Het zijn vaak een beetje tragische personages in klassieke romans: de kunstenaar of wetenschapper die alles opoffert om Het Werk Over Alles te scheppen en daaraan roemloos ten onder gaat. Hoogmoed komt voor de val, denken we dan. Werk liever je hele leven aan het vervolmaken van één golf dan dat je het definitieve stuk over alles maakt. Maak je niet groter dan je bent.

Dit soort deemoed is niet besteed aan Eric de Vroedt, artistiek leider van Het Nationale Theater. Sterker nog: het maken van het definitieve kunstwerk over alles is een hobby voor hem. Zaterdag 28 juni ging zijn meest recente versie van het definitieve stuk over alles tijdens het Holland Festival in première. De Seizoenen is, na 10 afleveringen Mightysociety en 6 afleveringen van The Nation, een marathon die met vier afleveringen in zeven uur met verve geslaagd is voor de test. 

Verfijnder

Het megaproject, een bewerking van de vier boeken ‘Herfst’, ‘Winter’, ‘Lente’ en ‘Zomer’ die Ali Smith in recordtijd bij elkaar schreef, doet precies wat een definitief stuk over deze tijd moet doen: overweldigen. Dat bereikt De Vroedt niet met bakken licht en teringherrie uit een overstuurde geluidsinstallatie. Had gekund, eerder tijdens dit festival deed de ROHTKO uit Riga dat met veel overtuiging, maar wat Het Nationale Theater nu doet is verfijnder. 

Allereerst: verstandige mensen hadden al besloten dat de vier, zeer associatief bij elkaar geboetseerde romans van Ali Smith zich niet lenen voor een toneelbewerking. Maar dat zijn verstandige mensen en Eric De Vroedt is vooral ambitieus. Dus nam hij zelf kapmes en prittstift ter hand om iets te maken dat de meanderende en door de tijd heen en weer springende werken met tientallen personages behapbaar zou maken voor acht acteurs en twee muzikanten. 

Perfect Brits

Ze staan, inclusief eet-, drink-, en plaspauzes, zeven uur op het toneel en nemen je met hun gretige ensemblespel mee op reis door de tijd, en verscheurde levens van de recente geschiedenis, die zo angstig veel gelijkenis vertoont met eerdere rampen. Smith nam de tijd tussen Brexit-referendum en Coronapandemie als uitgangspunt, De Vroedt nam het juiste besluit door aan die tijdsbepaling en het Britse karakter van de voorstelling niets te veranderen. Juist de vervreemding haalt de actualiteit het theater binnen.

Wat nog meer helpt om de voorstelling actueel en onontkoombaar te maken, zijn de acteurs. Ze zijn allemaal het noemen waard, Hein van der Heijden als prachtig lichte, door de tijd zwevende geest, Antoinette Jelgersma die stuursheid tot grote hoogte voert, Esther Scheldwacht die ook nu nog moeiteloos een schoolmeisje speelt, terwijl Betty Schuurman zo goed is dat ze een grotere rol verdient, tegenover de millennialvertwijfeling van Joris Smit, naast Nur Dabagh die een grandioze hyperintelligente puber neerzet en Mariana Aparicio die haar positie als jeugdige grande dame van het Nationale Theater bevestigt met een superenergieke performance. 

June Yanez

Speciale vermelding verdient June Yanez. De jonge actrice fascineert vanaf haar eerste verschijning met haar veelzijdigheid en humor. Haar uitstraling zorgt ervoor dat je blijft kijken, en ze kan schakelen tussen de subtielste nuances. Of het nu om een kind gaat dat eerst 6, dan 8, dan 13 en dan 31 is: met bitter weinig moeite zie je de metamorfose voor je ogen gebeuren. En dan kan ze ook nog zingen. Yanez is een hele grote en kan alleen nog maar groter worden. Ik begreep dat ze inmiddels uit Den Haag is weggekocht door Amsterdamse concurrentie. Jammer voor Den Haag, maar laten we hopen dat ze bij ITA de gelegenheid krijgt om nog veel groter te groeien. 

Nu biedt ze De Vroedt de mogelijkheid om – met de musicalervaring van Hein van der Heijden en het muzikale Hollandiaverleden van Betty Schuurman, de voorstelling voor een best breed publiek aantrekkelijk te maken. 

Ondertussen kijken wij alweer uit naar het volgende definitieve stuk over alles van Eric de Vroedt.