Cecilia Hendrikx is geselecteerd als Artist in Residence bij het Netherlands Institute for Advanced Studies (NIAS-KNAW) voor het jaar 2026. Tijdens het vijf maanden durende fellowship, van februari tot juni 2026, zal zij zich richten op een ruimtelijk, historisch en fenomenologisch onderzoek binnen het Spinhuis in Amsterdam. Het monumentale gebouw waarin NIAS is gevestigd.
Gebouw als getuige van geschiedenis
Hendrikx onderzoekt hoe de geschiedenis van gebouwen doorwerkt in het gebruik en de beleving ervan vandaag de dag. Centraal in haar onderzoek staat de ‘surtout de table’: tafeldecoraties uit de 17e en 18e eeuw die destijds fungeerde als statussymbool en verhalendrager — een verbeelding van macht en autoriteit.
Hendrikx geeft deze historische kunstvorm invulling door de surtout de table in te zetten als hedendaags ‘conversation piece’. Daarmee maakt ze de geschiedenis en architectuur van het Spinhuis voelbaar en bespreekbaar, evenals de rol van het instituut dat erin gevestigd is.
Met haar onderzoek slaat ze een brug van de 17e eeuw naar de huidige tijd. Het heeft tot doel een gesprek op gang te brengen: is het gebruik van dit gebouw wel zo vanzelfsprekend? En, waarom gebruiken mensen het gebouw op deze manier?
Dat ze dit onderzoek uitvoert bij NIAS en de Akademie van Kunsten voelt logisch: ‘Ik geloof dat het snijvlak van kunst, wetenschap en geschiedenis waardevolle inzichten biedt.’
Onderzoek vanuit architectuur
Haar methode bestaat uit het nauwkeurig bestuderen van de architectuur en de visuele details in het gebouw: van planten tot plafondversieringen, van lampen tot ornamenten. Ze onderzoekt de betekenis die deze elementen dragen en wat ze uitstralen. ‘Ik kijk daarbij niet alleen naar het verleden, maar betrek iedereen die nu in het gebouw werkt of het gebruikt, van onderzoekers tot medewerkers en leveranciers.’ aldus Hendrikx. Zo ontstaat een rijk beeld van de sociale en historische lagen die het Spinhuis in zich draagt.
De methode van Hendrikx is toepasselijk voor het Spinhuis – een monumentaal pand met een rijke geschiedenis – maar kan ook worden gebruikt voor andere gebouwen. Eerder paste Hendrikx haar werkwijze toe in het 19e eeuwse schoolgebouw van de Reinwardt Academie en in de modernistische villa Huis van Geldere
Maquettes van macht
Hendrikx legt haar observaties vast in hedendaagse ‘surtout de tables’, die specifieke periodes in de geschiedenis van instituten visualiseren.
Een surtout de table is een rijkversierd object van goud of zilver dat op tafel werd geplaatst bij officiële diners. In de 18e eeuw werden deze tafelstukken populair in welgestelde kringen - zo schonk Napoleon bijvoorbeeld een ‘surtout’ aan zijn stiefzoon om op te stellen tijdens diplomatieke diners. Vandaag de dag worden ze nog altijd gebruikt bij bijvoorbeeld koninklijke banketten.
Historisch gezien symboliseerden deze tafelstukken macht. Tijdens de renaissance evolueerden ze tot ingewikkelde verhalen die waren ontworpen door architecten, vaak met verwijzingen naar de oudheid. Hun architectonische ontwerp leek vaak op piazza’s, die orde en autoriteit symboliseerden.
Nieuwe invulling aan 17e eeuwse kunstvorm
Hendrikx geeft met haar onderzoek een nieuwe invulling aan de surtout de table. Ze creeërt hedendaagse versies uit elementen die ze aantreft op locatie, die zij benadert als een soort bouwpakket. De basis is, net als bij historische surtouts, een spiegel. ‘Mijn surtout de tables zijn maquettes die de omvang, omgeving en betekenis van een organisatie weergeven, waarbij sociale en historische lagen samenkomen’ zo legt Hendrikx uit. ‘Ik gebruik deze kunstvorm niet om macht uit te oefenen, maar om de oorspronkelijke bedoeling ervan te ondermijnen. Door juist na te denken over de machtsstructuren die onze wereld vandaag de dag nog steeds beïnvloeden.’
Ze voegt toe: ‘een surtout kan tegelijkertijd ook gewoon mooi of vermakelijk zijn, met ruimte voor het ontastbare zoals een visie of een droom.’
Over het Spinhuis
Ooit gebouwd als tuchthuis voor vrouwen, was het Spinhuis een plek waar vrouwen te werk werden gesteld omdat zij veroordeeld waren of werkloos op straat leefden. Het had als doel de vrouwen weer op het rechte pad te brengen. Het Spinhuis dankt zijn naam aan het feit dat vrouwen hier aan het werk werden gezet om te spinnen en naaien. Sinds 2016 huist o.a. het NIAS in dit gebouw.
Over Cecilia Hendrikx
Cecilia Hendrikx studeerde architectonische vormgeving aan de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam. Ze is medeoprichter van onderzoeks- en ontwerperscollectief Pink Pony Express. Het werk van Hendrikx ontstaat altijd in relatie tot een specifieke plek, vaak in uitwisseling met andere kunstenaars, bewoners en wetenschappers.
Nederlands 
English (UK) 
Français 
