel nuttig.

‘Micro-agressies’

Na een aantal hoofdstukken waarin vooral de kaders worden geschetst, komen we bij de ‘aanbevelingen’, waar kennelijk zoveel om te doen is. Dat is een lijst van vele pagina’s, waarin dingen staan als: ‘Aandachtspunt: • Voorkomen van individuele, competitieve cultuur (‘chilly climate’) en micro-agressies** • Toolkit: Gender sensitive PhD supervision (Female Empowerment in Science and Technology Academia) • Britton (2017) • Van Engen et al. (2019) • Vacarro (2012) • Beemyn & Brauer (2015) • Fine (2017) • Valentine & Wood (2018).’

Voor wie de afgelopen weken onder een steen lag, komt hier het woord ‘micro-agressie’ eindelijk binnen. Kunnen we dat gelijk ook even duiden. We weten allemaal wat macro-agressie is. Dat is wat Gooise jongens op Mallorca doen als ze teveel gezopen hebben. Micro-agressie is iets anders, dat sluimert. Het is het buitensluiten zonder dat je expliciet zegt dat je iemand buitensluit. Dat is het weglaten van vrouwen uit de canon van de kunsten, omdat ze vaak na het huwelijk de naam van de man overnamen en er dus twee kunstenaars zijn, de een jong, de ander vrouw van, en niemand die ze bij elkaar optelt.

Altijd mannen

Micro-agressie is ook een beeldengroep van belangrijke wetenschappers van een universiteit, waar de vrouwelijke nobelprijswinnaars niet tussen staan. Zulke micro-agressie vertelt dat belangrijke wetenschappers altijd mannen zijn, terwijl dat in de praktijk helemaal niet zo is. Komen we dus bij het gewraakte voorbeeld waar de Telegraaf, Hans Teeuwen en Nelle Boer hun misplaatste macro-agressie op hebben gericht.

Hier staat het: ‘• Controleren van de fysieke omgeving (toegankelijkheid, kunst, namen van gebouwen, foto’s, genderneutrale toiletten) • Accessibility assessment carried out by Ongehinderd (Leiden University) • Sculptures provide more diverse view of University’s history (Leiden University)’.

Representatie

Dit is de enige vermelding van ‘Kunst’ in alle stukken waar Teeuwen, Telegraaf en Boer hun verhalen op baseren. En het gaat dus niet over weghalen van kunst. Integendeel. Het gaat over méér kunst. Dus niks bestaands weghalen, maar iets erbij zetten om het beeld representatiever te maken. Dat zegt ook niets over hoe de kunst moet worden uitgevoerd, alleen over welke kunstwerken erbij zouden kunnen. In dit geval dus een beeldengalerij van hoogleraren, waar vreemd genoeg geen vrouwen tussen staan, terwijl die er wel zijn.

We citeren: ‘In 2018 kregen veertien vrouwelijke hoogleraren een portret in de Senaatskamer van het Academiegebouw, maar in de beeldentuin stond nog geen beeld van een vrouwelijke hoogleraar. Daarom gaf het college van bestuur de opdracht voor twee nieuwe beelden van twee vrouwelijke topwetenschappers.’

Beeldenstorm?

En dit is dus de beeldenstorm die volgens de kwalijke propaganda van de (vooral) mannen van Telegraaf en de gesjeesde cabaretier Teeuwen en intrigant Boer is losgebarsten. Een opdracht voor twee beelden, van vrouwen. Tussen de mannen. Niet in plaats van.

De komkommertijd is de tijd voor organisaties om persberichten met nare plannen naar buiten te brengen. Immers: alle journalisten met kennis van zaken zitten op hun vakantieadres. Het is ook de tijd waarin een kwaadaardig relletje bizarre proporties aan kan nemen. Journalisten die weten hoe het zit, zitten namelijk ook ergens op een verregende camping gootjes om de tent te graven.

Daarom ga ik niet op vakantie.